Тибет: нускалардын айырмасы
Жок кылынган мазмун Кошулган мазмун
Created page with "Тибет — "Манас" эпосундагы топоним. Кыргыздарга чектеш, карым-катнашы бар элди..." |
No edit summary |
||
1-сап:
Тибет — [["Манас" эпосу|"Манас" эпосундагы]] [[топоним]]. Кыргыздарга чектеш, карым-катнашы бар элдин жери катары бир катар эпизоддордо эскерилет. Мисалы, [[Манас баатыр|Манас]] туулганда берилген тойдо:<br />
Бир чети Тибет чөл болсун, <br />
Күн чыгыш жагы кытайдын <br />
Камбылдын Кунар бел болсун, <br />
Чакырарым тоюма<br />
Шондон берки эл болсун ([[Сагымбай Орозбак уулу (Орозбаков)|Сагымбай Орозбаков]], 1. 76), — дейт [[Жакып|Жакып.]] Эпостун башка окуяларында Тебит деп да айтылат:▼
Шондон берки эл болсун <br />
Тебиттин аркы тушунда, ▼
▲
Тырп чыкпай калган ошондо. ▼
▲Тебиттин аркы тушунда, <br />
Кылыптыр кытай өкүмдү, ▼
▲Тырп чыкпай калган ошондо. <br />
Кыйрынан азып бай Жакып. ▼
▲Кылыптыр кытай өкүмдү, <br />
Кылмышы жоктон өкүндү, ▼
▲Кыйрынан азып бай Жакып. <br />
Кыстоосун көрүп калмактын ▼
▲Кылмышы жоктон өкүндү, <br />
Кыйналып [[Жакып]] өкүрдү. ▼
▲Кыстоосун көрүп калмактын <br />
Азган менен тозгондон, ▼
▲Кыйналып [[Жакып]] өкүрдү. <br />
Ата-энеден бозгондон, ▼
▲Азган менен тозгондон, <br />
Ар кайсысын бир жактан ▼
▲Ата-энеден бозгондон, <br />
Айдап келип кошкондон ▼
▲Ар кайсысын бир жактан <br />
Жетимиш болду түтүнү, ▼
▲Айдап келип кошкондон <br />
Жетип барып арыз айтып, ▼
▲Жетимиш болду түтүнү, <br />
▲Жетип барып арыз айтып, <br />
Жер алууга күтүндү ([[Сагымбай Орозбак уулу (Орозбаков)|Сагымбай Орозбаков]], 2. 50).
[["Манас" эпосу|"Манас" эпосунда]] келтирилген поэтикалык саптар чындыкка бир топ жакын. Кыргыз тарыхынын түпкү башатын изилдеген окумуштуулардын кай бирөөлөрүнүн кыргыздар Т-ке чейин тарап кеткен деген божомолдору бар. Жогоруда эпостон келтирилген мисалдарда Т. кытай менен байланыштуу. Бул тарыхый чындык, акыркы мисалда айтылгандай [[Жакып]] ар кайсыны чогултуп 70 түтүн кылган экен. "[[Манас баатыр|Манастын]] " бул саптары Б. Солтоноевдин берген маалыматы менен бышыкталып тургансыйт. Ал өзүнүн "Кызыл кыргыз тарыхында" мындай жазганы бар: "...1916-ж. Кытайга барган соодагер Кашкарлыктын айтуусунда Тибетте эң азында 30— 40 миң түтүн кыргыз бар. Тили бузулбаган, таза, араб сөздү катыштырбаган, дини калмакча, мусулманча бата кылбастан өзүнчө бата кылат" (Б. Солтоноев, Казак-кыргыз тарыхы". Кол жазмалар фондусу, 1057-инв., 179-б.).<br />
Буряттын белгилүү окумуштуусу Г. Цыблковдун 1900—1902-ж. жашыруун изилдеп келгенден кийинки жазган "Буддист поломник у святых Тибета" деген китебинде ошол жердеги үйлөрдүн чатырын сүрөттөгөндө кыргыздардыкына окшош деген сүйлөмү бар.
Орустун улуу сүрөтчүсү Н. Рерихтин саякатында Кара-Корум тоо массивинен ылдый түшүп, (Индиядан Кытайга) келгенде биринчи чек арада 1925-ж. кыргыздарды көргөн. Андан кийинки биринчи эле айыл да кыргыздыкы болуп чыккан.<br />
==Колдонулган адабияттар==
| |||