Одесса
Одесса (укр. Одеса) – Украинадагы шаар, Одесса облусунун жана Одесса районунун административдик борбору. Бул Киев менен Харьковдон кийинки өлкөнүн калкынын саны боюнча үчүнчү шаар. Кара деңиздин жээгинде жайгашкан. Мамлекеттин эң ири деңиз соода порту. Маданий-агартуу, туристтик, соода, транспорт борбору. Одесса шаардык аймактык коомчулуктун бир компоненти. Калкы — 1 010 537 адам (2022). Экономикасынын негизин транспорт, машина куруу, химия, нефтини кайра иштетүү, тамак-аш жана жеңил өнөр жайы түзөт. 37 жогорку окуу жайы, алты театр, сегиз кинотеатр, филармония, цирк, музейлер, галереялар ж.б.
| Одесса | |||
| укр. Одеса | |||
 | |||
| |||
| Өлкө | |||
|---|---|---|---|
| Облус | |||
| Тарыхы жана Географиясы | |||
| Негизделген күнү |
1415 | ||
| Калкы | |||
| Калкынын саны |
1 010 537 (2022) | ||
| Жыштыгы |
162,42 адам/км2 | ||
| Сандык идентификаторлор | |||
Одесса аймагындагы биринчи конуштар биздин заманга чейинки 7-кылымдын тегерегинде негизделген. д.— III кылым д. байыркы грек колонизаторлору тарабынан. 13-кылымда бул аймакты бир канча убакыттан кийин Алтын Ордого кошулган Ногай Ордосу мекендеген. Болжол менен 1341-жылы жээк Литванын Улуу Герцогдугу тарабынан басып алынган, ал бул жерде Коцюбиев чебин курган. 15-кылымда Осмон империясынын курамына кирип, Ажыбий деп аталып калган. 1789-жылы чепти Орусия империясы басып алып, анын атын Одесса деп өзгөртүп, шаар статусун берген. 1819-1859-жылдары бул жерде порто-франкалык соода режими иштеп, экономиканын тез өнүгүшүнө салым кошкон. Украин-совет согуштары учурунда шаар Украина Эл Республикасынын, Украина мамлекетинин, большевиктердин жана ак аскерлердин курамында болгон. 1920-жылы СССРдин курамына кирген. Экинчи дүйнөлүк согушта 1941-1944-жылдары Румыниянын оккупациясында болгон. 1991-жылдан бери эгемен Украинанын курамында.
Одессанын тарыхый борбору 2023-жылдан бери ЮНЕСКОнун Бүткүл дүйнөлүк мурастар тизмесине киргизилген. Шаардын борбордук бөлүгүндө классицизм, империя, модернизм ж. Одесса жана анын айланасында климаттык жана бальнеологиялык курорттор бар. Ошондой эле шаардын астында жер астындагы өтмөктөрдүн жана лабиринттердин чоң тармагы бар, алар узундугу болжол менен 2,5 миң километрге жеткен туннелдер менен дүйнөдөгү эң чоң катакомбалардын бирин түзөт.
Колдонулган адабияттар түзөтүү
- “Кыргызстан” улуттук энциклопедиясы: 5-том. Башкы редактору Асанов Ү. А. К 97. Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2014. илл. ISBN 978 9967-14-111 -7