Макал лакап: нускалардын айырмасы
Жок кылынган мазмун Кошулган мазмун
No edit summary |
No edit summary |
||
5-сап:
Мисалы: [[“Көп жойлоп капканга түшкөн түлкүчө”]]. Кээде адамдардын жүрүм-турум мүнөздөрүндөгү, турмушта көп учураган күлкүлүү, адаттан тыш көрүнүштөр лакап болуп айтылып калат.<br />
Мисалы: [[“Боёкчу боёкчу десе сакалын кошо боёптур”.]] [[“Устанын тогоосу жок”. “Алпагай кызга салпагай күйөө”]] ж. б. Элдик эпос, жомоктордогу, же жай турмуштагы калкка аябай алынып кеткен кызыктуу окуялар, каармандардын кулк-мүнөзү лакапка айланып кетет.<br />
Мисалы: [[“Тейитбекче мал аяп”, “Аккан досторчо”, “Сан жылкылуу Сарыбайча”]] ж. б. Тарыхта жашап өткөн белгилүү адамдардын аттары, кылган иштери, өнөр таржымалы да уламышка өтүп, лакапталып айтылып жүргөнүн көрөбүз [[“Токтогулдай ырчы бол, Толубайдай сынчы бол”, “Шырдакбектин боз жоргосундай”, “Алп Тобокчо” ж. б.]] Демек, адамдардын жүрүм-туруму, кулк-мүнөзүндө кездешкен, же турмушта арбын учураган күлкүлүү, келекелүү, ошондой эле адаттан тыш көрүнүштөргө, болбосо учурдагы окуя, жагдайга карата айтылып калган элестүү тизмектер – лакаптар. Макал-лакаптар адамдын ой-кыялы жеткен бардык көрүнүш, мезгил, мерчемдерди тегиз камтыйт. <br><br>
• Эл - эне, жер - ата. <br>
• Элдин иши эрдин мойнунда. <br>
• Эр эмгегин жер жебейт. <br>
• Эл коргосоң озорсуң, коргобосоң тозорсуң. <br>
• Элге кылган жакшылык жерде калбайт. Сый жерде калбайт. <br>
• Элдүү түлкү ачка олбойт. <br>
• Ата - өчпөс чырак, эне - соолбос булак. <br>
• Атанын уулу болуш урмат, элдин уулу болуш кымбат. <br>
• Эр жигит энеден туулат, эл үчүн өсөт. <br>
• Эр болсоң көк бол, сөзүңө бек бол. <br>
• Жигиттин сөзүнүн өлгөнү, өзүнүн өлгөнү. <br>
• Ак ойлоп, адал иште. <br>
• Калк айтса, калп айтпайт. <br>
• Желге жел кошулса - жут, элге эл кошулса - кут. <br>
• Бирдик болбой тирдик болбойт. <br>
• Улук болсоң, кичик бол. <br>
• Эр жигиттин ичине ээр токумдуу ат батат. <br>
• Уулду төрөйт, уятын кошо төрөбөйт, Кызды төрөйт, кыялын кошо төрөбөйт. <br>
• Уул жакшысы урмат, кыз жакшысы кымбат. <br>
• Жакшыны жолдошунан тааны. <br>
• Жакшы болуу аста-аста, жаман болуу бир паста. <br>
• Жаман деген бир ат бар жууса кеткис, Жакшы деген бир ат бар кууса жеткис. <br>
• Адеби жок жигит, жүгөнү жок атка окшойт. <br>
• Жамандын жаны ардак. <br>
• Ата тарбиялаган бала - эстүү, эне тарбиялаган бала - эптүү. <br>
• Эне көргөн тон бычат, ата көргөн ок жонот. <br>
• Энесин көрүп кызын ал, эшигин көрүп төрүнө өт. <br>
• Аганы көрүп ини өсөт, эжени көрүп сиӊди өсөт. <br>
• Улуу көч каякка барса, кичи көч ошол жакка барат. <br>
• Уядан эмнени көрсө, учканда ошону алат. <br>
• Жашында кылжыӊ болсо, карыганда мылжыӊ болот. <br>
