Транскрипция (ДНК): нускалардын айырмасы

Жок кылынган мазмун Кошулган мазмун
м blg1replsum1
remove some useless links, + Файл:DNA transcription.png
1-сап:
[[Файл:DNA transcription.png|thumb|Транскрипция.]]
'''Транскрипция (ДНК) '''([[латын тили|лат]]. transkriptio - көчүрүп жазуу) - [[Дезоксирибонуклеин кислотасы|ДНКнын]] тиешелүү бөлүктөрүндө [[Рибонуклеин кислоталары|РНКнын]] [[молекула|молекуласынын]] [[биосинтез|биосинтези]] , тирүү клеткаларда генетикалык маалыматты ишке ашыруунун биринчи этабы, [[Дезоксирибонуклеин кислотасы|ДНКдан]] көз каранды [[Рибонуклеин кислоталары|РНК]] - полимераза ферменти аркылуу жүзөгө ашат. Көпчүлүк изилденген [[организм|организмде]]рде бул фермент Т. процессинде ар кандай ролдорду аткаруучу 4 же андан көп бирдей эмес субъединицалардын жыйнагынан турат. Фермент Т-нын башталуу белгиси - промоторду ([[Дезоксирибонуклеин кислотасы|ДНК]] бөлүгү) "тааныйт", ага кошулат, [[Дезоксирибонуклеин кислотасы|ДНКнын]] кош спиралын жандырат жана ушул жерден баштап, пайда болуп жаткан РНКга комплементардуулук принцибине ылайык, ДНКны узатасынан бойлой мономердик звенолорун (нуклеотиддерин) ырааттуу бириктирүү менен, анын бир тизмегин көчүрөт. РНК-полимеразанын аракетине жараша, [[Рибонуклеин кислоталары|РНКнын]] өсүп бара жаткан тизмеги калыптан (матрица) четтейт жана ферменттин артынан [[Дезоксирибонуклеин кислотасы|ДНКнын]] экинчилик спиралы калыбына келет. Качан РНК-полимераза көчүрүлүп жаткан бөлүктүн аягына жеткенде (терминатор), [[Рибонуклеин кислоталары|РНК]] матрицадан бөлүнөт. [[Дезоксирибонуклеин кислотасы|ДНКнын]] ар кайсы бөлүктөрүнүн көчүрмөлөрүнүн саны [[организм|организмдин]] өнүгүүсүндө өзгөрүшү мүмкүн. Жогорку натыйжалуу башталыш (инициация) үчүн көп учурларда промоторго чыныгы (позитивдүү) жөнгө салуучу белокторду (Мисалы, катаболизмди активдештирүүчү белок) бириктирүү зарыл. Прокариоттордо инициация этабын жөнгө салууда, Т-нын башталуу чекитине жакын бөлүктөрдү - операторлорду байланыштыруучу белок - репрессорлор катышат. Т-нын аякташынын кээ бир белгилери (терминаторлор) РНК-полимеразанын өзү, ал эми башкалары өзгөчө терминациялоочу белок "ро" аркылуу "таанылат". Т-нын терминация этабын жөнгө салууда белок - антитерминаторлор жана белоктук синтездөө аппаратынын курамдык бөлүктөрү катышат. Эукариоттордо рибосомалык, маалымат жана ташуучу РНКлардын синтези үчүн өзгөчө РНК-полимеразалар кездешет. Скриптондор же оперондор деп аталуучу Т-нын бирдиктери прокариоттордо, эреже катары, бир нече милдети боюнча байланышкан гендерди камтыйт, ал эми эукариоттордо алар дээрлик дайыма моногендүү (бир гендүү). Шишик пайда кылуучу вирустарда тескери транскриптаза ферментинин (ревертаза) таасири аркылуу генетикалык маалымат [[Рибонуклеин кислоталары|РНКдан]] ДНКга ташылышы (тескери Т.) мүмкүн.
'''Транскрипция''' ([[латын тили|лат]]. transcriptio - көчүрүп жазуу) — [[Дезоксирибонуклеин кислотасы|ДНКнын]] тиешелүү бөлүктөрүндө [[Рибонуклеин кислоталары|РНКнын]] [[молекула|молекуласынын]] [[биосинтез|биосинтези]] , тирүү клеткаларда генетикалык маалыматты ишке ашыруунун биринчи этабы, ДНКдан көз каранды РНК - полимераза ферменти аркылуу жүзөгө ашат.
 
