Жалал-Абад: нускалардын айырмасы

Жок кылынган мазмун Кошулган мазмун
106-сап:
== Экономикасы ==
 
Жалал-Абад шары Кыргызстандагы социалдык-экономикалык инфраструктурасы онукконөнүккөн административдик, маданий жана өнөр жайлуу негизги борболорунун бири. ОнорӨнөр жай тармактары жана башка мекемелерде иштегендердин саны боюнча Жалал-Абад Кыргызстандын туштугундогутүштүгүндөгү 2-ири шаар.ОюлустунОблустун ондурушунунуөндүрүшүүнүн жалпы коломунункөлөмүнүн 20,5%ин Жалал-Абад шаарынын онорөнөр жай ишканаларычыгарган товардык продукция тузоттузөт, ал эми электр энергия ондурушун кошпой эсептегенде ал 42% ке жетет. Натыйжада, областун бюджетине тушкон кирешенин 35%ин, бажы жыйымдарын 51%ин шаар камсыз кылат. Жалал0 Абад шаарында мамлекеттик каттого киргизилген чарба жургузуучу субъектилердин саны 2001-жылдын 1-январында 2874ко2874кө жеткен, алардын 70% жакыны ишкердик кылууга ниеттенген жеке адамдар, калган 30%ти юридикалык жактар. Катталган субъектилер менчик формалары боюнча жеке менчикке, мамлекеттик жана коммуналдык менчикке тиешелуутиешелүү. Чарба жургузуучужрүгузүүчү субъектилердин дээрлик кобукөбү экономиканын содасоода, турмуш-тиричилик жактан тейлоотейлөө, транспорт, айыл чарба, онорөнөр жай жана башка тармактарда катталган. Алардын жарымына жакыны, айрыкча жеке ишкердик кылууга ниеттенген жеке адамдар.
 
Жалал-Абад шаарында озөз алдынсаалдынча баланста турган 51 онорөнөр жай ишканасы иштейт, анын 5 биргелешкен ишкана, 14 кичи ишкана. Бул ишканалар облустун онорөнөр жай продукциясынын коломунункөлөмүнүн 20%тен ашыгын ондургонөндүргөн.
Онор жайынын тармактык структурасында онор жай продукциясынын басымдуу болугунбөлүгүн отун (51,1%) женил (25%), ун-аралаш тоют (5,5%), тамак аш (4,3%), машина куру жана метал иштетуу (1,5%), онорөнөр-жай курулуш материалдары (0,7%) жана башка (5,9%) ондуруштор берет. Шаардагы ири онорөнөр жайишканалары: «Кыргыз Петролеум компании» биргелешкен ишканасы , «Кыргызпахтасы» ачык типтеги АК (3,1%), «Айыпбулак» заводу АК, «Арак заводу» жабык типтеги АК, «Азретайып» дан продуктулар комбинаты АК, «Акалтын» биргелешкен ишканасы, «Нур» АК, «Азизтамеки» жоопкерчилиги чектелген коом, «Мага» АК жана башкалар. Булл ишканалар пахта буласын,ферменттелген тамеки,ун, суу жана ликер-арак продуктулары, токулбаган кездеме, туташтыргычтар, женил машиналар учун тетиктер, бензин, дизель майы, мазут ондурушкон. Шаардын онор жай ишканалары консоль насосторун, электр-радиаторлорун, курама-бетон, шпон, минералдуу суу, ошондой эле элге кенири керектелуучу кийим тигуу жана трикотаж буюмдарын, эмерек, азык-тулуктүлүк товарларын, осумдукөсүмдүк майын, кондитер жана макарон азык-тулукторунтүлүктөрүн, суусундуктарды, самын чыгарат.
 
