Ат-Башы тоо кыркасы: нускалардын айырмасы

Жок кылынган мазмун Кошулган мазмун
No edit summary
No edit summary
1-сап:
[[File: Ат Башы кырка тоо.png|thumb|Ат-Башы тоосу]]
 
'''Ат-Башы кырка тоосу''' – Кыргызстандын түндүгүндөгү [[Ички Теңир-Тоо|Ички Теңир-Тоонун]] түштүк бөлүгүндөгү кырка тоо.
 
Ат-Башы кырка тоосу түндук-чыгыштан ([[Кынды ашуусу|Кынды ашуусунан]]) түштүк-батышка (Түз ашууга чейин) 140 кмге созулуп жатат. Туурасы 30 кмге чейин жетет. Орточо бийиктиги 4280 м, эң бийик жери 4786 м (Жел-Тегирмен чокусу).
Кырка тоо түндүк-чыгыштан түштүк-батышка карай улам бийиктеп, [[Терек, суу|Терек-Суунун]] тушунан кайра жапыздайт.Капталдарында суу өрөөндөрү, суу жеп кеткен коктуколотторкокту-колоттор, жыбыт -жылгалар көп. Кырка тилкелеринде чакан мөңгүлөр кездешет.Бул тилкеде мөңгүнүн аракетинен пайда болгон рельефтин формалары – тепши сымал өрөөндөр,төрлөр бар. Шоңшойгон шиш чокулары, тоо тектеринин сыныктарынын эшилмелери кеңири таралган.
Кырка тоонун негизин кембрийге чейинки жана кембрий, силур, девон, таш көмүр, пермь мезгилдеринде пайда болгон тоо тектер (гнейс, сланец, конгломерат, кумдук, акиташ теги, мрамор, туф, порфирит) түзөт.
Тоо аралык ойдуңдар менен суу өрөөндөрүндө төртүнчүлүк мезгилде пайда болгон аллювий жана морена тектери топтолгон. Итрузия тоо тектеринен габброди абаз, диорит, гранитдиорит, гранит жана сиениттер бар. Аталышы анти - клинорийи – кырка тоонун тектон негизги структурасы.
 
==Кен байлыктары==
 
Сымап([[Таш-Рабат]], Шырыкты, Акбейит), коргошун, никель, мрамор, курулуш материалдары жана башка. Неотектоникасы боюнча горст-мегантик- линаль.
 
Байыркы музкап тоонун издери [[Ача-Кайыңды]], Четкелтебек, Богошту, Баш-Кайыңды, ТашрабатТаш-Рабат, Шырыкты сууларынын төрлөрүндө кездешет.
АнданАт-Башы кийинкырка т-ндатоосунда жалпы аянты 106,2 км2 келген 149 мөңгү бар. Анын 52,8 км2 түндүк капталында. Ирилери: Кош-Караташ, Мустабас, Ача-Кайыңды, Туюк-Богошту.
Ирилери: Кошкараташ,Мустабас,Ача кайыңды, Туюкбогошту.
 
[[Ат-Башы,өрөөн|Ат-Башы өрөөн]]үнүн [[Ак-Сай, өзөн, Тоң району|Ак-Сай]] жайлоосуна мал ашуучу ашуулар бар:
 
[[Ат-Башы,өрөөн|Ат-Башы өрөөн]]үнүнөрөөнүнүн [[Ак-Сай, өзөн, Тоң району|Ак-Сай]] жайлоосуна мал ашуучу ашуулар бар:
Жолбогошту (3 907 м бий иктикте), Үйүрмө (380 1 м), Ташрабат (3968 м), Жеңичке (4063 м).
Түш.Түштүк капталы негизинен суб альпсубальп, альп , талаа (3600–3900 м), бийик субнивалдык, нивалдык (3900–4300 м), түн.түндүк бети тоолуу талаа (2400–2700 м), тоолуу шалбаа (2700–3000 м), токой
(карагай ж. б., 2900–3400 м), субальп, альп шалбаасы (3400–3800 м), субниваль жана ни - валь (3800–4300 м) ландшафтуу; батыш тара - бындатарабында каксоо келип, тоолуу талаа, субальп, а льп ла н д ша фт а лка кта ры мү нөздальп үландшафт үалкактары мүнөздүү.
 
АТОЙНОК КЫРКА ТООСУ Батыш Теңир-Тоодо. Карасуу (оң), Каракулжа сууларынын (Узунакматтын оң куймасы) жана Нарындын төмөнкү куймаларынын (Итсай, Аксайбашы, Токтобексай , Тома терек ж. б.) ортосун да . [[Талас Ала-Тоосу|Талас Ала-Тоосу]] менен [[Чаткал тоо кыркасы|Чаткал кырка тоо]]су тутумда шкан жерд енжерден тү ш.-чыгышка карай (Нарын д-на чейин) 70 кмге ийилип жатат; туурасы 16 км, орт. бийикт. 3300 м, эң бийик жери 389 6 м. Тоонун суу бөлгүчү тик, аскалуу, орто оң кубийик бөлүүн дө байыр-
Түш. капталы негизинен суб альп, альп , талаа (3600–3900 м), бийик субнивалдык, нивалдык (3900–4300 м), түн. бети тоолуу талаа (2400–2700 м), тоолуу шалбаа (2700–3000 м), токой
(карагай ж. б., 2900–3400 м), субальп, альп шалбаасы (3400–3800 м), субниваль жана ни - валь (3800–4300 м) ландшафтуу; батыш тара - бында каксоо келип, тоолуу талаа, субальп, а льп ла н д ша фт а лка кта ры мү нөзд ү ү .
 
АТОЙНОК КЫРКА ТООСУ Батыш Теңир-Тоодо. Карасуу (оң), Каракулжа сууларынын (Узунакматтын оң куймасы) жана Нарындын төмөнкү куймаларынын (Итсай, Аксайбашы, Токтобексай , Тома терек ж. б.) ортосун да . [[Талас Ала-Тоосу|Талас Ала-Тоосу]] менен [[Чаткал тоо кыркасы|Чаткал кырка тоо]]су тутумда шкан жерд ен тү ш.-чыгышка карай (Нарын д-на чейин) 70 кмге ийилип жатат; туурасы 16 км, орт. бийикт. 3300 м, эң бийик жери 389 6 м. Тоонун суу бөлгүчү тик, аскалуу, орто оң кубийик бөлүүн дө байыр-
 
==Колдонулган адабияттар==
 
* “Кыргызстан”. Улуттук энциклопедия: 1-том. Башкы ред. Асанов Ү. А., Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2006. ISBN 9967—14— 046—1
==Адабият тизмеси ==
 
* Нарын облусу: Энциклопедия. Жооптуу редактор академик У.Асанов. - Бишкек: Кыргыз энцикл. Башкы ред., 1998. - (ISBN 5-89750-100-1) <br>
{{no iwiki}}
 
[[CategoryКатегория::Кыргызстан]]
[[CategoryКатегория::Ат-Башы]]
[[CategoryКатегория::Тоолор]]
[[Category:География]]
[[Category:Тоолор]]
[[Category:Таажы-2012]]