Дания: нускалардын айырмасы

Жок кылынган мазмун Кошулган мазмун
links + Европа өлкөлөрү
→‎Табияты: + Copenhagen_Collage2.jpg
9-сап:
 
== Табияты ==
[[Файл:Copenhagen Collage2.jpg|thumb|[[Копенгаген]].]]
Жээктеринде жазы тайыз булуңдар, фьорддор, бийик жардуу клифтер; Ошондой эле түзөң, аккумуляция, ватт (марш) жээктери да мүнөздүү. Түздүктүү рельеф басымдуу. [[Ютландия]] жарым аралынын чыгышында, Дан архипелагынын аралдарында көлдүү, жапыз дөбө-мореналуу түздүктөр басымдуу. Эң бийик жери 173 м, Идинг-Сковхой чокусу. Климаты мелүүн деңиздик, кышы жумшак (январдын орточо температурасы 0–0,5°С), жайы салкын (июлдуку 15–16°С). Аба ырайы туруксуз, шамалдуу, көбүнчө туман жана булут басып турат. Жылдык жаан-чачыны өлкөнүн батышында 700–800 мм, чыгышында 500–600 мм. Гидрография тармагы өтө жыш; жамгыр сууларынан куралган чакан дарыялар басымдуу; суу агымы жасалма жол менен жөнгө салынат, дарыя нуктары каналдар менен түздөлгөн. Негизги дарыялары: Гудено, Вардр-О (Ютландияда), Сосо (Зеландия а-нда), Оденсе-О (Фюн аралында). Чакан жана агып чыкма көлдөрү көп, алар негизинен мөңгүнүн аракетинен пайда болгон, жээктеринде ошондой эле лагуна көлдөрү бар. Күрсүз, кумдуу күл, айдалган куба күрөң, түзөң жээктерге күрдүү марш топурактары мүнөздүү. Табигый жазы жалбырактуу (бук, эмендүү) токой ургаалдуу чарбалык иштерден дээрлик жок болуп кеткен. Азыркы ландшафтына айыл чарба жерлеринин токойсуз чакан аянттардын (вересктер, шалбаа-саздуу жерлер) жана отургузулган токой (кызыл карагай, эмен жана башка) массивдеринин айкалышы мүнөздүү. Токой өлкөнүн 11,8% аянтын ээлейт (жыл сайын 3 миң га токой отуругузулат). Данияда жалпы аянты 933 миң га болгон коргоого алынган 183 табигый аймак (анын 72си деңиз резерваты) бар.
Калкынын 90%тен ашыгын дандар, 0,9%ин фарерликтер, 0,1%ин эскимос-гренландиялыктар түзөт. 8,5%ке жакыны иммигранттар жана алардын тукумдары (50%тен ашыгы Европа өлкөлөрүнөн тарагандар). Төрөлүүсү 1000 адамга 11,9 гана бала (1 аялга 1,8 бала) туура келген; өлүм-житим 1000 адамга 10,1 адам. Даниянын демография проблемасы – калктын картаюусу:калкынын орточо курагы 39,7 жаш (2006); кары курактагылар (65 жаштан өткөндөр) 15,2%, 15 жашка чейинки балдар 18,7%, эмгек жашындагылар (15–65 жаштагылар) 66,1%ти түзөт. Өмүрүнүн орточо узактыгы 77,8 жаш (эркектердики 75,5; аялдардыкы 80,2). Орто эсеп менен 100 аялга 98 эркек туура келет. Дания Түндүк Европадагы калкы эң жыш отурукташкан өлкө; орточо жыштыгы (126,2 адам/км2) батыштан чыгышты карай өсөт; Зеландия (240) жана Фюн (137 адам/км2) аралында калк өтө жыш отурукташкан. Шаар калкы 85,4% (2006). Ири шаарлары: Копенгаген [Чоң Копенгагендин чегинде 1094 миң (2007), Даниянын калкынын 20%тен ашыгы], Орхус (230,1 миң), Оденсе (146,6 миң), Ольборг (123,4 миң). Экономикасында алектенген 2710 миң калктын 75%и тейлөө чөйрөсүндө, 15,7%и өнөр жайда, 6,3%и курулушта, 3%и айыл чарбасында иштейт (2005). Динге ишенгендеринин 84–87%и лютерандар.
 
Калкынын 90%тен ашыгын дандар, 0,9%ин фарерликтер, 0,1%ин эскимос-гренландиялыктар түзөт. 8,5%ке жакыны иммигранттар жана алардын тукумдары (50%тен ашыгы Европа өлкөлөрүнөн тарагандар). Төрөлүүсү 1000 адамга 11,9 гана бала (1 аялга 1,8 бала) туура келген; өлүм-житим 1000 адамга 10,1 адам. Даниянын демография проблемасы – калктын картаюусу:калкынын орточо курагы 39,7 жаш (2006); кары курактагылар (65 жаштан өткөндөр) 15,2%, 15 жашка чейинки балдар 18,7%, эмгек жашындагылар (15–65 жаштагылар) 66,1%ти түзөт. Өмүрүнүн орточо узактыгы 77,8 жаш (эркектердики 75,5; аялдардыкы 80,2). Орто эсеп менен 100 аялга 98 эркек туура келет. Дания Түндүк Европадагы калкы эң жыш отурукташкан өлкө; орточо жыштыгы (126,2 адам/км2) батыштан чыгышты карай өсөт; Зеландия (240) жана Фюн (137 адам/км2) аралында калк өтө жыш отурукташкан. Шаар калкы 85,4% (2006). Ири шаарлары: Копенгаген [Чоң Копенгагендин чегинде 1094 миң (2007), Даниянын калкынын 20%тен ашыгы], Орхус (230,1 миң), Оденсе (146,6 миң), Ольборг (123,4 миң). Экономикасында алектенген 2710 миң калктын 75%и тейлөө чөйрөсүндө, 15,7%и өнөр жайда, 6,3%и курулушта, 3%и айыл чарбасында иштейт (2005). Динге ишенгендеринин 84–87%и лютерандар.
 
Ири шаарлары: [[Копенгаген]] [Чоң Копенгагендин чегинде 1094 миң (2007), Даниянын калкынын 20%тен ашыгы], Орхус (230,1 миң), Оденсе (146,6 миң), Ольборг (123,4 миң). Экономикасында алектенген 2710 миң калктын 75%и тейлөө чөйрөсүндө, 15,7%и өнөр жайда, 6,3%и курулушта, 3%и айыл чарбасында иштейт (2005). Динге ишенгендеринин 84–87%и лютерандар.
 
== Тарыхы ==
"https://ky.wikipedia.org/wiki/Дания" булагынан алынды