Цин империясы: нускалардын айырмасы

Жок кылынган мазмун Кошулган мазмун
м Tynchtyk Chorotegin moved page Цин to Цин, манчжур сулалеси: Тактоо жасалды
мNo edit summary
1-сап:
'''Цин''' – 1644-1911-ж. Кытайды бийлеген манчжур элинин төбөлдөрүнүн сулалеси (династиясы). Кытайдын түндүк-чыгышындагы жана Орусиянын Ыраакы Чыгышындагы Амур дарыясынын аймагына жакын байырлаган көчмөн манчжур элинин хандары Түндүк Кытайды басып алып, өздөрүнүн жеке бийлигин (монархиялык династиясын) орнотушкан: андан соң Кытайдын башка аймактарын да каратып, батышта Чыгыш Түркстанга чейин басып киришкен.
Цин бийлигинин ордо шаары [[Бээжин]] болгон.
Цин сулалесинин бийлиги Синхай революциясынан кийин, 1912-ж. 12-февралда манчжурлардын акыркы императору Пу И тактыдан баш тарткандан кийин жоюлган.
 
{{Тарыхый мамлекет
|аталышы =Улуу Цин дөөлөтү
|өз аталышы =大清國
|макамы =империя
|желеги =China Qing Dynasty Flag 1889.svg
|желектин_сыпатталышы =Цин желеги
|герб =Arms of the Qing Dynasty.svg
|гербдин_сыпатталышы =Герб Цин
|карта =800px-Qing.PNG
|сыпатталышы =Цин дөөлөтү
|p1 =Мин сулалеси
|p2 =Кечки Цзинь
|түзүлгөн жылы =1616
Жоюлган жылы =1912
|s1 =Кытай Республикасы
|flag_s1 =Flag of the Republic of China 1912-1928.svg
|s2 =Богдо-хан доорундагы Монголия (1911—1924)
|flag_s2 =Flag of Mongolia (1911).svg
|s3 =Тибет (1912–1951)
|flag_s3 =Flag of Tibet 1920-1925.svg
|аянты =14,7 млн. км² (1790-жыл)
|ордо шаары =[[Шэньян|Мукден]] (1636–1644), [[Бээжин]] (1644–1912)
|тили =кытай (ханзу), манчжур, монгол, тибет, түрк тилдери
|калкы =383 100 000 <br />
|бийлик_түрү =[[жеке бийлик]]
|сулале =Цин
|акча бирдиги =[[Күмүш лян]] (1644—1835), [[Кытайлык юань]] (1835—1912)
|дини =[[конфуцийлик]], [[даоизм]], [[буддизм]]
}}
 
'''Цин сулелеси''' ([[Файл:daicing gurun.png|12px]] ''дайцин гурунь'', кытайча ||清朝|Qīng Cháo|Цин чао) – 1644-1911-ж. Кытайды бийлеген манчжур элинин төбөлдөрүнүн сулалеси (династиясы). Кытайдын түндүк-чыгышындагы жана Орусиянын Ыраакы Чыгышындагы Амур дарыясынын аймагына жакын байырлаган көчмөн манчжур элинин хандары Түндүк Кытайды басып алып, өздөрүнүн жеке бийлигин (монархиялык династиясын) орнотушкан. Андан соң Кытайдын башка аймактарын да каратып, батышта Чыгыш Түркстанга чейинки кеңири аймакты басып киришкен. Бул сулале Жуңгар хандыгын биротоло ойрон кылган. Цин сулалеси Кытайдагы акыркы монархиялык мамлекет болгон.
 
Цин бийлигинин соңку ордо шаары [[Бээжин]] болгон.
==Пайдаланылган адабияттар:==
 
 
=== Синхай ыңкылабы жана Цин сулалесинин ойрон болушу ===
 
Цин сулалесинин бийлиги 1911-жылкы Синхай революциясынан кийин, 1912-ж. 12-февралда манчжурлардын акыркы императору Пу И тактыдан баш тарткандан кийин жоюлган.
 
