Климат: нускалардын айырмасы
Жок кылынган мазмун Кошулган мазмун
2-сап:
'''Климат''' — тар мааниде (жергиликтүү климат) ― белгилүү бир аймакка мүнөздүү болгон [[Аба ырайы|аба ырайынын]] көп жылдык режими; кең мааниде ― статистикалык сүрөттөмөнү камтыган климат системасынын абалы<ref>https://web.archive.org/web/20160524223615/http://www.ipcc.ch/pdf/assessment-report/ar5/wg1/WG1AR5_AnnexIII_FINAL.pdf</ref>.
Глобалдык жана жергиликтүү климаттарды изилдөөсүндө ар башка ыкмаларды колдоншот. Глобалдык климатты ― [[климатология|климатологиянын]], жергиликтүү ― [[Метеорология|метеорологиянын]] ыкмалар менен изилдешет. Климатология метеорология илиминин бөлүмү.
Жергиликтүү климаттын бир нече ондогон жылдар аралыгындагы абалын белгилөө үчүн «климаттык ченем» деген түшүнүктү киргизишкен. Эл аралык метеорологиялык уюмдун аныктамасы боюнча 30 жыл — бул климатты аныктоо үчүн тийиштүү пайдаланылган убакыт.
9-сап:
Климат табияттын бир компоненти болуу менен ал суу режимине, [[Топурак|топуракка]], [[Өсүмдүктөр|өсүмдүк]] жана [[жаныбарлар]] дүйнөсүнө, ошондой эле адамдын ден соолугуна, турмуш тиричилигине жана чарбасына таасирин тийгизет.
Климат түшүнүгү жалаң Жер планетасына таандык эмес, бул түшүнүк башка атмосферасы бар астрономиялык объектерине (планеталар жана башкалар) да таандык.
== Этимология ==
Line 28 ⟶ 30:
== Климат (глобалдык жана жергиликтүү) жаратуучу факторлор ==
[[Файл:Күндүн нурлары.svg|thumb|Экваторго башка кеңдиктерге караганда Күндүн нуру тик тийгендиктен, Күндүк энергиясы көбүрөөк жыштыгы менен экваторго жайылат. Экватордон алыстагындан соң Күн нуру жер бетине кыйгачыраак тийгип баштайт. Ошондуктан ошондой эле Күндүн энергиясынын бөлүгү экватордон тышкары чоңурак аймакка жайылат. Андан тышкары атмосферага нурдун кыйгач кириши анын атмосферадан өткөн жолун узартат. Андан Күн агымынын бир аз бөлүгү атмосферадан таралып жерге жетпей калат]]Глобалдык климатты (макроклимат) астрономиялык жана географиялык факторлор аныкташат.
Астрономиялык факторлор
* Күндүн жаркыроосу;
| |||