Шаардын айыл чарба ондурушундоөндурушундө Тайгараев айыл окмотундогуөкмөтундөгуү 3 биргелешкен дыйкан чарбасы, 1061 жеке дыйкан чарбалары иштейт. Айыл чарбага жарактуу жердин аянты 4890 га, а. и. айдоо жери 1297 га, сугат жери 1455 га, жайыты 2964 га, чабынды 542 га, копкөп жылдык осумдуктор87өсүмдүктөр 87 га. Дыйканчылык айыл чарба продукциясын 60%тин берет; анда дан эгиндери, май осумдукторуөсүмдуктөрү (100га), жашылча (50 га), пахта (10 га), тамеки (10га), момомөмө-жемиш (56 га), жузум (5га) ж. б. остурулот.
Шаардын курулуш комлекси 18 уюмдан турат. Алар жаны объектилерди реконструкциялоо, шаардын турмуш- шартын жакшыртуу, кочолорду жана проспектилерди жашылдантыруу иштерин жургузотжургузөт. Ишкердикти онуктуруу учун Жалал-абад шаарына инвестор болгон олколорөлкөлөр арбын. Азыр шаардын аймагында АКШ, Канда, Туштук Корея, Кытай, Туркия, Швейцария, Италия ондогон олколордунөлкөлөрдүн ири компаниялары жана фирмалары менен биргелешип иштеп, киреше алып жана озунунөзүнүн продукцияларын Борбор Азиянын олколоруно сатып жатат.
Шаарды Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын облустук филиалы, «Кыргыз оноржайкурлушбанк», Ачык типтеги АК «Эсептешме-аманат компаниясы», «Кыргызстан», «Дос-Кредобанк», «Автобанк» жана башкалардын филиалдары иштейт. Мындан тышкары финансы уюмдары менен кредиттик линиялардын 18 окулчулукторуөкүлчүлүктөрү менен филиалдары бар. Ар кандай каржылоо булактарынан 2000-жылы экономиканын реалдык секторуна 18,6 млн сом, 2001-жылы 35 млн сомдон ашык инвестиция тартылган.
Жалал-Абад шаарында транспорттун торттөрт турутүрү онукконөнүккөн. Алар автомобиль, темир жол, аба жана куур транспорту. Жалал-Абад шары облустун негизги жол тому катары облусту Кыргызстандын башка аймактары, республиканын борбору-Бишкек шары менен, ошондой эле Озбекстан, Таджикистан шаар-кыштактары менен байланыштырып турат. Сырткы экономикалык байланыштары негизинен темир жол транспорту менен жургузулотжүргүзүлөт.
 
Облустун экономикасында Жалал-Абад шаарындагы байланыш системасы менен коммуникация маанилуу орунду ээлейт. 1998-жылдан ьерибери компьютердик байланыш системасы иштоодоиштөөдө. Шаардын коптогонкөптөгөн ишканалары жана уюмдары «Интернет» тармагына, ошондой эле электрондук почтага кошулган. Натыйжада оперативдуу байланышты жонгожөнгө салу жана маалыматтрадын ар турдуу булактарына жетуугожетүүгө мумкундук тузгонтүзгөн.
Соода, коомдук тамактануу жана турмуш-тиричилик кызматынын бардык объектилери Жалал-Абад шаарында менчиктештирилип жана мамлекеттен ажыратылган. Мында 400дой содасоода, коомдук тамактануу жана турмуш-тиричиликкызмат туйундорутүйүндөру бар. Шаарда аянты 19800м2 келген 501 соода орундуу борбордук базар иштейт. Мындан сырткары «Шабдалызар», «Мадумарата», «Адилет» жана башка жеке менчик базарлар бар.
Шаардын чет-жакаларында «Достук», «Жениш», «Курманбек», «пригородный», «СМУ-городок», «Спутник»,"Кугарт" кичирайондору жайгашкан. Кичирайондор кабатту болуп салынып, бардыгы каналдаштырылган жана газдаштырылган.
 
== Коммуналдык чарбасы ==
"https://ky.wikipedia.org/wiki/Жалал-Абад" булагынан алынды