Өзбекстан Профессионал футбол лигасы

Өзбекстан профессионал футбол лигасы, кыскача ӨзПФЛ (өзб. Oʻzbekiston Professional futbol ligasi) – Өзбекстандын аймагындагы футбол командаларынын ортосунда профессионалдык футбол мелдештерин өткөрүүнү координациялоочу уюм. 2008-жылы Азия футбол конфедерациясынын сунушу менен Өзбекстандын футбол федерациясынан өзүнчө уюм катары бөлүнгөн.

Супер Лига, Про Лига, Биринчи Лига, Футзал Жогорку Лига жана Биринчи Лига, Өзбекстан Кубогу, Лига Кубогу, Өзбекстан Суперкубогу, Өзбекстан U-19 жана Өзбекстан U-21 чемпионаттары жана башка ушул сыяктуу профессионалдык футбол мелдештери. Бул футбол клубдарынын ортосунда мелдештерди уюштуруп, өткөрүүчү, алардын спорттук жана уюштуруу-башкаруу иштерине, өз ара мамилелерине багыт берүүчү уюм.

Лицензиялоо жагынан Азиядагы алдыңкы лигалардын бири болуп эсептелет.

2024-жылдын мартына карата Өзбекстандагы беш компания лиганын расмий демөөрчүсү.

Тарых түзөтүү

1992-жылы Өзбекстандын Футбол федерациясынын уюштуруу түзүмүнө кирген жана Өзбекстанда профессионалдык футбол мелдештерин уюштурууга жооптуу бөлүм болгон. 2008-жылдын башында Азия футбол конфедерациясы Өзбекстандын футбол федерациясына Профессионалдык футбол лигасын өзүнчө уюм катары бөлүп алууну сунуштаган. Ал 2008-жылдын 20-июнунда Өзбекстандын футбол ассоциациясынын жана футболдук клубдарынын жалпы чогулушунда түзүлүп, Өзбекстан Республикасынын Юстиция министрлиги тарабынан 2-июлда каттоодон өткөн^[1]. Ал 2023-жылдын 10-январында Профессионалдык Футбол Лигаларынын Дүйнөлүк Ассоциациясына мүчө болгон^[2]^[3].

Максаты жана милдеттери түзөтүү

Өзбекстан Профессионал футбол лигасынын негизги максаты Өзбекстан Республикасынын футбол командалары арасында тиешелүү түрдө Суперлига, Про-Лига, Биринчи Лига, Футзал боюнча Жогорку Лига жана Биринчи Лига, Өзбекстан Кубогу, Лига Кубогу, Суперкубокту уюштуруу болуп саналат. Өзбекстандын, Өзбекстандын бардык жаш категориялары жана башка ушул сыяктуу профессионалдык футбол боюнча мелдештерди өткөрүү, футбол клубдарынын ортосунда мелдештерди уюштуруу жана өткөрүү, алардын спорттук, уюштуруу-башкаруу иштерине жана өз ара мамилелерине жетекчилик кылуудан турат^[4].

Лидерлер түзөтүү

Фарход Магометов 2008-2017-жылдары уюмдун биринчи жетекчиси болуп иштеген^[5]^[6]. 2017-жылдын сентябрынан 2019-жылга чейин уюмду Амон Гафуров жетектеген^[7]. Кийинчерээк 2019-2020-жылдары уюмду Даврон Шокурбанов жетектеген^[8]. Уюмдун башкы директору болуп 2020-жылдан 2022-жылга чейин убактылуу башкы директор болуп иштеген Дёр Имомхожаев 2022-жылы дайындалган^[9].

Аткаруучу комитет түзөтүү

Диёр Имамхожаев, башкы директор.

Одил Ахмедов, Аткаруу комитетинин мүчөсү, Өзбекстандын футбол ассоциациясынын вице-президенти.

Азиза Татлымуратова, Аткаруу комитетинин мүчөсү, Өзбекстандын футбол ассоциациясынын аялдар футболун өнүктүрүү бөлүмүнүн башчысы.

Олимхан Ахмедов, Аткаруу комитетинин мүчөсү, «Туран» футбол клубунун президенти.

Толабек Акрамов, Аткаруу комитетинин мүчөсү, «Локомотив-Ташкент» футбол клубунун президенти.

Бахадир Мирзаев, Аткаруу комитетинин мүчөсү, AGMK футбол клубунун башкы директору.

