Аалам: нускалардын айырмасы

Жок кылынган мазмун Кошулган мазмун
No edit summary
No edit summary
1-сап:
Аалам-Аалам– материянын өнүгүү процессинде чексиз, ар турдуутүрдүү форма алып, мейкиндик жанажанан убакыт жагынан чектелбеген буткулбүткүл дуйнодүйнө. Ааламды изилдоогоизилдөөгө баардыкбардык табият таануу илимдериилимдер катышып, космология илиминин негизин тузоттүзөт. Ааламдын азыр бизге дайын болугунбөлүгүн астраномияастрономия изилдейт. Жер-Ааламдагы телолордун бири. Жерден башка планеталар бар экендиги, алардын баары биригип КунКүн системасын тузо түзө тургандыгы белгилуубелгилүү. КунКүн системасынын диаметри 10 млрд . км ге жакын. Бул аралыкты жарык нуру 10 саатта басып ототөтөт. 20-к-данкылымдардан бери кунКүн системасын кошо каитыганкамтыган Галактиканы изилдооизилдөө оорчуйөөрчүй баштады. Биздин Галактиканын чеги 100 минмиң жарык жылына барабар экендиги жана андан тышкары башка Галактикалар да бар экендиги 20-жылдарда белгилуубелгилүү болгон. Галактикалар бизден канчалык алыс болсо, спектринде байкалган сызыктардын кызыл нурга карайкарй жылганы байкалат. Капит.Капиталистик олколордогуөлкөлөрдөгү айрым астраномдорастрономдор азыркы кундокүндө акырына чейин ачылыачыла элек булбулл кубулушту пайдаланып, дуйнонундүйнөнүн жаралышы жонундогужөнүндөгу идеаныидеяны "«илимий"» негиздоогонегиздөөгө, фидеизмди жайылтууга аракет жасайт. Ааламдын негизги озгочолукторунунөзгөчөлүктөрүнүн бири - андагы материянын бир калыпта эмес жайланышы. Материянын негизги болугубөлүгү отоөтө чончоң тыгыздыктагы космос телолорунда (жылдыздарда, планеталарда ), тыгыздыгы энэң аз заттар Ааламдын калган коломдорундокөлөмдөрүндө жайланышкан. Мында да заттар бир калыпта таралган эмес. Газ менен чандынчаңдын тыгыздыктары (10-24-1025г/м3 ) кадимки жылдыздар аралык мейкиндиктин тыгыздыгына салыштыршгандасалыштырганда копкөп эсе чончоң.асман Асман телолор системасынын телолорунтүзүлүшүнүн изилдооизилдөө учунүчүн ал телолордун мейкиндикте орун алуусуна жана кыймылына таасир эткен кучтордункүчтөрдүн жаратылышын билуубилүү зарыл. планеталардынПланеталардын азайышыайланышы, кометалардын ядросунун КунКүн системасындагы кыймылы толугу менен буткулбүткүл дуйнолукдүйнөлүк тартылуутартылыш кучукүчү аркылуу тушундурулоттүшундүрүлөт. Аалам качан жаралган деген суроого идеалист астраномдорастрономдор: ал жоктон жаралып, андан бери 2 млрд. жыл оттуөттү, -деп далилдоогодалилдөөгө аракеттенишип, бул убакытты Аалам нолнөл радиустан азыркы чондукачоңдукка чейин кенейтуугокеңейтүүгө кеткен мезгил катарында эсептешет. Материалист астраномдорастрономдор асман телолорунун системасынын жашоосистемасынынжашоо убактысы анын ичине кирген кичирээк системалардын жашоо убактысынанубактысынанан чончоң деп далаилдешетдалилдешет. Мисалы,: биздин галактиканын галактиканынжашоо убактысы Кун системасынынКүн убактысынасистемасында салыштырмалуу алганда, алда канча чончоң. Жылдыздардын же башка асман телолорунун жашоо убактысы алардын озөз классындагы телолордун сапатына дейре онугупөнүгүп жеткен мезгилинен баштап эсептелет. Анда жандуу жаратылыш Жерде гана эмес, башка жылдыздарды тегеренген планеталарда да болушу мумкунмүмкүн деп болжолдоого болот.
Аалам
Аалам денбиз-турган чексиз жана түбөлүктүү дүйнө."Аалам"менен"космос"дегенсөз маанилеш.
Аалам-материянын өнүгүү процессинде чексиз, ар турдуу форма алып, мейкиндик жана убакыт жагынан чектелбеген буткул дуйно.Ааламды изилдоого баардык табият таануу илимдери катышып, космология илиминин негизин тузот. Ааламдын азыр бизге дайын болугун астраномия изилдейт. Жер-Ааламдагы телолордун бири. Жерден башка планеталар бар экендиги, алардын баары биригип Кун системасын тузо тургандыгы белгилуу. Кун системасынын диаметри 10 млрд.км ге жакын. Бул аралыкты жарык нуру 10 саатта басып отот. 20-к-дан бери кун системасын кошо каитыган Галактиканы изилдоо оорчуй баштады. Биздин Галактиканын чеги 100 мин жарык жылына барабар экендиги 20-жылдарда белгилуу болгон. Галактикалар бизден канчалык алыс болсо, спектринде байкалган сызыктардын кызыл нурга карай жылганы байкалат. Капит. олколордогу айрым астраномдор азыркы кундо акырына чейин ачылы элек бул кубулушту пайдаланып, дуйнонун жаралышы жонундогу идеаны "илимий" негиздоого, фидеизмди жайылтууга аракет жасайт.Ааламдын негизги озгочолукторунун бири - андагы материянын бир калыпта эмес жайланышы. Материянын негизги болугу ото чон тыгыздыктагы космос телолорунда (жылдыздарда, планеталарда), тыгыздыгы эн аз заттар Ааламдын калган коломдорундо жайланышкан.Мында да заттар бир калыпта таралган эмес. Газ менен чандын тыгыздыктары (10 ) кадимки жылдыздар аралык мейкиндиктин тыгыздыгына салыштыршганда коп эсе чон.асман телолор системасынын телолорун изилдоо учун ал телолордун мейкиндикте орун алуусуна жана кыймылына таасир эткен кучтордун жаратылышын билуу зарыл. планеталардын азайышы, кометалардын ядросунун Кун системасындагы кыймылы толугу менен буткул дуйнолук тартылуу кучу аркылуу тушундурулот. Аалам качан жаралган деген суроого идеалист астраномдор: ал жоктон жаралып, андан бери 2 млрд. жыл отту,-деп далилдоого аракеттенишип,бул убакытты Аалам нол радиустан азыркы чондука чейин кенейтууго кеткен мезгил катарында эсептешет. Материалист астраномдор асман телолорунун системасынын жашоо убактысы анын ичине кирген кичирээк системалардын жашоо убактысынан чон деп далаилдешет. Мисалы, биздин галактиканын галактиканын убактысы Кун системасынын убактысына салыштырмалуу алганда, алда канча чон. Жылдыздардын же башка асман телолорунун жашоо убактысы алардын оз классындагы телолордун сапатына дейре онугуп жеткен мезгилинен баштап эсептелет. Анда жандуу жаратылыш Жерде гана эмес, башка жылдыздарды тегеренген планеталарда да болушу мумкун деп болжолдоого болот.
булак:бул ким ал эмне
"https://ky.wikipedia.org/wiki/Аалам" булагынан алынды