Баш травмасы: нускалардын айырмасы

'''Баш травмасы''' — баш сөөгү жана анын ичиндеги мээ менен кабыкчаларынынқабықчаларынын түрдүү кырсыктарданқырсықтардан жабыркашыжабырқашы.

Баш териси жана сөөгү бүтүн болсо жабыкжабық, ал эми териси айрылып, сөөгү сынса ачыкачық баш травмасы деп аталат. АчыкАчық баш травмасы нда мээ жана мээ кабыгынақабығына микробдор кирип, инфекциялыкинфекциялық кабылдоолоргоқабылдоолорғо (энцефалит, абсцесс, менингит) алып келиши мүмкүн.

ТравмагаТравмаға учурагандаучурағанда баш сөөк жарылып, тешилип же басылып сынышы, ошондой эле баш сөөктүн негизи (асты) сынышы байкалатбайқалат. Баш сөөктүн негизи сынгандасынғанда кулакқулақ менен мурундан канқан же жүлүн суусу агыпағып, көз тегерегине канқан уюйт.

Көп учурларда баштын жабыкжабық жана ачыкачық травмасында мээнин үч түрдүү жабыркашыжабырқашы (чайкалышычайқалышы, урунуусу же кысылышықысылышы) кездешет.

Баш сөөк: а — капталынанқапталынан көрүнүшү: 1—төбө сөөгү, 2—чыкый2—чықый сөөгү; 3—кежиге сөөгү; 4— кулакқулақ тешиги; 5—чыкый5—чықый сөөгүнүн упчу сымал урчугуурчуғу; 6—астыңкы6—астыңқы жаакжаақ; 7—үстүңкү жаакжаақ; 8—чыкчыт8—чықчыт сөөк: 9—көз чарасы; 10—мурун сөөгү; 11—маңдай сөөгү, б — баш сөөгүнүн ички бети: 1— баш сөөгүнүн алдыңкыалдыңқы чуңкурчасычуңқурчасы; 2—түпкү сөөк; 3—баш сөөгүнүн ортоңкуортоңқу чуңкурчасычуңқурчасы; 4— чыкыйчықый сөөгү; 5— чыкыйчықый сөөгүнүн пирамидасы; 6— кежигенин чоң тешиги; 7— баш сөөгүнүн арткыартқы чуңкурчасычуңқурчасы; 8—түрк ээрчеси; 9—торчо сөөктүн пластинкасы.]]

=== Мээнин чайкалышычайқалышы ===

Мээнин чайкалышычайқалышы көбүнчө туюктуюқ травмада болот. Анда бардыкбардық мээ жапа чегет; мээ клеткалары менен анын ар кайсықайсы бөлүкчөлөрүнүн ортосундагыортосундағы байланыш убактылууубақтылуу бузулат. Жапа чеккен киши мээнин чайкалышынынчайқалышынын оордугунаоордуғуна жараша бир аз убакыттанубақыттан бир нече сааткасаатқа чейин эсин жогототжоғотот. Эсине келгенде башы ооруйт, окшуйтоқшуйт, кээде кусатқусат, өңү бозоруп же кызаратқызарат, алсырайт, канқан тамырдын тез согушусоғушу байкалатбайқалат. Эгер тийиштүү режимди 1—2 жума кылдатқылдат сактабасасақтабаса, оорулуунун көпкө чейин башы ооруйт, алсырайт, жумушкажумушқа жөндөмдүүлүгү начарлайт.

Мээ урулууда анын оордугунаоордуғуна жараша мээде кандынқандын уюп калышықалышы, мээнин шишиши, үзүлүшү же жанчылышы мүмкүн. Мындай абал айрыкчаайрықча ачыкачық травмада баш сөөк сынгандасынғанда болот. Мээ урулгандаурулғанда киши бир нече сааттан бир нече күнгө же жумагажумаға чейин эстен танышы ыктымалықтымал. Мындай учурда кыймылдынқыймылдын (шал болуу), аң сезимдин, сүйлөөнүн бузулушу байкалатбайқалат, оор учурда дем алуу менен жүрөктүн иштеши бузулат. Мээнин урулушунун жеңил түрүндө бул өзгөрүүлөр көп учурларда 2—3 жумада тарап кетет, ал эми оор түрүндө шал болуу жана аң-сезимдин, сүйлөөнүн бузулушу көпкө сакталатсақталат.

=== Мээнин кысылышықысылышы ===

Мээнин кысылышықысылышы баш сөөк ичиндеги канқан тамырлар үзүлүп канқан агыпағып калсақалса, сынгансынған баш сөөк мээни басып калгандақалғанда болот. Бул учурда киши мээ чайкалгандайчайқалғандай эле эстен танат. БузулганБузулған канқан тамырдын көлөмүнө, сынгансынған сөөктүн мээге батып калганынақалғанына жараша, бир нече саат же күн өткөндөн кийин кокустуккақоқустуққа учураганучураған кишинин баш оорусу күчөйт, тынчы кетет же тескерисинче уйкууйқу басат. КыймылыҚыймылы, аң-сезими, сүйлөшү бузулат. АкырындапАқырындап эсинен танат, жүрөк иши жана дем алуу начарлайт.

Баш травмасын дарылоо ооруканадаооруқанада жүргүзүлөт. Мээнин кысылышындақысылышында, канқан уюп калгандақалғанда тезинен операция жасалат. Мээнин чайкалышычайқалышы жана урулушунда оорулуу төшөккө жатуусу зарыл. Дарылоо консервативдик методдор менен жүргүзүлөт.

Баш травмасында кокустуккақоқустуққа учураганучураған кишини замбилге жаткырыпжатқырып, тезинен ооруканагаооруқанаға жеткирүү керек. Жараатты таңып, кулакқулақ-мурундан акканаққан кандықанды кебез тыгыптығып токтотуптоқтотуп, жүрөк токтоптоқтоп калсақалса массаж жасап, оозуна же мурдуна менен үйлөп жасалма дем алдыруу менен биринчи жардам көрсөтүү керек. Алдын алууда жалпы чаралар менен бирге, коопсуздукқоопсуздуқ техникасын, көчөдө жүрүү эрежелерин сактоосақтоо зарыл.

==КолдонулганҚолдонулған адабияттар==

КыргызҚырғыз Совет Энциклопедиясынын БашкыБашқы редакциясы. «Ден соолуксоолуқ» МедициналыкМедициналық энциклопедия. - Ф.:1991, ISBN 5-89750-008-8

[[Категория:Ден соолуксоолуқ]]