Алишер Юсупов, Аткаруу комитетинин мүчөсү, “Насаф” футболдук клубунун менеджери.

Максуд Каримов, Аткаруу комитетинин мүчөсү, “Насаф” футбол клубунун башкы директору.

Ойбекхан Ибрагимханов, Аткаруу комитетинин мүчөсү, Өзбекстан Профессионал Футбол Лигасынын юридик консультанты.

ӨзПФЛнын жетекчилиги астындагы мелдештер түзөтүү

Футбол боюнча Өзбекстандын чемпионаты түзөтүү

Кока-Кола Супер Лигасы — Өзбекстандын футболдук мелдештер системасындагы жогорку дивизион, ага профессионал футбол клубдары катышат. Ал 1992-жылы Оли Лига деген ат менен негизделген. Жалпысынан 14 команда катышат. Чемпионат март-ноябрь айларында өтүп, ар бир команда 26 беттеш өткөрөт. 2018-жылга чейин мелдеш расмий түрдө Олий лига деп аталып келген. 2019-жылдан баштап титулдук демөөрчү алгач Pepsi Super League, андан кийин 2020-жылдан баштап Кока-Кола Супер Лигасы деп аталат. Өзбекстандын чемпионаттарынын тарыхында жалпысынан 41 клуб катышып, алардын ичинен 7 гана клуб чемпиондук подиумга чыккан: «Пахтакор» - 14 жолу, «Нефтчи» - 5 жолу, «Бунёдкор» - 5 жолу, «Локомотив» - 3 жолу, "Дослик" - 2 жолу, МХСК - 1 жолу, "Навбахор" - 1 жолу. Ар кайсы жылдары Өзбекстандын чемпионатында командалардын саны ар кандай болгон. Алгачкы жылдары чемпионатка 16 команда катышса, кийин ар кайсы жылдарда командалардын саны 14, 18 жана 20 болгон. 2018-жылы чемпионаттын командаларынын саны бир жолу 12 болгон.

Өзбекстан кубогу түзөтүү

Бул Өзбекстандын Профессионал футбол лигасы тарабынан уюштурулган улуттук футбол кубогу. Өзбекстан кубогу үчүн мелдештер 1992-жылдан бери уюштурулуп келет. Мелдештин биринчи жеңүүчүсү Намангандын Навбахор клубу. Өзбекстан кубогунун жеңүүчүлөрү АФКнын Чемпиондор Лигасына катышуу укугуна ээ болушат^[10].

Лига Кубогы түзөтүү

Өзбекстандын Лига Кубогу — эркектер арасында жыл сайын өтүүчү футбол мелдеши. Өзбекстандын Профессионалдык футбол лигасы менен Өзбекстандын футбол ассоциациясы тарабынан 2010-жылдан бери өткөрүлүп келе жаткан мелдеш 2016-2018-жылдары өткөрүлгөн эмес. Өзбекстан Лига Кубогу биринчи жолу 2019-жылы уюштурулган. Ага негизинен өзбек клубдары, ошондой эле Өзбекстандын футбол федерациясынын чакыруусу менен Кыргызстан, Тажикстан, Түркмөнстан жана Казакстандын футбол клубдары катышат. Мелдештин биринчи жеңүүчүсү Ташкенттин «Пахтакор» командасы.

Про лига түзөтүү

2017-жылдын 21-ноябрында ПФЛ жетекчилигинин чечими менен Өзбекстандын Биринчи Лигасы расмий түрдө 2018-жылкы сезондон баштап Өзбекстандын Про-Лигасы болуп өзгөртүлгөн. Лига 18ден 16 командага кыскарган^[11].

Биринчи лига түзөтүү

Ал 2010-жылдан бери иштейт. 2010-жылдагы сезондон баштап биринчи лигадагы мелдештер эки аймакка бөлүндү: чыгыш аймак жана батыш аймак. Чыгыш чөлкөмүнүн командалары Андижан, Наманган, Фергана жана Ташкент облусунун футбол клубдарынан түзүлгөн. Батыш аймагынын командалары Сырдарыя, Жиззак, Навои, Самарканд, Кашкадарыя, Сурхандарья, Бухара, Хорезм облустарынын жана Каракалпакстан Республикасынын футбол клубдарынан куралган. Ар бир аймактагы катышуучу командалардын саны: 12.

