Википедия

Ош уезди: нускалардын айырмасы

Browse history interactively
← мурунку түзөтмөКийинки айырма →
Жок кылынган мазмун Кошулган мазмун
ВизуалдыкВикитекст
No edit summary
No edit summary
96-сап:
[[1914]]-жылы [[Мадазимов Рахмонберди|Рахмонберди Мадазимов]] жетекчилиги астында [[Ош шаары]]нын [[Орус-тузем мектептери|орус-тузем мектеби]] мугалими [[Султанов, Балтакожо|Балтыходжа Султанов]] менен бирге [[театр]]алдык кружок негизделген.<ref name=autogenerated1>[http://www.knews.kg/culture/39275_osh_stareyshiy_teatr_respubliki_otmetil_svoe_95-letie/ <small>Ош старейший театр республики отметил своё 95-летие</small>]</ref>.
 
[[1918]]-жылы [[Мадазимов Рахмонберди|Рахмонберди Мадазимов]] жетекчилиги астында [[Ош уезди]]нынуездинын башка агартуу ишмерлери жана мугалимдери Бекназар Назаров, Иброхим Мусабоев, Журахон Зайнобиддинов, Назирхан Камолов, А. Саидов, А. Эшонхонов, Абдукодир Исхоков, Исроилжон Исмоилов, Жалил Собитовтор менен бирге [[Түркстан]] фронти Реввоенсоветине караштуу [[концерт]] бригадасын базасында [[Кыргызстан]]дын түштүгүндө биринчи жолу жергиликтүү мусулман элдерден түзүлгөн өз демилгеси менен иштөөчү театралдык кружок негизделген.
Театр труппасынын көркөм жетекчиси [[Мадазимов Рахмонберди|Рахмонберди Мадазимов]] [[Кыргызстан]]дын түштүгүндөгү театралдык кыймылдын биринчи негиздөөчүсү жана уюштуруучусу болгон<ref>[https://archive.is/ZiH72 <small>Они стояли у истоков</small>]</ref>. [[1919]]-жылы кружок драма труппасы болуп калыптанды. Бул труппа [[Кыргызстан]] түштүгүндө театралдык көркөм өнөрун өнүктүрүүго гана эмес жана кесиптик музыкалык көркөм өнөрун өнүктүрүүго дагы кызмат кылды. Анткени труппанын репертуаринда спектакль коюдан тышкары, көптөгөн [[концерт]]тик программалар коюлду, ошондой эле спектаклдерди коштоогон элдик обондор үчүн музыкалык иштеп чыгуу жүргүзүлгөндүктан музыкант-профессионалдардын калыптанышы жолундо өзгөчө этабы болду.
Андан ары бул труппа Бабур атындагы Ош Мамлекеттик академик өзбек музыкалуу драма театрын түзүү үчүн негиз болуп калды.<ref>[http://www.centrasia.ru/person2.php?st=1386103932 <small>Центразия Персоны</small>]</ref> Бабур атындагы Ош Мамлекеттик академик өзбек музыкалуу драма театры [[Борбордук Азия]]да [[Ташкент]] шаарындагы Хамза атындагы өзбек улуттук академиялык драма театрынан ([[1913]]-[[27 февраль]] [[1914]]-жылдары негизделген) кийинки экинчи байыркы профессионал театры болуп эсептелет<ref>[http://www.ozodlik.org/content/article/26717554.html <small>Ош театры өзунун 95 жылын майрамдады</small>]</ref>.
 
Театр [[Ош уезди]]нынуездинын бардык райондорунда болуп, ал жерде спектаклдер коюп [[басмачылык]] менен көркөм өнөр жана [[маданият]] куралы менен күрөшту. Райондорда спектаклдер коюп, [[басмачы]]лар жайгашкан жана аларды куралдарын сактоочу жайларын билишкен. Театр артисттери [[Ош шаары]]нын [[милиция]]сын негиздөөчүсү жана биринчи башчысы [[Султанов, Балтакожо|Балтыходжа Султанов]] менен бирге [[басмачылык]]ты жок кылууда активдүү катышкан. Театр өзүнүн арабасында театр [[реквизит]]и менен бирге куралдарды бекитип кызылдарга ташып, [[басмачы]]лар бандалары жайгашкан жерлерден өткөргон, ошентип Кызыл армияны [[курал-жарак]] жана ок-дарылар менен жабдуу кылган.
 
