Альберт Эйнштейн: нускалардын айырмасы
Жок кылынган мазмун Кошулган мазмун
Ksc~ruwiki (талкуу | салымы) No edit summary |
No edit summary |
||
1-сап:
{| class="toccolours" style="float:right; margin:0 0 0.5em 1em; width:20em; clear:right;"
|-
|colspan=2 style="text-align:center; color:blak" | '''''Алберт Эйнштейн''' <br />[[Файл:Einstein 1921 portrait2.jpg|200px]] Алберт Эйнштейн 1921-жылы.
|-
|align="center" bgcolor="sky blue" colspan=2 style="font-size: small" |'''Жалпы маалымат'''
|-
|colspan=2 style="text-align:center;" |
|-
|'''Төрөлгөндө берилген аты:''' || Алберт Эйнштейн
|-
|'''Туулган жылы:''' || [[1879-жыл]] 14-[[Жалган куран|жалган куран (март) айы]]
|-
|'''Туулган жери:''' || Улм жергеси, Вүртемберг падышалыгы, Германия дөөлөтү
|-
|''Өлгөн жери:''' || Принстон, Нью-Жерси, АКШ
|-
|'''Өлгөн жылы:''' || [[1955-жыл]] 19-[[Чын куран|чын куран (апрел) айы]]
|-
|'''Өлкө:''' ||
|-
|'''Илимий ишмердүүлүгү:''' || Физика. Так илимдер
|-
|'''Ишмердүүлүгү:''' || Физик окумуштуу
|-
|'''Альма-матер:''' || Цүрих университети, Швейцария
|-
|'''Илимий жетекчиси:''' || Генрих Фридрих Вебер (Heinrich Friedrich Weber)
|-
|'''Белгилүү окуучулары:''' || </small><br />
* Эрнст Г.Штрос (Ernst G. Straus) <br />
* Натан Розен <br />
|-
|'''Сыйлыктары:''' || Физика тармагындагы Нобел сыйлыгы (1921-жыл)
|}
'''Альберт Эйнштейн''' ({{lang-en|Albert Einstein}}, айтылышы: /ˈaɪnstaɪn/; немис тилинде айтылышы: [ˈalbɛɐ̯t ˈaɪnʃtaɪn]; 1879-жылы 14-март – 1955-жылы 18-апрель) — немис физик-теоретиги, салыштырмалуулук теориясынын жана ошондой эле мейкиндик, мезгил, кыймыл, жарык, зат жана тартылуу жөнүндөгү түшүнүктөргө жаңы мазмун берип физикалык теорияларды ачкан XX кылымдын улуу окумуштуусу.
Эйнштейн заманбап физиканын эки (кванта механика менен бирге) негизги тирөөлөрү болгон бирисини - салыштырмалуулук теориясын иштеп чыгарган. Эйнштендин эмгеги илим философиясына таасирин тийгизгени менен таанымал. Эйнштейн көпчүлүккө өзүнүн E = mc2 ("Дүйнө жүзүндөгү эң белгилүү теңдеме" деп аталган) күч менен массанын тең күчтүүлүк теңдемеси менен белгилүү. 1921-жылы ал кванта теориясынын өнүгүүсүнүн негизги баскычы болгон "теориялык физикага кошкон салымы, жана айрыкча фотоэлектрдик таасиринин мыйзамын ачканы үчүн" физика жаатындагы [[Нобель сыйлыгы|"Нобель" сыйлыгына]] ээ болгон.
Line 13 ⟶ 48:
== Өмүр таржымалы ==
Альберт Эйнштейн 1879-жылы 14-мартта Германия мамлекетинде [[Дунай]]дын сол жээгиндеги [[Улм]] жергесинде туулган.
9 жашка чыкканда ата-энеси аны Мюнхендеги католиктик даярдоо мектебинен, кийин гимназиядан окутушкан. Кийин Араудагы кантоналдык мектепти бүтүрүп келип, политехникалык институттун математика жана физика мугалимдерин даярдоочу педагогикалык бөлүмүнө экзаменсиз кабыл алынат. Студент болгондон кийин илимге болгон кызыгуусу артып, бир нече курстарга жазылып катыша баштайт.
Улуу философтордун, физиктердин илимий эмгектери менен кеңири таанышат, окуудан бүт убактысын химиялык кабинеттин лабораториясында өткөрөт. 1900-жылы ал институтту эң жакшы деген баалар менен бүтөт. Бирок, туруктуу иш таба албай көпкө кыйналат.
Германиядагы фашисттик террордун айынан А. Эйнштейн өз өлкесүнен кетүүгө мажбур болуп [[АКШ]]дагы Пристонду мекендеп калат.
Ал 1955-жылы дүйнөдөн кайткан.
== Эмгеги ==
Ошол убакта Берлинден чыгуучу «Физиканын анналдары» деген журналга анын теориялык физика боюнча макалалары жарыялана баштайт.
1902-жылдан баштап Берлиндеги патенттик бюродо [[референт]] болуп иштеп жүрүп, Европадагы физика жана математика боюнча жаңы эмгектер, ачылыштар менен "таанышат, бул ага жакшы таасир берет.
1905-жылы жазган «Броун кыймылдары» деген эмгегинде молекулалардын жана алардын кыймылдарынын реалдуулугунун аныктыгын далилдеген.Ошол эле жылы фотондор теориясын жана салыштырмалуулуктун атайын теориясын иштеп чыгат жана аны 1916-жылы формулага салган.1933-40-жылдары окумуштуу талаанын гравитациялык жана башка физикалык талаалардын жаратылышын түшүндүрүүчү бирдиктүү теорияны иштеп чыгууга аракеттенген. Анын эмгектери азыркы физика менен техниканын ажырагыс бөлүгүн түзөт. Атомдук энергияны согуштук максатка пайдаланууга чечкиндүү каршы чыккан.
== Сыйлыгы ==
Окумуштуу дүйнөнүн көптөгөн академиясынын жана илимий коомдорунун мүчөсү, [[Нобель]] сыйлыгынын лауреаты (1921), СССР Илимдер Академиясынын ардактуу мүчөсү (1927) болгон.
== Колдонулган адабияттар ==
ЭЙНШТЕЙН Альберт // Кыргыз Совет Энциклопедиясы. - Ф., 1980. -т. 6. - Б. 508; ТОКТОМУШЕВ А. Улуу ачылыштын уу-дуусу // Нуска. - 1995. - нояб. - № 6. - Б. 2-8; АЛЬБЕРТ Эйнштейн // Эл агартуу. -1979. -№ 3. - Б. 62-63.<br />
== Интернеттеги шилтемелер ==
* [http://www.paragrapher.net/albert-einstein-kimdir-resimleri-eserleri-hayati Albert Einstein Biyografi]{{tr}}
* http://www.azattyk.org/content/article/1263202.html
* http://www.azattyk.org/content/scientists_subatomic_faster_light_nuclear_reseach/24338093.html
== Шилтемелер ==
| |||