Браузер: нускалардын айырмасы

Жок кылынган мазмун Кошулган мазмун
No edit summary
1-сап:
'''Веб-обозрева́тель (Веб-серепчибарактагыч)''', '''бра́узер''' (англ. Web browser, ''броузер'' варианты — эски формасы) — веб-сайттарды кєрүшкөрүү үчүн программалыкпрограмдык жабдылышжабдуу, б.а. '''браузер''' Тармактан (Сеть) алынган веб-барактарды карап чыгуу жана иштетүү, бир барактан 2-синеэкинчисине өтүү үчүн кызмат кылат. Азыркы көпчүлүк беб-барактагычтар FTP-серверлерден файлдарды жүктөй алышат.
 
Браузерлердин көбү FTP-серверлерди башын көрсөтө алышат. Браузерлер Дүйнөлүк Тармак пайда болгондон баштап өнүгүп келгенкелишкен, кийин Тармак кеңейген сайын уламкомпьютердеги кеңириэң колдонулуудагызарыл программалардан болуп калышты. Азыр браузер — веб-барактардын тутумундагыларды иштетүү жана чыгаруу үчүн комплекстүү тиркеме (приложение) жана веб-сайт менен кардардын ортосундаортосундагы интерфейсти камсыздоочу. Бардык популярдуу браузерлердин кызматыбраузерлер акысыз (бесплатно) болоттаратылат же башка тиркемелер менен бирге сунуш этилет. Мисалы, [[Internet Explorer]] ( Microsoft Windows менен бирге), [[Mozilla Firefox]] (акысыз,көпчүлүк Linuxтин кээ бир Ubuntu сыяктуу[[Linux]] дистрибутивдери менен тутумдашбирге, эркинмисалы ПЖ (свободное ПО)[[Ubuntu]], Safari (Mac OS X менен бирге жана Microsoft Windows үчүн акысыз), Google Chrome (акысыз) Opera (8.50 версиясынан баштап бекер), Google Chrome (бекер), Avant (бекер).
 
== ӨнүгүшӨнүгүү тарыхы ==
 
Графикалык интерфейси бар алгачкы кеңири таралган браузер болуп NCSA Mosaic эсептелет. Бул браузер кемчиликтерден куру эмес болучу, бирок аны негиз катары алып, башка браузерлер (Netscape Navigator и Internet Explorer) түзүлөт. Netscape Navigator браузерин түзүлгөн кезде бул кемчиликтер четтетилет. Анткени, Netscape компаниясынын айрым кызматкерлери мурда NCSA компаниясында иштешип,иштешкен жана Mosaic браузерин түзүшкөнтүзүүгө болучукатышышкан.
 
Netscape Navigator браузери ар кандай операциялык системалар (UNIX, Windows, Mac OS) үчүн түзүлгөндүктөн, Netscape компаниясы ийгиликтерге жетишти. ОшондонБул кийин,болсо [[Microsoft]] компаниясыкомпаниясына дагыда өзүнүн [[Internet Explorer]] (IE) деген браузерин түздүиштеп чыгууга түрткү берген.
 
Netscape ден айырмаланып Microsoft дароо IE дегеннин локалдашкан версияларын жаратты. В 1995-жылы Microsoft Windows 95 операциялык системасын чыгарды, бул ОС тун чиркелген браузери болгон эмес, бирок кийин жаңыртылган Windows 95 OSR2 версиясында Internet Explorer 3.0 браузери кошоктолгонкошулган болучуболуучу. Ошол эле учурда, Microsoft өз браузерине HTML тилинин стандарттарстандарттары менен туура келишпеген версиясын коюп койгон. Так ушул факт браузерлер чырын (война браузеров) баштады, натыйжада Microsoft компаниясы браузерлер базарынын 95 %ин ын ээлеп алдыкалды.
Базардан айрылган Netscape компаниясынын кирешеси төмөндөп, аны AOL сатып алды. Netscape тин браузеринин [[баштапкы коду]] MPL ([[Mozilla Public License]]) деген эркин (свободной) лицензия менен чыгарылган болучу. вание «Mozilla» деген ат Netscape тин браузеринде адегенде эле болгон жана Mosaic+killer деген сөздөрдөн куралган эле. Бирок, бул код эми пайдаланылбастан, анын ордуна жаңы Netscape 6 компаниясында жаңы кыймылдаткыч (Gecko) түзүлдү. Ал, стандарттарды толук колдоп турууга эсептелген, болучужаңы кыймылдаткыч (Gecko) түзүлдү. Кийин мунун негизинде бир комплектиге кирген [[Mozilla Suite]] браузер, почталык клиент жана irc-клиент, веб-барактардын редактору түзүлгөн.
 
