Бир клеткалуу организмдер: нускалардын айырмасы

Жок кылынган мазмун Кошулган мазмун
No edit summary
1-сап:
'''Бир клеткалуу организмдер''' - денелери бир клеткадан турган [[жаныбарлар]] жана өсүмдүктөр. Булар бүт дээрлик жөнөкөй көзгө (микроскопсуз) көрүнбөгөн [[организм|организмде]]р. [[Өсүмдүктөр]] дүйнөсүнө кирүүчү Б. к. о. - протофиттер, ал эми [[жаныбарлар]] дүйнөсүнө кирүүчүлөрү протозоа деп аталат. Б. к. о бөлүнүү жана жыныстык жол (коньюгация) менен көбөйөт. Аларга [[бактериялар|бактериялар,]] [[балырлар]] менен козу карындардын кээ бирлери, жөнөкөйлөрдүн көпчүлүгү кирет. Булар сууда, топуракта жана [[организм|организмде]]рде (мителер) жашайт. [[Жаныбарлар|Жаныбарларда]] жана өсүмдүктөрдө жашагандары аларды жабыркатат.
Бир клеткалуу [[жаныбар]] же эң жөнөкөй жаныбар
 
Бир клеткалуу [[жаныбар]] же эң жөнөкөйлор- [[микроскоп]] менен коруунучу эн майда, козго илээшпеген жаныбарлар. Алардын денеси бир клеткадан турат.
Денеси негизин цитоплазма жана бир же бир нечеядролор тузушот. Дененин формасы ар турдуу: уузунча , ийик, жана шар сымал. Кыймылдоо, азыкнуу, дем алуу, болуп чыгаруу, кобойуу ондуу тиричилик кызматтарын дененин озгочо болуктору аткарат. Алар жер бетинде жана суудагы ар кандай чойролордо: денизде, тузсуз сууларда, колмодо, нымдуу топуракта, осумдуктордун, жаныбарлардын жана кишинин организмде жашашат.
 
Бир клеткалуу жаныбарларды 1676- ж. [[Антон Левенгук]] ачкан. Азыркы убакта эн жонокойлордун 3 миндей туру белгилуу.
 
==Тузулушу==
Сут эмуучулордун кан кан денечелеринде учураган лейшмандардын олчому 2- 4 мкм, бурсарияныкы 1,5 мм. Фораминиферлердин кабы- туурасынан 5- 6 см келет.
Бир клеткалуу жаныбарлардын денесинин формасы да ар турдуу. Бироонун формасы жалпагыраак узун келет, экинчисиники ийикке окшойт, башкалары тоголок шар сымалдуу, нурларын чачкан кунго окшоокшогондору да бар. Копчулук бир клеткалуулардын туруктуу формасы болбойт.
Бир клеткалуулардын денесинин ич жагын цитоплазма ээлейт. Ал эки катмардан турат.: биринчиси, жукараак тунук желатин сымал сырткары катмар- эндоплазма. Цитоплазмада бир же эки, же андан да кобуроок ядролор, ошондой эле ар турлуу органчалар: азык эрутуучу, болуп чыгаруучу вакуолдор, ашыкча заттар, азыктар болот.
 
==Дем алуусу==
Эң жонокой жаныбарлар башка коп клеткалуу жаныбарлар сыяктуу эле кычкылтек менен дем алышат.Аларга керектуу болгон кычкылтек дене каптоолору аркылуу ичине кирип, цитоплазмага отот да, татал органикалык заттардын кычкылдандырып сууга, комур газынын ж.б заттарга айландырылат. Бул учурда бир клткалуу жаныбарлардын жашоосуна керек энергия болуп чыгат. Эн жонокой кычкылтекти ар турдуу керектешет. Тузулушу кыймыл аракеттери озгочо, инфузорияларда, дем алуу жай кыймылдаган амебага караганда тез журот, демек, алар кычкылтекти коп керетешет.
==Кобойушу==
Эн жонокойлордун кобойушу ар кандай жолдор мненен журот. Кобунчо эн жонокойлордо болунуп кобойу жолу учурайт. Андан башка жыныстык жол мене да кобойушот .
болунуп кобойудо бир да жеке жандык, озунчо эки жаш жандыкка ажырайт. Болунуу ядродон баштап, ал чоюлуп, акырын узарат да , орто жеринен бөлүнүп көбөйүшөт.
 
 
==Колдонулган адабияттар==
* [[Биология: Энциклопедиялык окуу куралы]]/Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору. -Б.:2004, ISBN 9967-14-002-4
* [http://bio.ucoz.com/load/bir_kletkaluu_organizmder/1-1-0-18 Бир клеткалуу организмдер]
 
[[КатегорияCategory: Биология]]
[[Category:Жаныбарлар]]
[[Category:Бир клеткалуу]]
[[Category:Эукариоттор]]
[[Category:Түзүлүшү]]
[[Category:Дем алуусу]]
[[Category:Көбөйүшү]]
[[Category:Тренингдер]]