Маршалл Аралдары: нускалардын айырмасы
Жок кылынган мазмун Кошулган мазмун
Janybek Omor (талкуу | салымы) No edit summary |
Janybek Omor (талкуу | салымы) No edit summary |
||
3-сап:
[[Файл:Over RMI Janybek Omorov IMG 2207 2.jpg|thumb|Мажуро аралынын учактан көрүнүшү. Фото Жаныбек Омор, 2017.]]
'''Маршалл аралдары''', ''Маршалл Аралдар Республикасы'' (маршаллча: ''Aolepan Aorokin Majel'', англ. ''Republic of the Marshall Islands'') – Тынч океанындагы арал мамлекет; аты окшош архипелагда 1156 аралда жайгашкан. Жалпы аянты 181,3 км<sup>2</sup>. Калкы 58,4 миң (2018). Борбору – Мажуро (Мажуро [[Атолл|атоллунда]] жайгашкан; калкы 29,3 миң), 73%и шаар калкы деп эсептелинет . Акча бирдиги – АКШ доллары.
Маршалл аралдары – БУУнун (1991), ЭВФнун (1992), Эл аралык реконструкция жана өнүктүрүү банкынын (1992), [[Тынч океан]] аралдары форумунун (1991) мүчөсү.▼
Ал унитардык мамлекет; Конституциясы 1979-жылы 1-январда кабыл алынган. Мамлекет жана өкмөт башчысы – президент (4 жылга шайланат). Башкаруунун формасы – аралаш республика. Мыйзам чыгаруучу органы – 33 сенатордон турган Төмөнкү палатага таандык; Жогорку палата 12 уруу башчыларынан турат.▼
[[Файл:Marshall islands-map.png|thumb|Маршалл аралдары.]]
Line 12 ⟶ 8:
Өлкө экваторго жакын, анын түндүк тарабында Микронезия аймагында жайгашкан. Тынч океандын батыш бөлүгүндө Ратак жана Ралик деген эки топ алардарын түзөт - анча чоң эмес 29 шуру атоллдорунда жана 5 шуру аралдарында (баардыгы 1150) жайгашкан. Ири аралдары: Мажуро (29,3 миң киши), Эбейе (9,6 миң киши).
Калкынын негизинен маршаллдыктар түзөт, ошондой эле америкалыктар (6,2%), филиппиндер, япондор, кытайлар ж. б. жашайт. Христиан (негизинен протестанттар), мусулман, иудей динин тутат. Расмий тилдери – маршалл жана англис тилдери. орточо жыштыгы 1 км2 жерге 370 киши. Калкынын жашынын орточо узактыгы: эркектер – 69,8 жаш , аялдар – 73,9 жаш. Төрөлүүнүн деңгээли 1000 кишиге 29,1 бала. 100 аялга 104 эркек туура келет. ▼
Эң бийик жери 24 м, эң жапыз жери Тынч океан деңгээлинде (0 м). Эң ири атоллу – Кважалейн (97 аралдан турат, аянты 17 км2). Аралда фосфориттин кени бар. Океандын таманынан темир марганец конкрециясынын топтому табылган. ▼
▲Маршалл аралдары – БУУнун (1991), ЭВФнун (1992), Эл аралык реконструкция жана өнүктүрүү банкынын (1992), [[Тынч океан]] аралдары форумунун (1991) мүчөсү.
▲Ал унитардык мамлекет; Конституциясы 1979-жылы 1-январда кабыл алынган. Мамлекет жана өкмөт башчысы – президент (4 жылга шайланат). Башкаруунун формасы – аралаш республика. Мыйзам чыгаруучу органы – 33 сенатордон турган Төмөнкү палатага таандык; Жогорку палата 12 уруу башчыларынан турат.
▲Эң бийик жери 24 м, эң жапыз жери Тынч океан деңгээлинде (0 м). Эң ири атоллу – Кважалейн (97 аралдан турат, аянты 17 км2). Аралда фосфориттин кени бар. Океандын таманынан темир марганец конкрециясынын топтому табылган.
Климаты - архипелагдын түндүгүндө тропиктик пассаттык, түштүгүндө субэкватордук. Жылдык жаан-чачыны 2000 ммден (Түндүк аралында) 4500 ммге чейин (түштүгүндө; майдан декабрга чейин жаайт). Абанын айлык орточо температурасы 26–33°С, жылдык орточо 28°С. Туруктуу суусу жана көлү жок.
Өсүмдүктөрдүн 80ге жакын түрү кездешет. Кокос пальмасы, нан дарагы, банан, шуру лагуналарында мангр өсүмдүктөрү отургузулган. Топурагынын күрдүүлүгү аз, нымды кармабайт. Арал жаныбарларга жакыр. Сүт эмүүчүлөрдүн 9 түрү (колу канаттар, кемирүүчүлөр), жерде-сууда жашоочу жылан, кескелдириктер (өзгөчө геккондор), деңиз жана жашыл таш бакалар, куштардын 106 түрү кездешет. Арал – канаттуулар базары. Жээгинде балыктар (250дөн ашык түрү) быкылдайт. Шурунун (коралл) 140 түрү бар. Коргоого алынган аймагы жок. Бикар жана Таонги (Бокак) атоллунда табигый экосистема (деңиз жашыл таш бакасы) сакталып, Бүткүл дүйнөлүк мурастын тизмесине киргизилген.
▲Калкынын негизинен маршаллдыктар түзөт, ошондой эле америкалыктар (6,2%), филиппиндер, япондор, кытайлар ж. б. жашайт. Христиан (негизинен протестанттар), мусулман, иудей динин тутат. Расмий тилдери – маршалл жана англис тилдери. орточо жыштыгы 1 км2 жерге 370 киши. Калкынын жашынын орточо узактыгы: эркектер – 69,8 жаш , аялдар – 73,9 жаш. Төрөлүүнүн деңгээли 1000 кишиге 29,1 бала. 100 аялга 104 эркек туура келет.
Экономика жагынан
2018-жылы Маршалл Аралдары өз акчасын (криптоакча - cryptocurrency) киргизүү жөнүндө мыйзам кабыл алды. Жаңы акча бирдиги "соверин" ("sovereign" - "көз карансыз") деп аталды.
| |||