|
[[File:Bilge_Tonyukuk_Monument.jpg|thumb|right|250px|Bilge [[Tonyukuk]]Yazması]]
'''Түркий тилдери''' - генетикалыкгенетикалық жана типологиялыктипологиялық жалпы белгилер менен мүнөздөлгөн жакынжақын тектеш тилдердин тобу, алтай тилдеринин уясындагыуясындағы тил. Түрк тилинде сүйлөгөн элдер [[СССР|КСРБ]], [[Румыния]], [[Түркия]], [[Иран]], [[ОоганстанОоғанстан]], [[Монголия|МоңголияМоңғолия]], [[КытайҚытай]], [[Болгария]], [[Югославия]] жана [[Албания|Албанияда]] жашайт.<br />
Түркий тилиндеги негизги бөтөнчөлүктөр: үндүү тыбыштар таңдай жана эрин күүсү боюнча ээрчишет; ассимиляцияланат, сөз жасоо жана сөз өзгөртүү агглютинация жолу менен ишке ашат; род категориясы жокжоқ, предлог ордуна жандоочтор колдонулатқолдонулат; сүйлөмдө же сөз айкашындаайқашында аныктоочанықтооч аныкталгычтананықталғычтан мурда келет. Түрк тилдеринин алтай тилдерине мүнөздүү жалпылыктыжалпылықты сактасасақтаса да, өзүнө жакынжақын тектеш тилдердин (МонголМоңғол, тунгус, манчжур) алда канчақанча бөлүнүп чыкканчыққан. Өнүгүү процессинде өз алдынча диалектилер жана тилдер пайда болгонболғон. Түрк тилдери төмөнкүдөй классификацияланат:<br />
1) Огуз тилдеринин тобу. Огуз түркмөн топчосу (М.КашгарининҚашғаринин эмгектери боюнча белгилүү Х-XI кк огуз тили; азыркыазырқы түркмөн жана түндүк КавказдагыКавказдағы түркмөн тилдери);<br />
2) КыпчакҚыпчақ тилдеринин тобу: азыркыазырқы татар жана башкыртбашқырт тилдери, байыркыбайырқы кыпчакқыпчақ тили, кумукқумуқ, каракалпакқарақалпақ, ногойноғой, казакқазақ тилдери ж.б.<br />
3) КарлукҚарлуқ тобу:<br />
3.1) карлукқарлуқ уйгуруйғур топчосу (караханийлерқараханийлер мамлекетинин тушундагытушундағы 10-11 кылымдагықылымдағы жана андан кийинки жазма эстеликтердин тили);<br />
4) КарлукҚарлуқ-хорезм топчосу (байыркыбайырқы өзбек тили, уйгуруйғур тилдери).<br />
Түркий тилдерин жана анын орус тили менен карымқарым – катышынқатышын иликтөө байыркыбайырқы мезгилдерде эле болгонболғон. БирокБироқ түркий тилдери [[Орусия|Орусияда]] жана чет өлкөлөрдө илимдин атайын обьектиси катарықатары 19-кылымдақылымда ганағана изилдене баштаганбаштаған.<br />
Белгилүү түркологдорготүркологдорғо: [[В.В.Радлов]], [[П.М.Мелиоранский]], [[Ф.Е.Корш]], [[В.А.Богородицкий]], [[Э.В.Севортян]], [[М.Ресянен]], [[Б.М.Юнусалиев]], [[В.Томсен|В.Томсендер]] кирет.<br />
* '''ОгузОғуз группасы:'''
**[[Азербайжан тили]]
**[[Гагауз тили]]
**[[Түркмөн тили]]
* '''КыпчакҚыпчақ группасы:'''
**[[КазакҚазақ тили]]
**[[КаракалпакҚарақалпақ тили]]
**[[Татар тили]]
**[[БашкуртБашқырт тили]]
**[[КумукҚумуқ тили]]
**[[НогайНоғай тили]]
* '''КыргызҚырғыз-Алтай группасы:'''
**[[Алтай тили]]
**[[КыргызҚырғыз тили]]
* '''Сибирь группасы:'''
**[[Саха тили]]
* '''ЧагатайЧағатай группасы:'''
**[[Өзбек тили]]
**[[УйгурУйғур тили]]
'''* ОгурОғур тобу:'''
** [[БулгарБулғар тили]]
** [[Чуваш тили]]
== Түрк тили (тилдери) жөнүндө ==
М. КaшгaрининҚaшғaринин 1076-1077 -ж. жaзгaнжaзғaн "Түрк Тили Сөз Жыйнaгындaжыйнaғындa": Түрктөрдүн тилин үйрөнгүлө! Aнткени, aлaрдын шыбaгaсынaшыбaғaсынa узaккaузaққa созулуучу биjликбийлик бaр! деп Xaзрaты Муxaммед пaйгaмбaрыбызпaйғaмбaрыбыз кыямaтқыямaт-кaйымдынқaйымдын белгилерин, aкырaқыр зaмaндыкзaмaндық козголоңдорқозғолоңдор буйруп ajткaнaйтқaн экен дегенин эшиткеним бaр дегени кызыкқызық<ref>КыргызҚырғыз Тaрыxы, КaленҚaлен Сидиковa. бишкек 2007 ж. б.318</ref>.
== КошумчаҚошумча ==
*[[Түрк тилдериниң жакындыгыжақындығы]]
==References==
| 