Чубак: нускалардын айырмасы

== Манастын чоросу ==

'''Чубак''' (өз аты Болот) — негизги оң каармандардан. Белгилүү баатыр, кырк чоронун бири. Нойгут уруусунун башчысы, 12 жашында [[Манас баатыр|Манаска]] келип кошулган күнүнөн тартып, «[[Чоң казат|Чоң казатта]]» Кожожаштын (Шыпшайдар) огуна учканга чейин эпостогу жоокердик иштеринин баарына катышып, анын оң колу болуп кызмат кылат. «Алышса адамдын алы жетпеген, арстандын тиши өтпөгөн» Чубак жеке кармашта эч бир жоого алдырбайт. Негизги варианттардын бардыгында Чубак кеңири баяндалат. [[Каралаев, Саякбай|Саякбай Карала уулунун]] Чубактын төрөлүшүнөн [[Манас баатыр|Манаска]] келип кошулушуна чейинки тарыхы өзүнчө эпизод катары айтылат. Анын жарык дүйнөгө келиши, балалык чагы жана [[Манас баатыр|Манаска]] кандайча жолугуп, чоро болгону толук баяндалат. [[Каралаев, Саякбай|Саякбай Карала уулунун]] айтуусунда эпикалык салтка ылайык Чубак баласыз зарлап жүргөн [[Акбалта|Акбалтанын]] кайыптан бүткөн баласы. Кайыптан бүткөн Чубактын талаадан табылышы башка варианттарда учурабайт. Бирок бул вариантта да Чубактын кереметтүү бойго бүтүшү, укмуштуу төрөлүү шарты айтылбаганы менен табияттан сырткары күчтүн таасиринде анын дүйнөгө келиши башкы эпикалык баатырдын төрөлүү салтын түздөн-түз болбосо да кайталайт. Чубакка да түрк тилдеринде сүйлөгөн элдердин фольклорунда кездешүүчү салттык мотив боюнча ат коюлат. Балалуу болгон Акбалта чоң той берип, балама ат коюп бергиле деп элге кайрылат. Чогулган эл балага ат таппай турганда ак селдечен думана (кыдыр алей салам) келип, «Чубак» деп ат коюп көздөн кайым болот. Дүйнөлүк эпостордун салтында элдик баатыр эрдик иштерге алгач киришерде кандайдыр бир укмуш колдоочуга кезигип, кеп-кеңешин угуп, өзүнүн келечек баатырдык иштерине керектүү жарак-жабдык, тулпар ат жана башкалар буюмдарды алгандыгы айтылат. [[Каралаев, Саякбай|Саякбай Каралаевдин]] варианты вариантында эр жеткен Чубак өзүнө ылайык ат таппай, [[Манас баатыр|Манасты]] издеп чыгат. Булак боюндагы жалгыз мазарга түнөп калган Чубакты Олуя чал ойготуп, ага атайы арналган Көгала тулпарды берип кетет. Ошондон тартып Чубактын эрдик иштери баяндалат. Эрдигине чыдабай Кашкар менен Коконду камап, өзүнө каратып, Букардын каны Караканга келип, аны камайт. Жекеде Каракандын кызы Каныкейден жеңилеринде Чубак качат. Ууда жүргөн [[Манас баатыр|Манаска]] келип качкандыгынын жайын айтат. Чубак баатырдык сапаты жагынан [[Манас баатыр|Манас]] менен Алмамбеттен кем калышпаган каармандын бири. Ал өзүнө ылайык жүзү бар баатыр. Анын элеси эпосто мындайча сүрөттөлөт:

:Тулку бою кара таш.

:Билеги жоон, таш жүрөк,

:Ай-ааламды буй кылган

:Арстандын бири бу дагы.

Чубактагы негизги сапат — жалтанбас эрдик, түгөнгүс күч. Жалгыз көздүү Макел дөө алыстан көргөн Алмамбетке түз жерден тоо пайда болгондой көрүнөт. Макел дөөнүн сүрүнөн, чоңдугунан чочуп, шашып калган Алмамбет Чубакка, [[Манас баатыр|Манаска]] кабар салалы, эмне болсо да [[Манас баатыр|Манас]] өзү беттешип көрсүн дегенде:

:Катыгүн Алмам не дейсиң?

:Качуунун камын не жейсиң?

:Жакшы аттысы саа болсун.

:Жолдошу Чубак экен деп,

Чоң казатта кытай, калмактардын Нескара баш болгон алтымыш дөөсүн жеке байлап келет, атынан ажырап калганда сандаган душмандын курчоосунда калып, тогуз күн жөө согушат. Душмандын чоң мергени [[Кожожаш]] келип, ал чоролордун көбүн атып өлтүрөт да, Чубак да окко учат. Кыскасы, «Манас» варианттарында «Алышса адамдын алы жетпеген, арстандын тиши өтпөгөн», «Көк ырапыс тон кийген, Көгала сындуу ат минген», «Кан Балтанын Чубагы — арстандын бири бу дагы» өзүнүн артык сапаттары аркылуу [[Манас баатыр|Манас]] баатырдын образын толуктап, аны тереңдетип турат.

 

 

== Колдонулган адабияттар ==

 

[[Категория:Манас эпосу]]