Кусеин Карасаев: нускалардын айырмасы
Жок кылынган мазмун Кошулган мазмун
м Maksat moved page Карасаев Кусеин to Карасаев, Кусеин Карасаевич |
мNo edit summary |
||
1-сап:
Карасаев Кусеин(1901-1998) – кыргыз совет тилчиси, улуттук туңгуч лексикограф жана лексиколог. Филология илимдеринин кандидаты (1944), профессор (1966), [[Кыргыз Республикасынын]] илимине эмгек сиңирген ишмер (1992).<br>
==Өмүр жолу==
1905-жылдын 5-январында азыркы [[
1921-1922жж. [[Кең-Суу]] айылдык революциячыл комитетинин (Селревком) тѳрагасына орун басарлык кызматты аткарган, маданий-агартуу кызматтарда иштеген. 1923-1925жж. [[Ташкент]] шаарындагы кыргыз агартуу институтунан окуган. Бул института окуп жүрүп [[« Эркин-Тоо»]] гезитинин алгачкы сандарын чыгарышкан жана ага кабарчылык кылган, Орто Азия мамлекеттик университинин жумушчу факультетине кыргыз тилинен сабак берген (1923-1927) , ошондой эле ВКП (б) БКнын Орто Азия бюросунун котормочулар жана рецензенттер тобунун бюросуна мүчѳ болгон. 1927-жылы Карасаев Бакуда ѳткѳн жаңы түрк алфавитинин борбордук комитетинин пленумуна катышкан. 1931-1940жж.Кыргыз маданий курулуш илимий изилдѳѳ институтунда (КирНИКС; кийин тил, адабият, андан кийин тил, адабият жана тарыхилимий изилдѳѳ институту) илимий кызматкер. 1951-1974жж.Кыргыз мамлекеттик университетинде мугалим болуп иштеген. Карасаев кыргыз алфавитинин бардык түрүн түзүүгѳ катышкан.Авторлош болуп чоңдор үчүн «Жаңылык» (1927) деген туңгуч алиппе түзүшкѳн, ѳзү да «Сабат ачкыч» (1927) алиппесин жазган.<br>
Карасаев Кыргызстанда сѳздүк түзүү ишине негиз салгандардын бири.Ал И.А.Батманов менен бирге кыргыздардын сѳздүк жаатындагы туңгуч эмгеги – «орусча-кыргызча сѳздүктү» (1938) түзгѳн, 1944-жылы чыккан «орусча-кыргызча сѳздүктүн» басымдуу бѳлүгүн, 1957-жылы чыккан «орусча-кыргызча сѳздүктү» түзүшкѳн.1966-жылы Карасаев тарабынан чоң «Кыргыз тилинин орфографиялык сѳздүгү» (60 миң сѳз) жарык кѳрдү.<br>▼
Карасаев Кыргызстанда сѳздүк түзүү ишине негиз салгандардын бири.
Карасаевдин кыргыз фольклористикасы менен адабият таануусунун,котормо теориясына да сиңирген эмгеги бар. Буга анын [[«Котормо жайында»]], [[Манас»]],[[Кыргыз ырларынын түзүлүшү ]]дегендей макалалары далил. Кыргыз ыр түзүлүшү боюнча терминдердин уюткусу да Карасаев тарабынан иштелип чыккан.Ал ошондой эле элдик оозеки чыгармаларды жыйноо котормо ишине да кыйла салым кошкон.[[Семетей]] баш болгон жомок дастандарды жыйнаган, 1931-жылы айтылуу манасчы [[Саякбай Каралаевди]] Фрунзе шаарына алып келип, маданий илимий журтчулукка тааныштырып, андан [[«Манас»]] эпосун жазып алууну уюштурган.[[М.Горький]], [[А.Радищев,]] Л.Крючковский, Р.Тагор жана башка жазуучулардын чыгармаларын которгон. [[Эмгек Кызыл Туу]] ордени медалдары менен сыйланган.<br>▼
▲
-[[Русско-киргизкий словарь]](И.А.Батманов менен бирге),-Фрунзе-Казань 1938▼
1966-жылы Карасаев тарабынан чоң «Кыргыз тилинин орфографиялык сѳздүгү» (60 миң сѳз) жарык кѳрдү.<br>
-[[Русско-киргизский словар]]ь (Ж.Шүкүров, К.Юдахин менен бирге),-М.,1944▼
-[[Орфографиялык сѳздүк]] (Ю.Яншансин менен бирге),-Фрунзе 1956▼
Карасаевдин кыргыз фольклористикасы менен адабият таануусунун,котормо теориясына да сиңирген эмгеги бар. Буга анын [[«Котормо жайында»]], [[Манас»]],[[Кыргыз ырларынын түзүлүшү ]]дегендей макалалары далил.
