Омар Хайям: нускалардын айырмасы
Жок кылынган мазмун Кошулган мазмун
Saku.kairat (талкуу | салымы) |
мNo edit summary |
||
1-сап:
'''Омар Хайям''' Гиясаддин Абу-ль-Фатх ибн Ибрахим (1048-ж. чен, Нишапур – 1122-жылдан кийин, ошол эле жер) – фарси жана тажик акыны, математик, философ. <br>
[[Категория:Инсандар]]▼
==Кыскача өмүр таржымакалы==
Омар Хайямдын өмүрүнүн көбү Борбордук Азия жана [[Иран]] аймактарындагы Балх, [[Самарканд]], Исфахан ж. б. шаарларда өткөн. <br>
Философияда [[Аристотель]] менен [[Ибнь Сина|Ибн Синанын]] жолун жолдогон. Математика боюнча Омар Хайямдын бизге жеткен эмгектери аны улуу окумуштуу катары мүнөздөйт. <br>
Математикалык трактатында теңдемелердин чыгарылышын 3-даражасына чейинки геом. формада системага салган. «Евклид китебинин татаал жоболоруна түшүндүрмө» аттуу трактатынын мазмунун параллелдер жөнүндөгү оригиналдуу теория түзөт. <br>
Омар Хайям акын катары дүйнөгө рубаилери (төрт саптар) менен таанылган. <br>
Ал төрт саптардын канчасы Омар Хайямга тиешелүү экени алигиче тактала элек. <br>
Омар Хайямдын лирикасы фарси-тажик поэзиясынын жалпы агымынан кескин бөлүнүп турат. <br>
Анын [[Поэзия (ыр)|поэзиясында]] өлгөндөрдүн чөпкө айланышы жана чөп менен жандуулардын тамактанышы түбөлүк кыймылдагы материя жөнүндө каңкуулап, дүйнө менен жеке адамдын байланышы айкындалат; шарап даңазаланып, тиги дүйнөдө жашоо жок дегендей тыянак чыгарылат. <br>
Рубаилердин негизги идеясы – сопусунгандарды ашкерелөө, эки жүздүүлүктү жек көрүү, пенденин эркиндигин жактоо. Омар Хайям көп учурда ырларынын лирикалык каарманын эркин пенде катары көрсөткөн. Анын каарманы – бунтчул жана зордук-зомбулукка келишпес, кудайсыз. <br>
Бирок Омар Хайямдын чыгармаларында татаал жана карама-каршы маселелер бир кыйла. <br>
Изилдөөчүлөр тарабынан анын рубаилери карама-каршылыктуу талданып жүргөндүгү ушуну менен түшүндүрүлөт. <br>
Чыгармалары дүйнөнүн көп тилдерине, анын ичинде [[Кыргыз тили|кыргыз тилине]] да которулган. <br>
==Рубаилеринен==
Ак жүрүп, арам ишке баспай кадам,<br>
Вино ичсем Дилбар менен неси жаман?<br>
Кудайга жалын дешет “ичирбе” деп, <br>
Жалынбайм. Ичпегендин өзү жаман.<br>
**** ****
Катылган аалам сырын кимдер билет? <br>
Дүйнөдөн бири кетсе бири келет. <br>
Ачыгы: дүйнө идиш, а биз шарап, <br>
Идишке куюштурат бизди ченеп. <br>
(Которгон ААззам уулу). <ref>https://www.azattyk.org/a/poetry_rubaiyat_omar_khayyam_wine_paradise/27624699.html</ref> <br>
==Колдонулган адабияттар==
* [[“Кыргызстан” улуттук энциклопедиясы]]: 5-том. Башкы редактору Асанов Ү. А. К 97. Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2014. илл. ISBN 978 9967-14-111 -7
==Интернеттеги шилтемелер==
* https://www.azattyk.org/a/poetry_rubaiyat_omar_khayyam_wine_paradise/27624699.html
* [http://www.bizdin.kg/ru/%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3%D0%B8/item/233-%D0%BA%D0%B0%D0%B1%D1%83%D1%81%D0%BD%D0%B0%D0%BC%D0%B5 "Кабуснаме"]
* [http://www.bizdin.kg/ru/%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3%D0%B8/%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F-%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0/item/154-%D1%80%D1%83%D0%B1%D0%B0%D0%B8%D0%BB%D0%B5%D1%80 "Рубаилер"]
==Ички шилтемелер==
▲[[Категория:Инсандар]]
[[Категория:чыгыш таануу]]
[[Категория:Евразия]]
[[Категория:Азия]]
[[Категория:Философтор]]
[[Категория:Илим]]
[[Категория:Математика]]
[[Категория:Ортоңку Чыгыш]]
|