|
[[Файл:Yamalo-Nenets in Russia.svg|thumb|Ямал-Ненец автономиялуу округу.]]
'''Ямал-Ненец автономиялуу округу''' - [[Орусия|РФтеги]] субьект. Тюмень областында.
[[Файл:Flag of Yamal-Nenets Autonomous District.svg|thumb]]
Курамына Урал федерация округу да кирет. Округ 1930-ж. 10-декабрда уюштурулган. Аянты 750,3 миң км2км<sup>2</sup>. Калкы 539,6 миң (2014). Калкын негизинен орустар түзөт, ошондой эле украин, татар, ненец, ханты жана комилер да бар. Адм.-айм. жактан 7 районго, 8 шаарга, 5 шаарчага бөлүнөт. Шаар калкы 84,5%. Адм. борбору - [[Салехард]] ш. Округ 1930-ж. 10-декабрда Ямал-ненец улуттук округу болуп түзүлгөн. Ал Урал (1930-34), Обь-Иртыш (1934), Омск (1934-44) жана Тюмень областынын курамына кирген. 1977-жылдан азыркыдай аталат. 1993-жылдан РФтин толук кандуу субъектиси. Батыш Сибирь түздүгүнүн эң түндүгүндө, бир аз бөлүгү түндүк уюл тегерегинде жайгашкан. Түндүгүн Кара (Карск) деңизи чулгайт. Аймагынын көп бөлүгү [[Карск деңизи|Кара деңизинин]] Обь, Таз колтуктарын бөлүп турган Ямал, Таз, Гыда жарым аралынан турат. Батышын уюлдук Уралдын (бийиктиги 1499 м, [[Пайер чокусу]]) чыгыш капталы ээлейт. Кара деңиздеги Ак, Бугулуу, Шокальский ж. б. аралдары да кирет. Климаты катаал, кескин континенттик. Январдын орточо температурасы -22°Сдан -26°Сге чейин, июлдуку 4-14°С. Жылдык жаанчачыны 200-400 мм. Көп жылдык тоң кеңири таралган. Ири дарыялары: Обь, Таз, Пур, Надым. Көл, саз көп. Округдун түндүгүндө глейлүү тундра, саз топурагы, түштүгүндө глейлүү күл, күл-саз топурагы басымдуу. Аймагынын көп бөлүгүн тундра жана токойлуу тундра ээлейт. Түштүгүндө жана дарыя бойлорунда токой (сибирь кызыл карагайы, карагай, бал карагай) өсөт. Экономикасынын негизин газ жана нефть өндүрүүтүзөт. 2011-ж. 35,9 млн нефть өндүрүлгөн. Бул округда өндүрүлгөн нефтинин 7,1% ин түзөт. Башкы нефть өндүрүү ишканасы «Газпром нефть» компаниясы. [[2009]]-ж. 431,9 млн м3 жаратылыш газы өндүрүлгөн. Балык, жыгаччылык өнөр жай, бугу, жапайы айбанаттар чарбасы өнүккөн. Обь, Надым, Таз д. жана Түндүк деңиз жолу аркылуу кеме жүрөт.
Ири дарыялары: [[Обь]], Таз, Пур, Надым. Көл, саз көп. Округдун түндүгүндө глейлүү тундра, саз топурагы, түштүгүндө глейлүү күл, күл-саз топурагы басымдуу. Аймагынын көп бөлүгүн тундра жана токойлуу тундра ээлейт. Түштүгүндө жана дарыя бойлорунда токой (сибирь кызыл карагайы, карагай, бал карагай) өсөт. Экономикасынын негизин газ жана нефть өндүрүүтүзөт. 2011-ж. 35,9 млн нефть өндүрүлгөн. Бул округда өндүрүлгөн нефтинин 7,1% ин түзөт. Башкы нефть өндүрүү ишканасы «Газпром нефть» компаниясы. [[2009]]-ж. 431,9 млн м3 жаратылыш газы өндүрүлгөн. Балык, жыгаччылык өнөр жай, бугу, жапайы айбанаттар чарбасы өнүккөн. Обь, Надым, Таз д. жана Түндүк деңиз жолу аркылуу кеме жүрөт.
==Колдонулган адабияттар==
|
