Айтматов Чыңгыз Төрөкулович: нускалардын айырмасы

Жок кылынган мазмун Кошулган мазмун
м r2.7.3) (робот кошту: hr:Čingiz Ajtmatov
мNo edit summary
27-сап:
'''Чыңгыз Төрөкулович Айтматов''' (1928-2008) - [[кыргыз тили|кыргыз]] жана [[орус тили|орус]] тилдеринде жазган советтик жана пост-советтик жазуучусу, [[Кыргыз ССРи|Кыргыз ССРнин]] эл [[жазуучу|жазуучусу]] (1974), Социалисттик Эмгектин Баатыры (1978), Кыргыз Эл Баатыры.
 
 
==Балалыгы==
==Кыскача өмүр таржымакалы==
===Балалыгы===
Чыңгыз Төрөкулович Айтматов [[1928]]-жылы 12-[[декабрь|декабрда]] азыркы [[Кыргыз Республикасы|Кыргыз Республикасынын]] Талас облусунун Киров районуна караштуу Шекер айылында мамлекеттик кызматкердин үй-бүлөсүндө туулган. Ал кезде Шекер айылы [[СССР]]дин [[РСФСР]]инин [[Кыргыз АССРи]]нин [[Талас кантону]]нда болчу.
 
Line 38 ⟶ 40:
Андан кийин ошол эле согуш жылдарында райондук салык чогултуучу болуп иштейт. Айыл калкынан салык чогултат. Бирок согуш маалында ага салык чогултуу оңойго турган жок. Бир жылдан кийин, [[1944]]-жылы август айында бул ишин өз эрки менен таштайт да, тракторлук бригаданын эсепчиси болуп иштейт.
 
[[1946]]-жылы, сегизинчи классты аяктагандан кийин Жамбылдагы зооветеринардык техникумга окууга өтөт. [[1948]]-жылы техникумду мыкты аяктап бүтүргөндөн кийин Кыргыз айыл-чарба институтуна окууга кирет. Аны дагы [[1953]]-жылы мыкты аяктайт.
 
===Жетилген курак. Соңку өмүрү===
90-жылдардан баштап СССРдин жана Кыргыз Республикасынын дипломатиялык миссияларын башкарган.
 
[[1948]]-жылы техникумду мыкты аяктап бүтүргөндөн кийин Кыргыз айыл-чарба институтуна окууга кирет. Аны дагы [[1953]]-жылы мыкты аяктайт.
 
901990-жылдардан баштап СССРдин жана Кыргыз Республикасынын дипломатиялык миссияларын башкарган.
 
2008-жылы 16-майда Татарстанда сапарда жүргөн чагында бөйрөгүнүн иштебей калганына байланыштуу жазуучуну [[Германия]]нын [[Нюрнберг]] шаарынын ооруканаларынын бирине жеткиришет. Ал жакта 2008-жылдын 10-июнунда [[пневмония оорусу]]нун кесепетинен жазуучу көз жумду.
Line 47 ⟶ 53:
 
== Чыгармачылыгы ==
 
Айтматов адабиятты бала чагынан сүйгөн, ал эми студенттик күндөрүндө адабиятка болгон кызыкчылыгы андан да катуу боло баштайт. Мына ошондой күндөрдүн биринде Айтматов орус адабияты менен аябай достошот. Ал орус жазуучуларынын "Полктун уулу" ("Сын полка") жана "Ак кайың" ("Белая берёза") деген чыгармаларын басмакана менен макулдашпай туруп, кыргыз тилине которот. Бирок бул чыгармалар эчак эле которулуп калгандыктан Айтматовдун котормолору жарык көрбөй калат. Бирок ал өзүнүн жазуучулук ишин ошол повесттерди которуу менен баштадым деп эсептейт. Студент кезинде гезиттерге өзүнүн чакан макалаларын, очерктерин жарыялап жүрөт.
 
Бирок бул чыгармалар эчак эле которулуп калгандыктан Айтматовдун котормолору жарык көрбөй калат. Бирок ал өзүнүн жазуучулук ишин ошол повесттерди которуу менен баштадым деп эсептейт. Студент кезинде гезиттерге өзүнүн чакан макалаларын, очерктерин жарыялап жүрөт.
 
1952-жылдан баштап анын "Ашым", "Газетчи Дзюо", "Кайракта", "Сыпайчы", "Ак жаан", "Түнкү сугат", "Асма көпүрө" аңгемелери жарык көрө баштаган.
 
