Абдумомунов, Токтоболот: нускалардын айырмасы

'''Абдумомунов''' Токтоболот (1922, [[Кемин району|Кемин р-нурайону]] – 1989) – [[драматург]]. Кыргыздын улуттук драматургиясына негиз салгандардын бири. Кырг.Кыргыз Респ.Республикасынын иск-вогоискусствосуна эмгек сиңирген ишмери (1972), Кырг.Кыргыз Респ.Республикасынын эл жазуучусу. А-дунАбдымомуновдун ысымы м-нменен кыргыз драматургиясынын өсүп-өнүгүшү, бүгүнкү күндөгү жетишкен деңгээли ажырагыс байланышта. Ал көбүнчө моралдык-этикалык темаларга кайрылып, аларды драматургиянын “стилинде” олуттуулук м-нменен баяндаган. Психологиялык жактан ишенимдүү, жекече мүнөзгө ээ, типтештирилген каармандардын тобун жараткан. Алгачкы [[пьеса|пьесалары]]: “Кумдуу чап” (1946), “Замандаштар” (1948), “Курман” (1950) ж. б. Ал 50-жылдары жазган “Борбаш”, “Тар капчыгай”, “Атабектин кызы”, “Ашырбай” пьесалары автордун орус ж-ажана дүйнөлүк драматургия өнөрүнүн жетишкендиктерин өздөштүргөнүн айкындап, турмуштук материалды көркөм чагылтуунун ул.улуттук салттарын жаңылоо, жаңы формалар м-нменен ыкмаларды издөө б-чабоюнча белгилүү ийгиликке жеткенин көрсөттү. “Абийир кечирбейт” (1962), “Каркыралар кайтканда” (1965), “Сүйүү жана үмүт”, “Бюро жүрүп жатат” (1968), “Жыгылган ооганга күлөт” (1968). “Жарыктык карыларым” (1980) ж. б. пьесаларында актуалдуу моралдык маселелер көтөрүлгөн. “Жүкөш” (1940, 1959, 1974), “Сүйүү жана үмүт” (1966), “Тандалган чыгармалар” (1973), “Ашырбай” (1980), “Пьесалар” (1982) аттуу китептери жарыкка чыккан. Т.Токтоболот Абдумомунов комедия жанрынын да чебери. Анын калеминен “Эч кимге айтпа”, “Машырбек үйлөнөт”, “Алдар көсөө” ж. б. комедиялар жаралган. Анын “Атабектин кызы” драмасында инсандын моралдык этикалык жактан жетилиши, адеп ахлагынын өркүндөшү, индивидуалдуу калыптанышы сүрөттөлгөн. Драмада тышкы кагылыштар м-нменен бирге каармандын ички дүйнөсүндө өтүп жаткан психологиялык процесстер ишенимдүү берилген. “Атабектин кызынын” жарыкка келиши кыргыз драматургиясында тарыхый көркөм өнүгүүнүн бийиктөөсүнүн законченемдүүлүгүн мүнөздөйт. <br>

“Абийир кечирбейтте” каарман өзүнүн рухий [[Интелектуалдык жанрлар|интелектуалдык]], [[Моралдык норма|моралдык]] активдүү изденүүлөрү м-нменен кызыктуу. Драмада жеке адамдын керт башындагы кемчиликтердин мотивдери биринчи жолу көркөм көзөмөлгө алынган. Анда бийиктик м-нменен пастык, жолдошчулуктун табияты, ишенчээктик м-нменен амалкөйлүк, абийирдүүлүк м-нменен абийирсиздиктин карама-каршылыгы тууралуу сөз болот. <br>

Т.Токтоболот А.Абдымомунов художниксүрөтчү катары курч моралдык, атуулдук маселелерди көтөрө билгендиги чыг-лыгынынчыгармачылыгынын тематикасынын ж-ажана [[Жанр же адабий жанр|жанрдык]] чегин кеңейтүүгө, жаңылоого тынымсыз умтулуп жүрүп отурган. “Сүйүү жана үмүт” – улуу акын Токтогулдун каардуу замандагы адамдык татаал тагдырын, кишичилик сапаттарын, эркиндик, адилеттик үчүн болгон азаптуу күрөшүн, таптык сезиминин ойгонуш, этикалык, филос.философиялык көз караштарынын калыптаныш процессин өз мезгилинин коомдук-тарыхый контекстинен, учурдун соц.социалдык-психологиялык шарттарынан ажыратпай, реалдуу сүрөттөп көрсөтө алган тарыхый-биографиялык драма. <br>

Т.Токтоболот А.Абдымомунов тарыхый [[Революция|революциялык]] темадагы чоң ийгиликке “Ашырбай” драмасында жетишкен. Бул драма ул.улуттук драматургиябызга алгачкылардан болуп кыргыздын ак сөөк манабынан калыптанган сахналык канондорго сыйбаган, адаттан тыш татаал образын алып чыккан. Көрүүчү-лөрдүнКөрүүчүлөрдүн көз алдына бирде күлүп, бирде кайгырган, кээде жаңылып бармагын тиштеп өкүнгөн, көл алдындагы букара элге боорукер болуп көрүнгөн, түлкүдөй амалдуу, о.ошондой эле учурда каардуу, текебер, кекчил, мансапкор адамдын татаал образын жараткан.<br>