== Ош уезди Совет бийлиги мезгилинде (1918-1924-жылдары) ==
106-сап:
[[1917]] жылдын май айы аягында [[Ош шаары]]нда [[РСДРП]] легалдуу топү түзүүлдү. Ага [[Аношин Александр Григорьевич|А.Г. Аношин]], [[Султанов, Балтакожо|Б.С. Султанов]], К. Кабулджанов, [[Сарымсаков, Мухамед Кадырович|М. Сарымсаков]] кирген. [[1918]] жылдын август айына чейин Оштогу [[большевиктер]] [[партия]]лык уюму 26 адамды гана түзгон. [[Фергана облусу]]нун Кеңештердин 6-[[курултай]]ынан (6-7 декабры [[1917]] жыл) кийин уездарда бийлик Кеңештерге өтду жана [[Ош шаары]]нда бийлик Ош Кеңешине өтүшү жөнүндө жарыяланган.
 
[[Мусулман]] жана [[чайрыкер]] [[депутат]]тардын [[Ош уезди]] Кеңеши чечүүчү добуш укугу менен өзүнүн үч өкүлүн: [[Султанов, Балтакожо|Б.С. Султанов]], У. Касымханова, [[Алиев, Юсуп Али Мухаммед|Ю. Алиевти]] уезд Кеңешине киргизди. Кеңештин чечими менен алар жергиликтүү калк [[депутат]]тары деп таанылды. 17 январь [[1918]] жылы кайтадан шайлоо ишке ашырылат жана [[Султанов, Балтакожо|Б.С. Султанов]] [[Ош уезди]] Кеңешин [[большевиктер|большевиктештирүүгө]] катышкан жана ал уезддагы [[пролетариат диктатурасы]] органы болуп калды. [[Ош уезди]] Кеңешинын башында [[Аношин Александр Григорьевич|А.Г. Аношин]] ([[Ош шаары]]нын [[большевиктер]] уюмунун биринчи төрагасы) жана анын орун басарлары Б.С. Султанов, [[Алиев, Юсуп Али Мухаммед|Ю. Алиевтер]] турду. [[Султанов, Балтакожо|Б.С. Султанов]] [[Алиев, Юсуп Али Мухаммед|Ю. Алиев]] менен бирге уезддик уюмдар менен өнөржай ишканаларында жумушчулардын көзөмөлдөөсүн киргизүү кыймылынын демилгечилери болгон. Советтештирүү [[процесс]]и 5-өлко Кеңештердин [[курултай]]ында бекитилди, 30 апрель [[1918]] жылы [[Түркстан автономия советтик социалисттик республикасы|Түркстан АССР]] түзүүлгөнү жарыяланды, анын курамына [[Кыргызстан]] Түштүгү да кирди. [[Курултай]]дын ишине [[Ош уезди]] Кеңешинын [[делегат]]-[[большевиктер]]и [[Аношин Александр Григорьевич|А.Г. Аношин]], [[Султанов, Балтакожо|Б.С. Султанов]], Л.Н. Гречанинов катышкан. 5 декабрь [[1918]] жылы [[Ош уезди]] кеңеши уезд-шаардык [[Революциячыл комитеттер|революцион комитети]] болуп кайра түзүлдү<ref>[http://www.centrasia.ru/person2.php?st=1386111814 <small>Центразия Персоны</small>]</ref>.
 
