Гераклит: нускалардын айырмасы

== Өмүр баяны ==

Гераклит Эфесский (Х.Т.ч. 544—480-жыл чен) — туулган жери Кичи Азиянын батыш жээгиндеги Эфес шаары. Байыркы гректик ак сөөк үй-бүлөдөн чыккан. Демократияга кас мамиле жасаган жана бийлик аз сандагы «жакшыларга» таандык болууга тийиш, анткени «эң жакшылар баардыгынан бир гана нерсени: бардык оопасыздыктан көрө түбөлүк даңкты каалайт. Ал эми топурагандар болсо малга окшоп курсагынын тойгонун ойлойт» [Маковельский А.О. Досократики. 1-т. 162-6.]. Бирок Гераклиттин аристократизми саясый түскө караганда руханий түскө көбүрөөк ээ болгон. Ага «Жаратылыш жөнүндө» деген эмгек таандык, андан бизге 130 үзүндү гана жеткен. Бул чыгарма образдуу, кыска, бирок оор, көп учурда түшүнүксүз тил менен жазылган (ошондуктан Гераклитти «караңгы» деп аташкан).<br />

Гераклиттин концепциясы — бул өзгөрүүнүн универсалдуулугу, анын баарын кучагына алуучу жалпылыгы. Ага «баардыгы агылып турат» деген сөздү таандык кылышат. Анын айткан чыныгы сөздөрү төмөнкүчө: «Бир кечкен сууну эки кечүүгө болбойт».<br />

Дүйнөнүн башкы негизи карама-каршылыктардын күрөшү экенин таануу менен, Гераклит ошону менен эле бирге, карама-каршылыктар бири-бирине өтүү менен экөөнө тең болгон бирдейлик негизди сактап турат деген, башкача айткандаал карама-каршылыктардын бирдейлиги жөнүндөгү идеяны көтөрүп чыгат. Карама-каршылыктардын биримдигин тааныбагандарга каршы чыгып, ал мындайча жазат: «Алар ажыраша тургандар өздөрүнчө кандайча макулдук табышарын түшүнүшпөйт. Жебе менен лиранын гармониясынан байкалгандай эле ал карама-каршылыктар акыры түбүндө келип пайда боло турган гармониянын өзү».<br />

== "Логос" идеясы ==

Бытиенин мыйзамы Гераклитте — «бүткүл жалпы логос», ал карама-каршылыктардын күрөшүнүн, алардын биримдигинин жана бирдейлигинин негизинде жатат.<br />