Озбекстандын Биринчи Лигасы мурда футбол системасы боюнча экинчи даражадагы мелдеш болуп келген. 2018-жылы Про-Лига түзүлгөндөн кийин, Биринчи Лига 2020-жылдан баштап кайра уюштурулуп, азыр өлкөдөгү үчүнчү деңгээлдеги мелдеш болуп калды.

Өзбекстан экинчи лигасы түзөтүү

Өзбекстандын 4-орундагы футбол лигасы (Суперлига жана Про-лигадан кийин). 2020-жылы Биринчи Лига түзүлгөнгө чейин 3-орунда болчу.

Ал Өзбекстандын футбол федерациясынын жана анын аймактык бөлүмдөрүнүн көзөмөлүндө өттү^[12].

Чемпионат U-21 түзөтүү

Өзбекстандын футбол системасы боюнча Суперлига командаларынын жаштар командалары ойногон мелдеш. ӨзПФЛнын жобосуна ылайык, ага 21 жаштан кичүү футболчулар катышат. U-21 чемпионатынын матчтары негизги командалардын беттешинен бир күндөн кийин өткөрүлөт^[13].

Чемпионат U-19 түзөтүү

19 жашка чейинки жаштар курама командасы футбол боюнча жаштар арасындагы Дүйнө чемпиондугунда (U-20), 19 жашка чейинки (U-19) Азия чемпионатында жана башка турнирлерде Өзбекстандын намысын коргойт. Супер Лига жана Про Лига клубдарынын 19 жашка чейинки командаларынын ортосундагы мелдеш. U-19 чемпионаты 2021-жылы негизделген. Анда эки жогорку дивизиондун бардык клубдары окуучулары менен жеңиш үчүн күрөшөт. Супер Лига жана Про Лига клубдарынын 19 жашка чейинки командаларынын ортосундагы мелдеш. U-19 чемпионаты 2021-жылы негизделген. Анда эки жогорку дивизиондун бардык клубдары окуучулары менен жеңиш үчүн күрөшөт^[14].

Футзал Жогорку Лига түзөтүү

Футзал боюнча Өзбекстан чемпионатынын негизги бөлүмү. Ага өлкөнүн эң күчтүү футзал командалары катышат. Мелдеш өзүнчө жобонун негизинде ӨзПФЛ тарабынан өткөрүлдү жана жеңген команда акыры футзал боюнча Азия чемпиондор лигасына катышууга укук алат^[15].

Футзал боюнча Өзбекстан кубогу түзөтүү

Футзал боюнча Өзбекстан Кубогу — футзал боюнча Олий Лига жана Футзал боюнча Биринчи Лига командалары катыша турган жылдык мелдеш.

Футзал Биринчи Лига түзөтүү

Футзал боюнча Биринчи Лигага профессионал жана жарым профессионалдуу футзал командалары катышат. Футзал боюнча Биринчи лигага катышуу үчүн клубдар ат салышууда.

Футзал боюнча U-18 чемпионаты түзөтүү

Футзал боюнча U-18 чемпионаты 2022-жылы негизделген. Мелдеш Футзал Лигасынын клубдарынын алдындагы 18 жашка чейинки футзалчылардын командаларынын катышуусунда уюштурулуп, Азия футбол конфедерациясынын Лицензиялоо процессинин шарттарынын бири болуп саналат. Өзбекстандын футзал лигасы 2007-жылдан бери өткөрүлүп келет. Учурда Өзбекстанда 18 жашка чейинки футзал боюнча 15 команда бар^[16].

Демөөрчүлөр түзөтүү

Өзбекстан Профессионал Футбол Лигасы 2018-2019-жылдары Pepsi компаниясы менен кызматташкан. 2019-жылдан бери Coca-Cola Beverage Uzbekistan Өзбекстан Суперлигасынын титулдук демөөрчүсү болуп саналат^[17]. Массалык маалымат каражаттарында жана расмий иш-чараларда Өзбекстандын футбол чемпионатынын жогорку дивизиону Coca-Cola Superliga деп аталат. 2020-жылы "Apex Insurance" камсыздандыруу компаниясы менен кызматташууну түзгөн. Компания лигада катталган 1500дөн ашык кесипкөй оюнчулардын ден соолугун камсыздандырууну камсыздайт^[18]. 2023-жылдын 16-мартында "BMB Holding" компаниясы Суперлиганын расмий демөөрчүсү болуп калды^[19]^[20]. Ошондой эле, 2023-жылы Olcha.uz маалымат порталы жана жеке менчик Centrum Air авиакомпаниясы Өзбекстандын Профессионалдык футбол лигасынын өнөктөшү болушкан. 2024-жылдын 28-февралында Өзбекстандын тиричилик техникасы рыногунда эң ири бренд болуп саналган "Artel" компаниясы 2026-жылдын аягына чейин Суперлиганын титулдук демөөрчүсү болгон^[21]^[22]. Үстүбүздөгү жылдын 12-мартында Uzcard компаниясы Өзбекстандын Профессионалдык футбол лигасынын расмий өнөктөшү болуп калды^[23]^[24].