Кийин Mozilla Foundation компаниясында браузерди жалпы пакеттен бөлүп берүү жана өнүктүрүү чечиминин негизинде [[Mozilla Firefox]] долбоору пайда болду. [[Firefox]] браузери IE жана башка браузерлерде болбогон көп мүмкүнчүлүктөрмүмкүнчүлүктөрдү Firefoxкамтыйт жана акырындап популярдуу браузериндеболо барбаштады.
IE браузери базарды жалгыз ээлеп калгандан кийин Microsoft компаниясы браузерди 4-дөн 6-версиясына чейин такыр жакшыртпай койду. Бирок, 7-версиясынан баштап IE жакшыртыла (таб-закладкалар кошулду, стандарттарды колдоо оңолду, ылдамдыгы жогорулады жана интерфейси жакшыртылды) баштады. 19-март 2009-жылы компания Internet Explorer [4] дин 8-версиясын, ал эми 2011-жылдын 14-мартында 9-версиясын чыгарды. Компания Internet Explorer ди Яндекс, Mail.ru жана Рамблер компаниялары менен бирге базарда активдүү жылдырып жатат
 
IE браузери базарды жалгыз ээлеп калгандан кийин Microsoft компаниясы браузерди 4-дөн 6-версиясына чейин такыр жакшыртпай койду. Бирок, 7-версиясынан баштап IE жакшыртыла (таб-закладкалар кошулду, стандарттарды колдоо оңолду, ылдамдыгы жогорулады жана интерфейси жакшыртылды) баштады. 19-март 2009-жылы компания Internet Explorer [4] дин 8-версиясын, ал эми 2011-жылдын 14-мартында 9-версиясын чыгарды. Компания Internet Explorer ди Яндекс, Mail.ru жана Рамблер компаниялары менен бирге базарда активдүү жылдырып жатат
1995-жылы Opera браузери пайда болду. Адегенде Opera шарттуу-акысыз ПЖ (условно-бесплатное ПО (shareware)) катары сунуш этилди: ошондуктан ал дүйнөнүн көп өлкөлөрүндө анча барксыз болгону менен КМШ өлкөлөрүндө кеңири таралды окшойт. 2005-жылдан баштап Opera дагы акысыз таратыла баштады.
 
1995-жылы Opera браузери пайда болду. Адегенде Opera шарттуу-акысыз ПЖ (условно-бесплатное ПО (shareware)) катары сунуш этилди:этилген, ошондуктан ал дүйнөнүн көп өлкөлөрүндө анча барксыз болгону менен КМШ өлкөлөрүндө кеңирижакшы эле таралдыпопулярдуулукка окшойтжетишти. 2005-жылдан баштап Opera дагы акысыз таратыла баштады.
Браузерлер чырынын жүрүшүндө компаниялар браузерлерге атайын, стандарттуу эмес мүмкүндүктөр кошумчалап турушту. Мисалы, документтерге интерактивдүүлүк берүүчү JavaScript деген сценарий тилин колдонууда көп айырмачылыктар болду. Натыйжада көп сайттар браузерлердин биринде жакшы иштешсе, экинчисинде начар иштеп калышты.
 
[[Браузерлер чырынынчыры]]нын жүрүшүндө компаниялар браузерлерге атайын, стандарттуу эмес мүмкүндүктөрмүмкүндүктөрдү кошумчалап турушту. Мисалы, документтерге интерактивдүүлүк берүүчү JavaScript деген сценарий тилин колдонууда көп айырмачылыктар пайда болду. Натыйжада көп сайттар браузерлердин биринде жакшы иштешсе, экинчисинде начар иштеп калышты.
 