-Кыргыз тилинин орфографиялык сѳздүгү.-Фрунзе 1966▼
-[[Түгѳйлүү сѳздѳр]] (А.Карасаева менен бирге)-Фрунзе 1971▼
▲
-[[Семантика падежей в киргизком языке]],Труды Института языка и литературы,в.1.-Фрунзе 1944▼
[[М.Горький]], [[А.Радищев,]] Л.Крючковский, Р.Тагор жана башка жазуучулардын чыгармаларын которгон.
1990-ж.О.Сыдыковдун «Тарых кыргыз Шадмания» аттуу китебин азыркы тамгага ѳткѳрүп, ага баш сѳз жазган.▼
Кыргыз ырларынын түзүлүш системасы жѳнүндѳ, «Советтик Кыргызстан», №1.1946▼
==Сыйлыктары==
[[Байжиев]] М.Поэтический перевод и вопросы киргизского стихосложения, «Литературный Киргизстан», 1959.№1▼
[[Эмгек Кызыл Туу]] ордени, медалдары менен сыйланган.
[[Бектенов]] З.,Кусаин Карасаевич Карасаев «Советская тюркология».1976.№1▼
[[Кудайбергенов]] С.,Окумуштуу, педагог.,Советтик Кыргызстан.1965.4-дек.▼
[[Петровец]] В.М.,Научные исследования в Киргизии в годы Великой Отечественной Войны,Фрунзе 1969▼
Кыргыз УИАсынын ардактуу академиги. <br>
==Эстутум==
Каракол мамлекеттик университети анын ысымын алып жүрөт.
==Жарык көргөн эмгектери. Сөздүктөрү==
* «Накыл сѳздѳр»,
* «Ѳздѳштүрүлгѳн сѳздѳр»,
* «Күлкүнаама»,
* «Камус наама» эмгектеринин автору.
▲* 1990-ж. О.Сыдыковдун «Тарых кыргыз Шадмания» аттуу китебин азыркы тамгага ѳткѳрүп, ага баш сѳз жазган.
▲* Кыргыз ырларынын түзүлүш системасы жѳнүндѳ, «Советтик Кыргызстан», №1. 1946.
==Пайдаланылган адабият==
▲* [[Байжиев]] М. Поэтический перевод и вопросы киргизского стихосложения, «Литературный Киргизстан», 1959.№1
▲* [[Бектенов]] З., Кусаин Карасаевич Карасаев «Советская тюркология».1976.№1
▲* [[Кудайбергенов]] С., Окумуштуу, педагог.,Советтик Кыргызстан.1965.4-дек.
▲* [[Петровец]] В.М., Научные исследования в Киргизии в годы Великой Отечественной Войны,Фрунзе 1969
* Юдахин К.К. Киргизско-русский словарь. Около 40 000 слов. Составил проф. К.К. Юдахин / Кыргызча-орусча сөздүк. Сөздүктө 40 000ге жакын сөз бар. Түзгөн проф. К.К.Юдахин. - Москва: "Советская энциклопедия" басмасы, 1965. - 973 бет. <br>
* Урстанбеков Б.У., Чороев Т.К. Кыргыз тарыхы: Кыскача энциклопедиялык сөздүк: Мектеп окуучулары үчүн. – Фрунзе: Кыргыз Совет Энциклопедиясынын Башкы Редакциясы, 1990. 113 б. ISBN 5-89750-028-2. <br>
* Кыргыз Совет Энциклопедиясы: 6 томдук/ Башкы редактор Орузбаева Б. Ө. - Ф.: Кыргыз Совет Энциклопедиясынын башкы редакциясы, 1977-1980. Т.1-6. <br>
* <br>
==Интернеттеги шилтемелер==
* <br>
* <br>
* <br>
* <br>
* <br>
* <br>
[[Category:Кыргыз тарыхы]]
[[Category:Чыгыш таануу]]
[[Category:Түркология]]
[[Category:Персоналия]]
[[Category:Кыргызстан]]
[[Category:Булак таануу]]
[[Category:Кыргыз таануу]]
[[Category:Инсандар]]
[[Category:Кыргыз тили]]
[[Category:Окумуштуулар]]
[[Category:20-кылым]]
[[Category:Борбордук Азия]]
[[Category:Маданият]]
[[Category:Сөздүкчүлөр]]
| |||