• Өз тарыхын билбеген адамдын келечеги жок. <br>
• Сен деген сенек сөз, Сиз деген сылык сөз. <br>
• Этек-жеӊди жыя отурсаң - абийирге аралжы, Тизгинди жыя кармасаң - жанга аралжы. <br>
• Кең пейилдүү кемибейт, тар пейилдүү жарыбайт. <br>
• Жакшынын шарапаты тиет, жамандын кесепети тиет. <br>
• Жакшыга жолуксаң жетесиң муратка, Жаманга жолуксаң каласың уятка. <br>
• Жаман менен жолдош болсоң кесири жугат, Жакшы менен жолдош болсоң насиби жугат. <br>
• Адамды сөзүнөн тааныбайт, ишинен тааныйт. <br>
• Иштермандын иши асыл, күжүрмөндүн күчү асыл. <br>
• Ичи тардын итине сөөк артпайт. <br>
• Абийириӊди жашыӊдан сакта. <br>
• Карысы болбой эл болбойт, тулаңы болбой жер болбойт. <br>
• Кары билет кааданы, карчыга билет сонону. <br>
• Карысы бар үйдүн карааны чоӊ. <br>
• Карысы бардын ырысы бар. <br>
• Кары бар жерде - баары бар. <br>
• Карынын сөзүн капка сал. <br>
• Карынын сөзү, акылдын көзү. <br>
• Карыга катуу айтпа. <br>
• Ата сыйлаган абийир табат, эне сыйлаган элге жагат. <br>
• Ата-энеңди сыйласаң, өз балаӊдан сый көрөсүң. <br>
• Ынтымак бар жерде - ырыс бар. <br>
• Ырыс алды ынтымак. <br>
• Алтооң ала болсоң, алдыңдагыны алдырасың, Төртөөң төп болсоң, төбөдөгү жылдызды аласың. <br>
• Кеңешип кескен бармак оорубайт. <br>
• Ийри отуруп түз кеңеш. <br>
• Жети өлчөп бир кес. <br>
• Сабырдын түбү сары алтын. <br>
• Жаман айтпай жакшы жок. <br>
• Аш улуудан, оюн кичүүдөн. <br>
• Баланы жакшылыкка жетелеп жанаштыр, Жамандыктан кубалап адаштыр. <br>
• Жаманды жашыр, жакшыны чыгар. <br>
• Жакшы сөз жан семиртет, жаман сөз жан кейитет. <br>
• Жакшыга жуучу барат, жаманга куучу барат. <br>
• Таш менен урганды аш менен ур. <br>
• Аял жакшы - эр жакшы. <br>
• Эрди эр кыла турган да аял, Кара жер кыла турган да аял. <br>
• Жаман аял - жакшы эркекти жер кылат, Жакшы аял - жаман эркекти эр кылат. <br>
• Баккан ээси жарашса, күйпүл күчүк сак болот, Алган эри жарашса, кара катын ак болот. <br>
• Катын албай, кайын ал. <br>
• Келин жаман эмес, келген жери жаман. <br>
• Кайын эненин камырынан. <br>
• Керегем сага айтам, келиним сен ук Уугум сага айтам, уулум сен ук. <br>
• Керегеде кулак бар, кеп айтам десең ыраак бар. <br>
• Жакшы атка бир камчы, жаман атка миң камчы. <br>
• Болор бала он экисинде баш, болбос бала кыркында жаш. <br>
• Асыл таштан, акыл жаштан. <br>
• Билеги күчтүү бирди жыгат, билими күчтүү миӊди жыгат. <br>
• Жигитке жетимиш өнөр аздык кылат. <br>
• Жашыңда берсин мээнетти, карыганда берсин дөөлөттү. <br>
• Кыздын кырк чачы улуу. <br>
• Калыңсыз кыз болсо да, каадасыз кыз болбойт. <br>
• Эсери болбой эл болбойт, такыры болбой жер болбойт. <br>
• Айтылган сөз атылган ок. <br>