=== [[Ош уезди]] [[милиция]]сын уюштуруу жана жетектөө ===
[[1918]] жылдын январь айынын аягында Ошто уезд-шаардык элдик [[милиция]]нын уюштуруу боюнча [[аскер]]дик [[комиссия]] түзүүлдү. 5 февраль [[1918]] жылы бул [[комиссия]]нын [[кеңсе]]синде элдик [[милиция]]нын түзүү, аны [[курал-жарак]] менен камсыз кылуу учун калктан [[конфискация]]ланган [[курал-жарак]]тарды өткөрүп берүү боюнча Оштогу коомдук уюмдардын биргелешкен жыйыны болду. Ош [[партия]]лык уюму уюштурулган элдик [[милиция]]сына өзунун мыкты өкулдөрун жөнөттү. [[Ош шаары]]нын [[милиция]]нын биринчи башчысы [[Большевиктер|большевик]] [[Султанов, Балтакожо|Балтыходжа Султанов]] болду<ref>[http://peesfwb.turmush.kg/ru/news:9301 <small>В Ошском ГУВД отмечают годовщину создания городской милиции</small>]</ref>. Андан сырткары [[Ош уезди]] [[милиция]]сын түзүүдө [[Султанов, Балтакожо|Балтыходжа Султановдун]] иниси Насрулла Султанов активдүү катышты эле (Оштун биринчи милиционерлердин бири)<ref>[https://ky.wikipedia.org/wiki/Алгачкы_кыргыз_милициясы <small>Кыргызская милиция (материал из кыргызской Википедии)</small>]</ref>, ал [[Өзбекстан]] ички иштер министринин орун басары Мухтар Насруллаевич Султановдун<ref>[http://www.centrasia.ru/person2.php?&st=1230821978 <small>Центразия</small>]</ref> атасы.
 
Совет бийлигин бекемдөө мезгилинде [[милиция]] [[пролетариат диктатурасы]] органы гана эмес, революция жеңиштериң коргоодо турду, [[Кызыл армиянын улуттук бөлүктөрү|Кызыл армияны]] түзүүгө чейин анын функцияларын аткаруу менен, үгүт-массалык жана саясий-[[тарбия]]лык иштерди турмушка ашырды. [[Милиция]] кызматкерлери [[айыл]]дык жана [[болуштук]] [[Революциячыл комитеттер|ревкомлору]] жана [[мусулман]] калкы арасында [[гезит]]тер таркатды. [[Жарандык согуш]] жана ага каршы [[басмачылык]] менен күрөшүү жылдары [[милиция]] функциясын аткарган өзүн-өзү коргоо отряддары жана доброволецтер отряддары түзүлдү. [[Басмачылык]]ка каршы күрөшүүдө [[Ош шаары]]нын [[милиция]]нын башчысы, андан кийин уезд [[тергөө]] [[комиссия]]нын башчысы [[Султанов, Балтакожо|Балтыходжа Султанов]] мыктылык көрсөтүү.
 
[[Ош шаары]]нын [[милиция]]нын негиздөөчүсү [[Султанов, Балтакожо|Б.С. Султанов]] уюштуруу-администрациялык чоң кыйынчылыктар менен кезигишүүгө туура келди. Ош округдук [[милиция]] калыптанышынын мезгилинде [[милиция]] кызматкерлери менен топтоо болгону 75% гана, анын ичинен 80% сабатсыз эле, жүрүү каражаттарынын, [[криминалистика]]лык [[техника]] жоктугу, [[милиция]] кызматкерлери [[Орус-япон согушу (1904–05)|орус-япон согуштун]] убагындагы япон өндүрүшүнүн трофейлик [[мылтык]]тар менен куралданган (КР БМА.Ф.1428.оп.1.д.23.л.23). [[Ош уезди]] кылмыш иликтөө бөлүмүнүн штаты (бул жана милиция толугу менен) аз сандуу болчу. Алсак, [[1 январь]] [[1920]] жылга карата [[Ош уезди]] кылмыш иликтөө бөлүмүнүн 21 кызматкери болгон.
 
