Мобилизм: нускалардын айырмасы

Геол. узак убакытта ма­терик келкилерп бири биринен жана уюлдан миңдеген кмте чейин жылып кетиши мүмкүн делет. Мобилизм фиксизмге карама-каршы коюлат. Божомолду ил. жактан 1-жолу [[Америка Кошмо Штаттары (АКШ)|амер]]. илимпоз Ф. Тей­лор ([[1910]]), немец геофизиги А. Веге­нер [[1915]] иштеп чыккан. Мобилизмдин азыркы варианты «жаңы глобаль (ири) [[Тектоника|тектоникасы]]» (же плита тектоникасы) деп аталат. Ал [[океан]] түбүпүнтүбүнүн [[Рельеф|рельефин]] жана [[магнит]] талааларын изилдөөгө, палеомагнетизмдин маалыматтарына негизделген.

Бул түшүнүк боюнча материк келкилерин жана аларга жанаша жаткан [[океан]] кыртышын (мантиянын эң үстүңкү белубөлү­гугү менен бирге) камтыган монолит плиталарынын жай (жылына орто эсеп менен 1—5 см) ордунан козголуусу жүрөт. Плиталар океан ортолук тоолордон жаш бүктөлүү алкактарды ([[Анд тоолору|Анд]], [[Гималай]]) жана арал жааларына карай 2 жакка ажырайт. Мында эки плитанын бирөөнүн астыцкы бөлүгү жантайыңкы жаткан тектоникалык жаракаларды бойлой тереңдикке (700 км чейин) чөгөт. Ал эми 2-плитанын материктик кыртышында кысымдын таасиринен бүктөлүүлөр жана жылышуулар жаралат. Океан ортолук тоолордун борб.борбордук бөлүгүндө созулуу структуралары — [[Риф|рифтер]] пайда болот.

Кыргыз Совет ЭнциклопедиясынынЭнциклопедиясы. Башкы редактор Б. О. Орузбаева. -Бишкек: Кыргыз Совет Энциклопедиясынын башкы редакциясы, 1979. Том 4. Лактация - Пиррол. -656 б.