Орозбак уулу Сагымбай: нускалардын айырмасы
Жок кылынган мазмун Кошулган мазмун
Кайра 349564 жокко 185.117.148.152 (сюзюу) Белги: Жокко чыгаруу |
Кайра 349563 жокко 185.117.148.152 (сюзюу) Белги: Жокко чыгаруу |
||
32-сап:
'''Сагымбай Орозбак уулу''' (1867—1930) —
Байланыштуу макалалар
Сагымбай Орозбак уулунун айткан "Манастын" эң негизги артыкчылыгы — анын бийик көркөмдүгү — эч бир талашсыз аксиома. <ref>[[Кыдырбаева Раиса|Р. З. Кыдырбаева]]. "Манас" эпосу: Сагымбай Орозбаковдун варианты боюнча, Бишкек, 2006, т. 1, 16 б.</ref> Сагымбайдын айтуусунда эң байыркы поэтикалык ыкмалар менен бирге — [[аллитерация]], синтакстистик [[параллелизм]], [[рефрен]] жана кийинки мезгилдерде пайда болгон ыкмаларды кезиктиребиз — татаал [[рифма]], [[антитеза]], [[метафора]] ж. б..<ref>Ошондо эле</ref>
Сагымбай Орозбак уулунун айткан "Манас" эпосунун сыры ички маңызында жатат. Сагымбайдын "Манасынан" байыркы [[Орхон-Эне-Сай эстеликтери|орхон-енисейлик эстеликтеринин]] сюжеттик жана поэтикалык окшоштуктарды байкаса болот. <ref>Ошондо эле</ref>
Сагымбайдын "Манасынын" дагы бир өзгөчөлүгү анын өз мезгилиндеги улуу манасчылардын дээрлик баардыгын угуп-көрүп,алардан сабак алып, улуу манасчылардан алгандарын өзүнүн чыгармачылык шыгы менен кайрадан иштеп чыгып,байыркы элдик поэзиянын мыкты үлгүлөрүн бизге жеткизе алгандыгында.
Көрүнүктүү "Манас" изилдөөчүлөрдүн бири [[Рахматуллин Калим Ахмедович|К. Рахматуллин]] колдо болгон жана ошол кездерде көзү тирүү жомокчуну жакшы билген кары адамдардын берген маалыматтарына таянып: "Сагымбай ошол учурдагы чоң манасчылдардын дээрлик бардыгын угат. Ал [[Чоңбаш манасчы|Чоңбаш]], [[Тыныбек|Тыныбек,]] [[Найманбай Балык уулу|Найманбайларды]] гана эмес, [[Балык (Манас эпосу)|Балык]] менен [[Карбоз уулу Келдибек|Келдибекти]] дагы угуп, үлгү алгандыгы туурасында айтышат. Келдибек Сагымбайга Манасты айттырып көрүп жактырат, бирок ''"обондон жетише элек экенсиң"'' — деп обонду, кол шилтөөнү башка кыймыл аракеттерди үйрөткөн экен — деп жазат.<ref>С. Мусаев. "Манас" эпосу: Сагымбай Орозбаковдун варианты боюнча, Бишкек, 2006, т. 1, 30 б.</ref>
Сагымбайдын "Манасынын" дагы бир баалуулугу — кыргыз элинин өткөндөгү көз караштарын, түшүнүктөрүн, [[Үрп-адат|үрп-адатын]], турмуш-абалын изилдөөдө эң бай материал таба ала тургандыгында экендигин белгилүү "Манас" изилдөөчү [[Мусаев, Самар|Самар Мусаев]] белгилейт. <ref>С. Мусаев. Сагынбайдын варианты.// Улуу Манасчы Сагымбай. /Башкы редактору К. Жусупов. - Бишкек, 1992. 113 б. </ref>
Сагымбайдын "Манасына" мүнөздүү көрүнүштөрдүн дагы бири - [[Ислам|ислам дининин]] таасири. Сагымбай өзү беш маал намаз окуган, динге берилген адам болгон. Жеке жашоосундагы бул учур анын айткан вариантына да өз таасирин тийгизген.