=== [[Басмачылык]] менен күрөш ===
121-сап:
 
=== Совет мезгилинде [[Кыргызстан]]дын Түштүгүндөгү элге [[билим берүү]] тармагы ===
[[Султанов, Балтакожо|Б.С. Султанов]] революция чейин [[орус-тузем мектептери|орус-тузем мектепте]] мугалим болуп иштеген, ошондуктан ал элге [[билим берүү]] тармагына, [[Кыргызстан]]дын түштүгүндө советтик [[мектеп]]тердин өнүктүрүү учун чоң көңүл бурду. [[Султанов, Балтакожо|Б.С. Султанов]] [[Ош облусу]]н элге [[билим берүү]] тармагын өнүгүшүнө чоң салым кошкон. 20 май [[1918]] жылы ал Ошто элге [[билим берүү]] кеңештин түзүүдө активдүү катышкан. [[1918]] жылдын август айында анын түздөн-түз катышуусу менен 95 орундуу биринчи [[бала бакча]] ачылган, [[1918]] жылы [[Ош уезди]]ндеуездинде 13 [[мектеп]] ачылган, анда 939 балдар жана [[Өспүрүм балдар|өспүрүмдөр]] окууган.
 
== Ош уездин жоюу ==
Негизги макала: Орто Азиядагы Улуттук-аймактык такыр бөлүнүшүү
 
Октябрь [[1924]] жылы улуттук-аймактык чектешүүнүн планы ишке ашты, ар бир улуттук топко өз [[автономия]]сын бөлүү каралган. Чектешүүнүн натыйжасында [[Түркстан автономия советтик социалисттик республикасы|Түркстан АССР]] менен бирге анын административдик бөлүүктөрү жоюлду. Жыйынтыгында мурдагы Ош уездинин аймагында [[Ош облусу]] түзүлгөн, ал [[Кара-Кыргыз автономавтономиялуу облусуобласты]]нуннын ([[РСФСР]]) (азыр - [[Кыргыз Республикасы]]) курамына кирген.
 
== Ош уезди башчылары ==
146-сап:
 
[[Октябрь революциясы (1917)|Октябрь революциясынан]] кийин Ош уездин [[большевиктер]] башкарган
* 17 январь [[1918]] жыл - [[Аношин Александр Григорьевич]] Ош уезди [[мусулман]] жумушчу жана [[чайрыкер]] депутаттарын[[депутат]]тарын Кеңешинын төрагасы (Оштогу [[большевиктер]] уюмунун биринчи төрагасы), [[Султанов, Балтакожо|Султанов, Балтыходжа Султанович]] - Ош уезди [[мусулман]] жумушчу жана [[чайрыкер]] депутаттарын[[депутат]]тарын Кеңешинын төрагасынын орун басары.
* март [[1918]] жыл - [[Аношин Александр Григорьевич]] Ош уезд-шаардык [[РКП(б)]] комитетинин[[комитет]]инин төрагасы, Ош уезди [[Аскер комиссариаты|аскер комиссары]]. [[Султанов, Балтакожо|Султанов, Балтыходжа Султанович]] - Ош уезд-шаардык [[РКП(б)]] комитетинин[[комитет]]инин төрагасынын орун басары.
* 5 декабрь [[1918]]-сентябрь [[1919]] жыл [[Аношин Александр Григорьевич]] Ош уезд-шаардык революция[[Революциячыл комитетининкомитеттер|революцион комитети]] төрагасы, [[Султанов, Балтакожо|Султанов, Балтыходжа Султанович]] - Ош уезд-шаардык революция[[Революциячыл комитетининкомитеттер|революцион комитети]] төрагасынын орун басары.
* 27 сентябрь [[1919]]-28 февраль [[1920]] жыл - Румянцев төрага, октябрь [[1919]]-28 февраля [[1920]] жыл [[Касымбеков, Санжар|Косимбеков Санжар Фозилбекович]] Ош шаарынын РКП(б) комитетинин төрагасынын орун басары.
* 28 февраль [[1920]]-апрель [[1920]] жыл - Юрков төрага
* апрель [[1920]]-январь [[1921]] жыл - [[Касымбеков, Санжар|Косимбеков Санжар Фозилбекович]] Ош уезд-шаардык комитетинин[[комитет]]инин төрагасы
* январь [[1921]] жыл - Мироновская К. жооптуу катчы
* 8 октября [[1920]]-18 февраля [[1921]] жыл - Голубков Алексей Федорович ([[1889]]) УГЛ жооптуу катчысы
"https://ky.wikipedia.org/wiki/Ош_уезди" булагынан алынды