Климат: нускалардын айырмасы
Жок кылынган мазмун Кошулган мазмун
No edit summary |
|||
30-сап:
== Климат жаратуучу факторлор ==
[[Файл:Земля22.jpg|thumb|Жердин өз арбита тегиздигине жантайышы. Жылдын ичинде жайтайюу бурчу өзгөргөнү үчүн төрт жыл мезгили бар]]
Климат жаратуучу факторлор ― климат системасына тышкы таасирлерди аныктоочу физикалык механизмдер, ошондой эле климат системасынын бөлүктөрүнүн ортосундагы өз ара байланыштар. Бул факторлорду эки топко бөлүүгө болот. Биринчисине тышкы климат жаратуучуү факторлору, экинчисине климаттык системанын өз касиеттерин мүнөздөөчү факторлор киришет (ички факторлор).
Line 35 ⟶ 36:
=== Тышкы факторлор ===
[[Файл:Күндүн нурлары.svg|thumb|Экваторго башка кеңдиктерге караганда Күндүн нуру тик тийгендиктен, Күндүк энергиясы көбүрөөк жыштыгы менен экваторго жайылат. Экватордон алыстагындан соң Күн нуру жер бетине кыйгачыраак тийгип баштайт. Ошондуктан ошондой эле Күндүн энергиясынын бөлүгү экватордон тышкары чоңурак аймакка жайылат. Андан тышкары атмосферага нурдун кыйгач кириши анын атмосферадан өткөн жолун узартат. Андан Күн агымынын бир аз бөлүгү атмосферадан таралып жерге жетпей калат]]
Астрономиялык факторлордон, биринчиден, Жер атмосферасынын жогорку чегине кирген күндүн энергиясынын бөлүштүрүлүшү, экинчиден, [[Күн|Күндүн]] жана [[Күн системасы|Күн системасынын]] башка планеталарынын, ошондой эле [[Ай|Айдын]] [[Гравитация|гравитациялык]] таасири көз каранды.
Айдын гравитациялык, таасири убакыттын өзгөрүшү менен, планетабыздын орбиталык кыймылынын мүнөздөмөлөрүнүн термелүүлөрүн, суу массивтердин ташкынынын жана тартылышын жаратат, натыйжада Күндөн атмосферанын жогорку чегине келген энергиянын олку-солку болушуна алып келет. [[Магнит сферасы|Тышкы магнит талаасы]] дагы белгилүү ролду ойнойт.
Жыл мезгилдин өзгөрүшү Жердин айлануу огунун [[Эклиптика|эклиптикага]] (Жер орбитасынын тегиздики) ыкташы менен аныкталат.
Астрономиялык факторлор:
* Күндүн жаркыроосу;
| |||