Социология: нускалардын айырмасы

'''Социология''' (латын тилинен societas- ''коом'' жана logos- ''илим, билим'') - [[коом]] бир бүтүн система катары жана айрым коомдук институттар, процесстер, топтор, инсан менен коом мамилелери, [[Адам (киши)|адамдардын]] массалык жүрүш-турушунун закон ченемдүүлүгү жөнүндөгү илим.

 

Социология деген эмне?

Социологиянын башка тармактарда колдонулушу

 

 

Социология деген эмне?

* андан кийинки окуялар.

 

 

Ар бир илимдин озуно берилген эн негизги суроосу «эмне учун?» болуп саналат. Жонокой суроодой болуп корунгону менен «эмне учун?» деген суроо кыйла жалпылоочу жана көп нерсени ичине камтыган, ошондой эле көптөгөн суроолордон жаралган суроо: Белгилуу бир жагдай кандайча пайда болду? Кандай озгочо кырдаалдарда? Кандай процесстердин таасири жана кайсы механизмдердин катышы менен? Башкача соз менен айтканда кайсы корунуштор экендигин жана кучундо сакталып калышын толук же бир аз денгээлде кандайча тушундурууго болот? Бардык бул суроолор «эмне учун?» деген кыйла жалпы суроого жооп берууго жардам берет. Ал бизди эмне учун адам озун озу олтурууго барат деген суроо социология канда й жооп бере тургандыгы кызыктырат. Бул суроонун жообун толук тушунуу дегендик коомдук илимдердин арасынан социологиянын ээлеген ролун жана билимди онуктуруу жаатында бул илимдин потенциалдуу мумкунчулукторун тушунуу дегендик. «Эмне учун?» деген социологиялык суроону талкуулоодон мурун эмне учун озун озу олтурушот деген суроого башка илимдин тармактарынан алынган уч жоопту карап коробуз.

Ал эми социология жалгыз кишини изилдебестен коомго гана көп конул бурат деп айтуу да туура эмес. Адамдын журуум-турумун толук изилдоо социологиянын негизги милдети болбосо да, «коом» деп аталган абстрактуу тушунукту адамдар тузорун жакшы билишет; ал эми коом жеке адамдардын бири бири менен оз ара карым катнаштарынын натыйжасында тузулот. Мына ушундайча тузулгон коом жана озунун ар бир мучосуно озунун таасири (жогоруда келтирилген озун озу олтуруунун мисалынын учурундагыдай) социологдордун көпчүлүгү учун негизги кызыгууну туудурат, ошондой эле көп социологдорду коомдогу адамдардын ортосундагы оз ара карым-катнаш процесстери озунчо да кызыктырат. Адамдардын оз ара мамилелеринин натыйжасында коом кандайча тузулот жана кун сайын кандайча озгорулуп турат?.. Социологиянын негизинен коомду жана коомдогу адамдардын оз ара ммилелерин кароочу болуму кийинки главада берилет.

 

 

«Коом» же «коомдо жашаган адам» сыяктуу абстарктуу тушунукторду пайдаланып, социолог жогоруда айтылган озун озу олтуруунун социалдык мунозун кандайча тушундуро алат? Эмне учун озун озу олтуруу Ньюйоркко караганда Миссисипинин айрым райондорунда кыйла томон жана Австрияга караганда Италияда ото аз? Бул суроолорго толук социолгиялык жооп алуу учун көп убакыт талап кылынат, ал эми социологияга тийиштуу изилдоолордун мунозун кыскача талкуулоо социологиялык ой жугуртуунун табиятын жакшы тушунууго мумкундук берет.

 

== Тарых ==

Откон окуялардын себептерин, алардын иретин жана маанисин аныктоого аракеттенип откон мезгилдерге серп салып королу. Тарыхый изилдоолор адамдардын жонокой баяндап жазууларын жана мезгилдер аралыгындагы жалпы социалдык багыттарга байкоо жургузуулорду басып отту. Социологдор оз кезегинде тарыхый изилдоолордон көп маалыматтарды алды. Мисалга алсак, социологдор тарыхка XIX кылымда батыш олколорундо жана бугунку куну Африка менен Азиянын онугуп келе жаткан олколорундо индустриалдаштыруунун социалдык натыйжаларын салыштыруу учун кайрылышкан. Биздин текстте да азыркы кездеги көптөгөн социалдык корунушторду чагылдырууга мумкундук беруучу тарыхый шилтемелер көп келтрилет.

 

== Психология ==

Психология негизинен адамдын мээсинде журо турган процесстерди изилдейт. Психологдор логикалык ой жугуртуу, эс акыл, кабыл алуу, коруу жана чыгармачылык жондомдуулук, ошондой эле невроз, ички психикалык конфликттер жана ар кандай эмоциялык абал сыяктуу мээнин иш аракетин изилдешет. Пихология негзинен социологиядан адамдардын социалдык тобуна эмес жеке тажрыйбага көп көңүл боло тургандыгы менен айырмаланат. Ал эми социалдык психология-ар бир адамды курчап туруучу социалдык чойро инсанга жана журум-турумга кандайча таасир этерин изилдоочу илим-социология менен тыгыз байланышта жана экоонун тен изилдоолорун жана ыкмаларын колдонот. Макалдарга карата жакында эле социалдык психологдор тарабынан жургузулгон иштердин мисалдары «Акылдулук же илимий даанышмандык» деген болумдо келтирилген.

 

== Антропология ==

[[Антропология]] бул адамдын бологиясын жана маданиятын бардык мезгилдерде жана дуйно жузунун бут бардык болукторундо изилдоочу илим. Физикалык антропология негизинен адамдын биологилык эволюциясын, ошондой эле азыркы учурда жашаган адамдардын бири-биринен дене жагынан айырмачылыгын изилдейт. Маданий антропология негизинен маданият маселелерин жана азыркы кездеги коомдон мурун (айрым учурларда «индустрияга чейинки» же «эн жонокой» коом деп аталат) мезгилдин онугушн изилдейт. Ал эми тескерисинче, социологиянын негизги прдмти онуккон жана азыркы мезглдеги коомду изилдоо блуп саналат. Ошону менен бирге социологдор оздору учун көптөгөн антропологиялык тшунукторду жана ыкмаларды пайдланышат жана колледждер менен университеттердин көпчүлүгүндө бул эки илим бир факультетке бириктирилген.