• Оозуңа келген сөздү айтпа, оюңда турган сөздөн кайтпа. <br>
• Ыйлагандын көзү жаман, айткандын оозу жаман. <br>
• Буттан мүдүрүлгөн турат, ооздон жыгылган турбайт. <br>
• Калп адамдын сөзүн бузат, кайгы адамдын өзүн бузат. <br>
• Эл оозунда элек барбы. <br>
• Кеп кезеги келгенде айтпаса атасы өлөт. <br>
• Бычакты курч кылган булоо, сөздү курч кылган жүйөө. <br>
• Жаңылбас жаак, мүдүрүлбөс туяк болбойт. <br>
• Адашкандын айбы жок, айыбын өзү сезген соң. <br>
• Жылкыңа карап ышкыр, мурдуңа карап бышкыр. <br>
• Убадасыз кишиден, жүрүп кеткен жел артык. <br>
• Жардылыктын башы - жалкоолук. <br>
• Жалкоонун жан жолдошу уйку. <br>
• Жарды болор жигит эринчээк болот. <br>
• Эринчээктин эртеңи бүтпөйт. <br>
• Эмгеги аздын, өнмөгү аз. <br>
• Уят өлүмдөн катуу. <br>
• Куйтунун үйү күйөт. <br>
• Кол чайпалса көбүгү бетине чыгат, Эл чайпалса тентеги четине чыгат. <br>
• Ачуу душман, акыл дос. <br>
• Оң колуӊдун ачуусун сол колуӊ менен тый. <br>
• Кекчил болбо, кечиримдүү бол. <br>
• Жакшылыкка жакшылык ар кишинин иши, Жамандыкка жакшылык эр кишинин иши. <br>
• Бөдөнө мышыкка сүтүн берсе, ысылыкка өзүн жептир. <br>
• От менен ойносоң күйөсүң, суу менен ойносоң чөгөсүң. <br>
• Бирөөгө ор казсаң акыры өзүң түшөсүң. <br>
• Чөптү кордосоң көзгө саят. <br>
• Чакпаса жыланды да өлтүрбө. <br>
• Бүлүнгөндөн бүлдүргү алба. <br>
• Оору кадырын соо билбейт. <br>
• Сунулган башты суурулган кылыч кеспейт. <br>
• Уруш ырыс качырат. <br>
• Эки дөө кармашса, ортодо кара чымын кырылат. <br>
• Эки кузгун талашса, бир каргага жем түшөт. <br>
• Сокур тоокко баары эле буудайдай сезилет. <br>
• Бир карын майды бир кумалак чиритет. <br>
• Башын жуубай биттен көрөт, этин катпай иттен көрөт. <br>
• Жаман уста «же көмурдөн, же темирден» деп актанат. <br>
• Өлгөндүн жазасы көмгөн, өпкөндүн жазасы көнгөн. <br>
• Ата каргышы ок болот. <br>
• Үйүндө тынчы жоктун, талаада кош баракаты бар. <br>
• Кардыма эмес, кадырыма ыйлайм. <br>
• Эки тоо корушпойт, эки адам көрүшөт. <br>
• Атадан алтоо болсо да, ар жалгыздык башта бар. <br>
• Аталаштан айылдаш жакын. <br>
• Алыстагы туугандан жакын дагы коңшу артык. <br>
• Конуш тандаба, коңшу танда. <br>
• Өтүгүң майрык болгон соң, талаанын түздүгүнөн не пайда. <br>
• Аялы жаман ажырашып тынат, Коңшусу жаман көчүп тынат Малы жаман сатып тынат, Дарты жаман «жатып» тынат. <br>
• Жаманыӊды билип алдым, жаткан тооңо минип алдым. <br>
• Эшегине жараша тушоосу, үйүӊө жараша кырчоосу. <br>
• Ооруну жашырсаң, өлүм ашкере кылат. <br>
• Өтө кызьл тез оңот, өтө ысык тез сууйт. <br>
• Бир күнкү конок кут, экинчи күнкүсү жут. <br>
• Жолду баскан арбытат. <br>
==Колдонулган адабияттар==
| |||