Microsoft компаниясы Internet Explorer 8 браузеринде адегенде HTML-комментарий киргизүүнү сунуштаган: бул учурда браузерлерге кыймылдаткычтардын кайсы версиясын пайдалануу көрсөтүлүп турмак ( DOCTYPE деген бөрк аз пайдаланылат деп алып ташталмак). Бирок, мындай учурда стандарттарды пайдалануу тууралуу көрсөтмө берилбегендиктен, буга стандарт жактоочулар макул болушкан жок. Кийинчерээк IE8 де «тутумдаштык режиминин» (англ. quirks mode) ордуна «стандарттар режими» (англ. standards mode) унчукпай колдонула берет, ал эми тиешелүү комментарий учурунда мурдагы версия имитацияланат дешти.
 
2008-жылы Google компаниясы Chromiumда браузерлер базарындагы конкуренцияга «жардам» катары, эркин (свободный)Chromium долбооруна негизделгенChromeнегизделген [[Chrome]] деген өз браузерин чыгарды. Chrome браузеринде кээ бир жаңылыктар бар (үзүлмөлөрдү изоляциялоо, «инкогнито» режими ж.у.с.). Windows XP, Windows Vista, Windows 7, Linux жана Mac OS операциялык системалары үчүн версиялар түзүлдү.
 
2009-жылы Microsoft компаниясы Gazelle деген жаңы браузер түзөрүн жарыялаган. Жаңы браузер, көп кардарлууоперациялыккардарлуу операциялык системаларга мүнөздүү болгон ресурстарды бөлүп колдонуу принциптерин пайдаланмакчы. Microsoftтун оюнча бул жаңы браузердин коопсуздугун арттырмакчы.
 
== Кеңири таралган браузерлер ==
Line 44 ⟶ 46:
 
Россияда 2009-жылдын январынан ошол жылдын сентябрынын аягына чейин 1-орунду Opera (36-40 %) ээлеп келди, андан кийин чукул төмөндөдү, декабрдын башында Opera кайра алдыга чыкты, бирок кийин алдыга Firefox өттү. Ошондой эле, Россияда LiveInternet.ru. да жаман эмес. Opera Украинада, Грузияда, Казахстанда жана Өзбекстанда, деги эле КМШ (СНГ) өлкөлөрүндө алдыда.
Mozilla Firefox болсо Индонезияда (80 %), Германияда (жарымынан ашык), Чыгыш Европада, Африканын жана Түштүк-Чыгыш Азия өлкөлөрүндө алдыдаалдыңкы орунду бербей келет.
 
[[Түштүк КореядаКорея]]да 2007—2008-жылдарда 99 % кардарлар Microsoft Windows даиштетүү тутумундагы [[Internet Explorer]] ди колдонуп туруштукелишкен, анткени бардык банк жана өкмөт сайттары мийзаммыйзам боюнча ActiveX колдонууну милдеттендиришкен эле (бул мийзам 2010-жылдын июнунда алынган). Кытайда даболсо кардарлардын 90% ы Internet Explorer ди кардарлардын 90% и колдонот, булБул өлкөдө мындан башка [[Maxthon]] браузери да көп пайдаланылат популярдуу.
Chrome браузери да көп өлкөлөрдө абалы жакшы.
 
[[Chrome]] браузери жаш экенине карабай 2010-жылы Тунис жана Албания өлкөлөрүндө биринчи орунга жете алды, 2011-жылдын март айында Филиппин жана Арменияда, 2011-жылдын апрелинде Черногория, Уругвай жана Доминикан республикасында, 2011-жылдын май айында Чили, Ямайка жана Молдавада, 2011-жылдын июнунда Пакистан жана Малазияда, ушул эле жылдын июль айында Аргентина, Венесуэла, Колумбия жана Мавританияда, 2012-жылдын февраль айында Россияда биринчи орунду камсыз кылды.
 
 
"https://ky.wikipedia.org/wiki/Браузер" булагынан алынды