Жетишкендиктер түзөтүү

Өзбекстандын Профессионалдык футбол лигасы Азия континентинде лицензиялоо боюнча лидерлердин бири. 2021-жылдын жыйынтыгы боюнча Өзбекстандын 12 клубу Азия футбол конфедерациясынын лицензиясын жеңип алышып, бул континенттеги 3-эң мыкты жыйынтык катары катталды. 2021-жылы аялдар командаларынын арасында Өзбекстандын 2 клубу Азияда биринчилерден болуп лицензиялоодон ийгиликтүү өткөн.

2021-жылдын жыйынтыгы боюнча Өзбекстан Республикасынын Юстиция министрлиги жана Өзбекстандын өкмөттүк эмес уюмдардын улуттук ассоциациясы UzPFLди “Эң ачык-айкын ТОП-20 бейөкмөт уюмдардын” тизмесине киргизди.

Ал ай сайын Өзбекстандын эң мыкты футбол клубунун, мыкты аял/эркек оюнчунун, мыкты калыстын жана башка номинациялардын жеңүүчүлөрүн аныктап, жылдын аягында аларды сыйлоону уюштурат.

Булактар түзөтүү

[1] Sport maktablari faoliyatini hamda sport maktablari trenerlari va mutaxassislari mehnatini moddiy rag‘batlantirish tizimini yanada takomillashtirish to‘g‘risida. LexUz (23.09.2010).

[2] OʻzPFL Jahon Professional futbol ligalari assotsiatsiyasi aʼzosiga aylandi

[3] World Association of Professional Football Leagues

[4] PFL Superliga taqvimini o‘zgartirdi va o‘zgarishlarga izoh berdi. kun.uz.

[5] Diyor Imomxoʻjayev. Omad sizga, Farhod Magomedov. championat.asia.

[6] Farhod Magomedov PFL direktorligidan bo‘shatildi. kun.uz (10.10.2017).

[7] PFL bosh direktori Omon G‘ofurov iste'foga chiqdi. kun.uz.

[8] Rasman: Davron Shakurbanov O'zPFL bosh direktori vazifasini vaqtincha bajaruvchi etib tayinlandi. championat.asia.

[9] Bukmekerlik idoralari, kelishilgan o‘yinlar va futboldagi korrupsiya. PFL rahbariyati bilan suhbat. kun.uz.

[10] ttps://pfl.uz/uzb/clubs/1

[11] Oʻzbekiston Birinchi ligasi rasman O‘zbekiston Pro ligasi deb o‘zgartirildi.

[12] ttps://azscore.uz/football/leagues/uzbekistan/uzbekistan-division-2

[13] ttps://www.transfermarkt.com/usbekistan-u21/startseite/verein/30418

[14] Uzbekistan U19. Transfermarkt.

[15] Futzal boʻyicha Oʻzbekiston milliy terma jamoasi.

[16] Futzal chempionati

[17] Coca-Cola sponsors the 2019 Uzbekistan Super League

[18] PFL APEX INSURANCE bilan hamkorlikni uzaytirdi

[19] BMB HOLDING becomes official sponsor of Uzbekistan Professional Football League

[20] BMB Trade group Liga rasmiy homiysiga aylandi

[21] Artel O‘zbekiston Professional futbol ligasining titul homiyiga aylandi.

[22] Artel 2026 йил якунига қадар Суперлига титул ҳомийсига айланди.

[23] UZCARD O‘zbekiston futbolini rivojlantirish yo‘lida muhim qadam tashladi.

[24] UZCARD O‘FA va PFL rasmiy hamkoriga aylandi.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]