Википедия

Калмактар

Калмактар же (калмык, калмак, калмок, колмак, калмуг, калимак, халимак)(калм. хальмг, хальмгуд монг.халимаг)- монгол тилдүү калктардын бири, батыш монголдордун ойрот конфедерациясынын жана Жуңгар хандыгынын курамынан бөлүнүп чыккан жана ушул тапта Орусиянын Урал аймагында байырлаган калк.

Уруулардын тарыхый тайпасы
Учурда калк
Калмактар
Расм.аталышы — хальмг, хальмгуд


Экзоэтнонимдер

калмак, калмык, калмок, колмак

Этноиерархия
Раса

монголоид

Калк тайпасы

монголдор

Тайпачасы

ойроттор (батыш моңголдор)

Жалпы маалыматтар
Тили

Калмак тили[1]

Жазуусу

Тодо-бичиг, калмак жазуусу

Дини

— тибет буддизми (Гелуг мектеби)
— христиан
—сунниттер

Ичинде

дербеттердин бир бөлүгү, торготтор, хошуттар жана Сарт-калмактар

Теги

жуңгарлар

Туугандары

хойттор, өлөттөр, чоростор †, зүнгарлар †

Учурдагы орду

Орусия: 183 372 (Бүт.орус эл каттосу, 2010-жыл)[2]

Кыргызстан: 12 000 (2009-жыл)
Казакстан:   422 (Эл каттоо, 2009-жыл)[5][6]

Тарыхый орду

— Иртыш дарыясынын жээги, Ом жана Ишим (XVI к. аягы)
— Төмөнкү Волга жана Түндүк Прикаспий (XVI аягы - XVII кк. башы)

Мамлекеттүүлүгү

— Калмак кандыгы (XVII-XVIII кк.)
— СССР курамында (1917-жылдан): «Калмак элинин талаа областы», Калмак АА, Калмак АССР
— Орусия курамында (1990-жылдан): Калмак ССР, Республика Калмак — Хальмг Тангч, Республика Калмак

Эр Хонгор, калмак элинин баатыры

Бул элдин аталышы түркчө "калмак" сөзүнөн келип чыккан.

Алардын чакан бөлүгү мусулман динин кабыл алган. Бул бөлүктүн бир тобу Кыргызстанга 19-кылымдын 70-80-жылдары баш паана издеп келген.

Тарыхта бул топ "сарт калмак" деген аталышта белгилүү.

Сарт калмактар 20-кылымда кыргыздарга биротоло жуурулушуп кетти.

Мамлекеттүүлүгү түзөтүү

  • Калмак Өзэркин Облусу
  • Калмак Району
  • Калмак Өзэркин Кеңештик Социалисттик Республикасы

Галерея түзөтүү

Калмактардын жайгашуусу боюнча алгачкы европалык карта:

  •  
    «Cosmographia» атласынын картасы. 1544-жыл Себастьян Мюнстер.
  •  
    Улуу Тартарстан картасынын үзүндүсү. Guillaume de L’Isle. 1706-жыл
  •  
    Орус империясынын картасынан үзүндү. Швед офицери тарабынан, болжол менен 1709-жыл түшүрүлгөн

Адабият түзөтүү

  • Урстанбеков Б.У., Чороев Т.К. Кыргыз тарыхы: Кыскача энциклопедиялык сөздүк. – Фрунзе: Кыргыз Совет Энциклопедиясынын Башкы редакциясы, 1990. – 288 бет. – Рецензент: тарых илиминин доктору Өмүркул Караев. - ISBN 5-89750-028-2. Мында 70-71-беттерде.
  • Wang Jinglan, Shao Xingzhou, Cui Jing et al. Anthropological survey on the Mongolian Tuerhute tribe in He shuo county, Xinjiang Uigur autonomous region // Acta anthropologica sinica. Vol. XII, № 2. May, 1993. p. 137-146.
  • Санчиров В. П. О Происхождении этнонима торгут и народа, носившего это название // Монголо-бурятские этнонимы: cб. ст. — Улан-Удэ: БНЦ СО РАН, 1996. C. 31—50.
  • Galushkin S.K., Spitsyn V.A., Crawford M.H. Genetic Structure of Mongolic-speaking Kalmyks // Human Biology, December 2001, v.73, no. 6, pp. 823-834.
  • Хойт С.К. Генетическая структура европейских ойратских групп по локусам ABO, RH, HP, TF, GC, ACP1, PGM1, ESD, GLO1, SOD-A // Проблемы этнической истории и культуры тюрко-монгольских народов. Сборник научных трудов. Вып. I. Элиста: КИГИ РАН, 2009. с. 146-183.

Интернеттеги шилтемелер түзөтүү

Калып:Элдер-stub

  1. ↑ Тилдердин башкача аталышы — ойрот, жунгар, ойрот-калмак, моңгол-калмак, батыш-моңгол.
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 Итоги ВПН 2010
  3. ↑ Москва шаары боюнча БОЭК жыйынтыгы, 2010-ж. Тиркеме 5. Москва шаарынын административдик аймактарынын калкынын улуттук курамы
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8 http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Vol4/pub-04-04.pdf
  5. ↑ Статистика боюнча Республика Казаккстандын агенттиги. Каттоо 2009. (Калктын улуттук курамы.rar)
  6. ↑ По 1989-жылы Казакстанда өткөн эл каттоодо 1 127 калмак катталган (Демоскоп Weekly. № 433—434).
"https://ky.wikipedia.org/w/index.php?title=Калмактар&oldid=466635" булагынан алынды