== Өмүр таржымалы ==
Сагымбай Орозбак уулу [[1867]]<ref>С. Мусаев. "Манас" эпосу: Сагымбай Орозбаковдун варианты боюнча, Бишкек, 2006, т. 1, 24 б.</ref> [[1867|ж.]] [[Ысык-Көл областы|Ыссык-Көлдүн]] күңгөй тарабындагы [[Сары-Ой, Ысык-Көл району|Кабырга]] деген жерде (Сары-Ой) туулган.
=== Теги ===
Теги
Орозобактын эки уул, эки кызы болгон. Сагымбайдын улуу агасы Алишер дагы Манас айткан киши болгон. Экөөбүз жол талашсак болбойт деп агасы Манас айтканын токтотуп, Сагымбайга жол берген.
[[1881|1881-ж.]] [[Орусия империясы|Орус империясы]] Кулжаны [[Кытай|Кытайга]] кайта бергендигине байланыштуу кээ бир кыргыз уруулары мурунку өз конуштарынан көчүрүлөт. Ушул саясаттан улам [[Сарыбагыш уруусу|сарыбагыш уруусунун]] Эсенкул, Надырбек уруктары Ыссык-Көлдөн Кочкорго сүрүлөт. Ормон хандын уулу Чаргындын айылына кирген Сагымбайдын үй-бүлөөсү дагы эл менен кошо 1862-ж. [[Кочкор (район)|Кочкорго]] көчүп келишип азыркы "Ормон Хан" айылында отурукташып калышат.<br />
=== Балалыгы ===
Сагымбай 9-10 жашынан тартып 3-4 кыш катары менен молдодон окуган. Китепти окуганды билгендигине карабастан, кат жазууну өздөштурө алган эмес. Сагымбайдын жаш чагынан эле сөзгө шыктуу болуп, ыр курап айта койуп жүргөндүгү белгилүү. [[1882|1882 ж.]] Ыссык-Көлдү тыштап кеткенге айласыз болгондо, 14 жашар манасчы Ыссык-Көлдү кошуп ырдаган ырын [http://bizdin.kg/elib/kitepter/html/sanjyra/kkt2/section56.html "Сагымбайдын зары"] деген ат менен манасчынын өз оозунан [[1889|1889-жылы]] жазып алгандыгын тарыхчы [[Солтоноев, Белек|Б. Солтоноев]] кабарлайт. Манасчынын акындык талантын аны менен узак жылдары катышып жүргөн [[Шапак Ырысменде уулу|Шапак манасчы]] белгилейт.
Сагымбайьммо 9-10 жашынан тартып 3-4 кыш катары менен молдодон окуган. Китепти окуьтииганды билгенддлоттилддддгине карСагымбаотддльммолкатышып жүргөн [[Шапак Ырысменде уулу|Шапак манасчы]] бкарСагыжылдароиолозү манасчылык өнөргө ээ болушун арбактардын колдоосу, аян алуу, түш көрүү менен байланыштырган. Алгачкы жолу түшүндө Манасты көргөндөн тартып "Манас" айтып о кийин эки жолку арбактаттрдын аян боерүүсү демөөр болуп, шыгымды арттырды деп ишенген. Сагымбайдын жашоосунда аян алып, түш көрүп эпостун каармандары менен жоолугушуусу көп эле болгон экен. "Манасты" жаздырып жүргөндө түш көрүп, мен айткан мындай жери туура эмес болуп калыптыр, түшүмдө көрдүм — деп кайра жаздырган учурлары болгондугун [[Ыбырайым Абдыракман уулу|Ы. Абдырахманов]] эскерет. ▼
[[1887|1887-ж.]] Сагымбайдын үй-бүлөөсү оокаттын айынан [[Чүй өрөөнү|Чүй бооруна]] көчүп келишет. Ошондо Боролдойдун [[Кара-Булак]] деген жерине эккен эгинин куурай басып кеткенде Сагымбайдын чыгарган [http://bizdin.kg/elib/kitepter/html/sanjyra/kkt2/section56.html ырын] Б. Солтоноев жазып калган.
▲
=== Аяндуу түш көргөнү ===
| |||