Императордун буйругуна ылайык, Юань Шикай убактылуу жумурияттык өкмөт куруу тапшырмасын алган.
 
Сунь Ятсен 1911-жылдын 29-декабрындагы Нанкин жыйынынын чечимине ылайык, Кытай жумуриятынын убактылуу президенти болуп шайланган. 1912-жылдын 14-февралында Сунь Ятсен бул кызматынан ыктыярдуу баш тарткан. 15-февралда Юань Шикай мырза Нанкин жыйыны тарабынан Кытайдын убактылуу президенти болуп шайланган. 1913-жылдын сентябрынан тартып Юань Шикай Кытайдын туруктуу президенти болуп калган.
 
1916-жылы жайында каза болгонго чейин Юань Шикай императордук бийликти калыбына келтирүү далаалатын жасаган. Ал 1914-жылдын 12-декабрында өзүн император жарыялаган. Бирок куралдуу күчтөр жумурияттык макамды чечкиндүү жактап, Юань Шикайга каршы турган. 1916-жылдын 22-мартында ал жеке бийликти кайра жокко чыгарып, өзүнүн бийлигин президенттик бийлик деп жарыялаган, бирок куралдуу күчтөр анын кызматтан кетишин талап кыла беришкен. Юань Шикай 1916-жылдын 16-июнунда каза болгон.
 
 
== Жузеппе Кастильоне Цин дөөлөтүндө ==
 
Италиялык сүрөтчү жана тарса миссионери Жузеппе Кастильоне 1688-жылы 19-июлда Милан шаарынын Сан Марчеллино (San Marcellino) бөлүгүндө туулган.
 
Бала чагында ''Bottega degli Stampatori'' аттуу сүрөтчүлүк студия-мектебинде окуган.
 
1709-жылы иезуит агымына кирген.
 
=== Кастильоненин Кытайдагы турмушу===
 
 
1715-жылы Жузеппе Кастильоне иезуиттердин миссионери катары Ыраакы Чыгышка сапарга аттанган.
 
Кытайда ал “Лаң Шиниң” ( 郎世寧) ысымын алган.
 
Анын сүрөтчүлүк талантын жогору баалаган Цин сулалесинин императору Цяньлун (Qianlong, 1711-1799) бул италиялык өнөрпозго Бээжиндеги Юаньминъюань багында батыш стилинде аксарай куруу ишин тапшырган.
 
[[File:Qianlong Horse.jpg|thumb|right|Qianlong Horse|Кыргыз элчиси Кытай императору Цянлунга аргымак тартуулап жаткан учур. 1757-жылы Жузеппе Кастильони тарткан сүрөт.]]
 
Бул сүрөтчү императордун жана анын канышасынын сүрөттөрүн да тарткан. Бирок кытайлык көркөм өнөр салтына ылайык ал императордун сүрөттөгү жүзүн көлөкөсү жок кылып тартууга тийиш болгон.
 
Ал Кытайдын манчжурдук Цин сулалесинин императоруна келген кыргыз элчиси императорго аргымак тартуулап жатканын да сүрөткө тарткан.
 
Кастильоненин калеминин таасири астында Кытайдын ак сарай сүрөтчүлөрү батыш сүрөтчүлүк өнөрүнүн элементтерин өздөштүрө баштаган.
 
Кытайда жергиликтүү жана европалык сүрөтчүлүк өнөрүн айкалыштырган жаңы салт калыптана баштаган.
 