Окуусун аяктагандан кийин ([[1953]]) Айтматов зоотехник болуп иштейт. Мына ошол кезде ал өз чыгармаларын жаза баштайт.
1956-1958-жылдары жогорку адабий курстарды аяктаган.
 
1956-1958-жылдары Москвадагы Адабият институтунда жогорку адабий курстарды аяктаган.
Ошентип, курстарды аяктагандан кийин [["Адабий Кыргызстан" журналы]]нын редактору болуп иштеп калат. Андан кийин беш жылдай [["Правда" гезити]]нин өз кабарчысы болуп иштейт. Бул дагы жазуучунун чыгармачыл талантын байытууга чоң түрткү берет. СССРдин ири адабий басылмалары - "Новый мир" жана "Литературная газетанын" редколлегиясынын мүчөсү, "Иностранная литература" журналынын редактору болгон, чыгармачыл союздарга жетекчилик кылган.
 
Ошентип, курстарды аяктагандан кийин [["Адабий Кыргызстан" журналы]]нын редактору болуп иштеп калат.
 
Андан кийин беш жылдай [["Правда" гезити]]нин өз кабарчысы болуп иштейт. Бул дагы жазуучунун чыгармачыл талантын байытууга чоң түрткү берет.
 
Ошентип, курстарды аяктагандан кийин [["Адабий Кыргызстан" журналы]]нын редактору болуп иштеп калат. Андан кийин беш жылдай [["Правда" гезити]]нин өз кабарчысы болуп иштейт. Бул дагы жазуучунун чыгармачыл талантын байытууга чоң түрткү берет. СССРдин ири адабий басылмалары - "Новый мир" жана "Литературная газетанын" редколлегиясынын мүчөсү, "Иностранная литература" журналынын редактору болгон, чыгармачыл союздарга жетекчилик кылган.
 
"Москвадагы эки жылдык окуу мага, мурунку зоотехникке, көптөгөн жакшы нерселерди алып келди. Теориялык жактан эле эмес, ошондой эле практикалык жактан - биздин семинарлар Жогорку курстардагы талкуулар мен үчүн абдан жакшы чыгармачыл мектеп болуп берди", -дейт Айтматов.
 
Ч.Айтматовго анын дүйнөнүн көптөгөн элдеринин тилдерине которулган [[Жамийла]] повести дүйнөлүк атак-даңк алып келген.

1963-жылы "Тоолор жана талаалар баяны" жыйнагы үчүн Айтматов Лениндик сыйлыкка татыктуу болгон. Жазуучунун чыгармалары, анын 60-80-жылдардагы "Бетме-бет", "Кызыл жоолук жалжалым", "Бото көз", "Биринчи мугалим", [["Саманчынын жолу"]], "Жаныбарым, Гүлсары!", "Ак кеме", "Эрте келген турналар", "Деңиз бойлой жорткон ала дөбөт" повесттери, "Кылым карыткан бир күн", "Кыямат", "Кассандра тамгасы", [["Тоолор кулаганда"]] ("Түбөлүк колукту") романдары маданий маанидеги дүйнөлүк окуяга айланып, Чыңгыз Айтматовду ХХ жүз жылдыктын акырындагы XXI жүз жылдыктын башталышындагы залкар жазуучулардын бири, рухий турмушту эң татаал абалында чагылдырууга жөндөм-шыгы жеткен жаңы типтеги сүрөткер катары таанытты.
 
Анын китептери 170тен ашык тилге которулуп, 60 миллиондон ашык нуска менен басылган.
Line 77 ⟶ 93:
 
==Эс тутум ==
 
2011-жылдын 30-августунда Бишкектин борборундагы Ала-Тоо аянтынын түштүк тарабына Чыңгыз Айтматовдун айкели тургузулду.
 
Line 84 ⟶ 101:
 
== Чыгармалары ==
 
[[Файл:Stamps of Kyrgyzstan, 2009-577.jpg|250px|right]]
[[Файл:Stamps of Kyrgyzstan, 2009-578.jpg|250px|right]]
Line 115 ⟶ 133:
* 2006 - [http://janyzak.kg/kitep/ait/too/01.htm "Тоолор кулаганда"] (роман)
 
== Сыйлыктары. Наамдары ==
 
* 1958 - "Эмгектеги артыкчылыгы" медалы менен сыйланган.
* 1962 - "Эмгек Кызыл Туу" ордени менен сыйланган.