'''Транскрипция (ДНК) '''([[латын тили|лат]]. transkriptio - көчүрүп жазуу) - [[Дезоксирибонуклеин кислотасы|ДНКнын]] тиешелүү бөлүктөрүндө [[Рибонуклеин кислоталары|РНКнын]] [[молекула|молекуласынын]] [[биосинтез|биосинтези]] , тирүү клеткаларда генетикалык маалыматты ишке ашыруунун биринчи этабы, [[Дезоксирибонуклеин кислотасы|ДНКдан]] көз каранды [[Рибонуклеин кислоталары|РНК]] - полимераза ферменти аркылуу жүзөгө ашат. Көпчүлүк изилденген [[организм|организмдеорганизмдерде]]рде бул фермент Т. процессинде ар кандай ролдорду аткаруучу 4 же андан көп бирдей эмес субъединицалардын жыйнагынан турат. Фермент Т-нын башталуу белгиси - промоторду ([[Дезоксирибонуклеин кислотасы|ДНК]] бөлүгү) "тааныйт", ага кошулат, [[Дезоксирибонуклеин кислотасы|ДНКнын]] кош спиралын жандырат жана ушул жерден баштап, пайда болуп жаткан РНКга комплементардуулук принцибине ылайык, ДНКны узатасынан бойлой мономердик звенолорун (нуклеотиддерин) ырааттуу бириктирүү менен, анын бир тизмегин көчүрөт. РНК-полимеразанын аракетине жараша, [[Рибонуклеин кислоталары|РНКнын]] өсүп бара жаткан тизмеги калыптан (матрица) четтейт жана ферменттин артынан [[Дезоксирибонуклеин кислотасы|ДНКнын]] экинчилик спиралы калыбына келет. Качан РНК-полимераза көчүрүлүп жаткан бөлүктүн аягына жеткенде (терминатор), [[Рибонуклеин кислоталары|РНК]] матрицадан бөлүнөт. [[Дезоксирибонуклеин кислотасы|ДНКнын]] ар кайсы бөлүктөрүнүн көчүрмөлөрүнүн саны [[организм|организмдин]] өнүгүүсүндө өзгөрүшү мүмкүн. Жогорку натыйжалуу башталыш (инициация) үчүн көп учурларда промоторго чыныгы (позитивдүү) жөнгө салуучу белокторду (Мисалы, катаболизмди активдештирүүчү белок) бириктирүү зарыл. Прокариоттордо инициация этабын жөнгө салууда, Т-нын башталуу чекитине жакын бөлүктөрдү - операторлорду байланыштыруучу белок - репрессорлор катышат. Т-нын аякташынын кээ бир белгилери (терминаторлор) РНК-полимеразанын өзү, ал эми башкалары өзгөчө терминациялоочу белок "ро" аркылуу "таанылат". Т-нын терминация этабын жөнгө салууда белок - антитерминаторлор жана белоктук синтездөө аппаратынын курамдык бөлүктөрү катышат. Эукариоттордо рибосомалык, маалымат жана ташуучу РНКлардын синтези үчүн өзгөчө РНК-полимеразалар кездешет. Скриптондор же оперондор деп аталуучу Т-нын бирдиктери прокариоттордо, эреже катары, бир нече милдети боюнча байланышкан гендерди камтыйт, ал эми эукариоттордо алар дээрлик дайыма моногендүү (бир гендүү). Шишик пайда кылуучу вирустарда тескери транскриптаза ферментинин (ревертаза) таасири аркылуу генетикалык маалымат [[Рибонуклеин кислоталары|РНКдан]] ДНКга ташылышы (тескери Т.) мүмкүн.
 
==Колдонулган адабияттар==
* [[Биология: Энциклопедиялык окуу куралы]]/Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору. -Б.:2004, ISBN 9967-14-002-4
 
[[Категория: БиологияГенетика‎]]