Жузеппе Кастильоне 1766-жылы 17-июлда Бээжинде каза болгон. <br>
 
 
 
 
==Пайдаланылган айрым адабияттар:==
 
1. Урстанбеков Б.У., Чороев Т.К. Кыргыз тарыхы: Кыскача энциклопедиялык сөздүк: Мектеп окуучулары үчүн. – Фрунзе: Кыргыз Совет Энциклопедиясынын Башкы Редакциясы, 1990. 113 б.
Line 11 ⟶ 84:
 
 
==Интернеттеги шилтемелер ==
== Шилтемелер ==
 
 
 
[[Category:Кыргыз тарыхы]]
[[Category:Кытай]]
[[Category:Кыргыз таануу]]
[[Category:Тарых]]
[[Category:Дүйнө]]
[[Category:Азия]]
[[Category:Чыгыш таануу]]
[[Category:Чыгыш Түркстан]]
[[Category:Ички Азия]]
[[Category:Сулалелер]]
[[Category:1644-жыл]]
[[Category:1912-жыл]]
 
 
 
 
[[an:Dinastía Qing]]
[[Category: Кыргыз тарыхы]]
[[ar:مملكة تشينغ]]
[[az:Tzin sülaləsi]]
[[bat-smg:Čing dinastėjė]]
[[be:Дынастыя Цын]]
[[be-x-old:Дынастыя Цын]]
[[bg:Цин (17-20 век)]]
[[bo:ཆིང་རྒྱལ་རབས།]]
[[br:Tierniezh Qing]]
[[bs:Dinastija Qing]]
[[ca:Dinastia Qing]]
[[cs:Dynastie Čching]]
[[cy:Brenhinllin Qing]]
[[da:Qing-dynastiet]]
[[de:Qing-Dynastie]]
[[el:Δυναστεία Τσινγκ]]
[[en:Qing Dynasty]]
[[eo:Dinastio Qing]]
[[es:Dinastía Qing]]
[[eu:Qing dinastia]]
[[fa:دودمان چینگ]]
[[fi:Qing-dynastia]]
[[fiu-vro:Qingi dünastia]]
[[fr:Dynastie Qing]]
[[gan:清]]
[[gl:Dinastía Qing]]
[[hak:Chhîn-chhèu]]
[[he:שושלת צ'ינג]]
[[hi:चिंग राजवंश]]
[[hif:Qing Dynasty]]
[[hr:Dinastija Qing]]
[[hu:Csing-dinasztia]]
[[hy:Ցին դինաստիա]]
[[id:Dinasti Qing]]
[[is:Kingveldið]]
[[it:Dinastia Qing]]
[[ja:清]]
[[jv:Wangsa Qing]]
[[ka:ცინის დინასტია]]
[[kk:Цинь империясы]]
[[ko:청나라]]
[[krc:Цин династия]]
[[la:Domus Qing]]
[[lt:Čingų dinastija]]
[[lv:Cjinu dinastija]]
[[ml:ക്വിങ് രാജവംശം]]
[[mn:Манж Чин гүрэн]]
[[mr:छिंग राजवंश]]
[[ms:Dinasti Qing]]
[[my:ချင်းမင်းဆက်]]
[[nds:Qing-Dynastie]]
[[nl:Qing-dynastie]]
[[nn:Qing]]
[[no:Qing-dynastiet]]
[[oc:Dinastia Qing]]
[[pl:Dynastia Qing]]
[[pnb:چنگ سلطنت]]
[[pt:Dinastia Qing]]
[[ro:Dinastia Qing]]
[[sh:Dinastija Qing]]
[[simple:Qing Dynasty]]
[[sl:Dinastija Čing]]
[[sq:Dinastia Qing]]
[[sr:Династија Ћинг]]
[[sv:Qingdynastin]]
[[sw:Nasaba ya Qing]]
[[ta:சிங் அரசமரபு]]
[[th:ราชวงศ์ชิง]]
[[tl:Dinastiyang Qing]]
[[tr:Qing Hanedanı]]
[[ug:چىڭ سۇلالىسى]]
[[uk:Династія Цін]]
[[ur:چنگ خاندان]]
[[vi:Nhà Thanh]]
[[war:Dinastiya Qing]]
[[wuu:清朝]]
[[yi:טשינג דינאסטיע]]
[[za:Cingciuz]]
[[zh:清朝]]
[[zh-classical:清]]
[[zh-min-nan:Chheng-kok]]
[[zh-yue:大清]]