Беларусь эл республикасы
Беларусь Эл Республикасы (БЭР) (белар. Беларуская Народная Рэспубліка, БНР) — азыркы Беларусиянын аймагында 1918-жылдын 25-мартында Беларус Эл Республикасынын Радасынын 3-Уставдык грамотасы менен жарыяланган мамлекет, ал азыркы Беларусиянын чектеринде БЭР’дин көз карандысыздыгынын жарыялаганын билдирген. Беларусь этнографиялык аймагы. Тарыхта, мурдагы Орусия империясынын бул аймактары Борбордук державалардын аскерлери тарабынан оккупацияланган.
| Беларусь эл республикасы белар. Беларуская Народная Рэспубліка, БНР мамлекет (25 март 1918 — 3 декабрь 1918) таркалган өкмөт (1918дан бери) | |||||||||
| |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
| Ураан «Жыве Беларусь!!» | |||||||||
| Гимн «Мы выйдзем шчыльнымi радамi» которулганда, «Бекем катар менен чыгабыз!» | |||||||||
| |||||||||
| Борбор калаа |  Минск (1918) Гродно (1918—1919)
| ||||||||
| Ири шаарлары | Минск Могилёв Брест | ||||||||
| Тил | Беларус тили | ||||||||
| Дин | католикчилик | ||||||||
| Президент | |||||||||
| - 1918 | Иван Середа | ||||||||
| - 1918—1919 | Язеп Лёсик | ||||||||
| Өтүүчүлүк | |||||||||
| ← Батыш Облусу ← Обер Ост Социалисттик Советтик Беларусия Республикасы → Литбел ССР → | |||||||||
.svg)
Жаңы Беларусь мамлекетин түзүү идеясы 1917-жылы декабрда Минскиде өткөн Биринчи Бүткүл беларустар конгрессинин делегаттарынын айрымдары тарабынан көтөрүлгөн, бирок съезд большевиктер тарабынан таркатылып кеткен. 21-февралда Минск немистер тарабынан оккупацияланардан бир нече саат мурун , 1-Уставдык Устав менен Бүткүл Беларусь Конгрессинин Радасынын Аткаруу комитети өзүн аймактагы бийлик деп жарыялап, Убактылуу өкмөттү (Элдик катчылык (Народный Секретариат)) түзгөн. 25-мартта Германиянын оккупациясынын шартында Белоруссия 3-статуттук хартия менен көз карандысыз жана эркин мамлекет деп жарыяланган.
.png)
Дүйнөлүк согушта жеңилип, Брест тынчтык келишимин денонсациялагандан кийин Германия оккупацияланган аймактардан өз аскерлерин чыгара баштаган. 1918-жылы декабрда Кызыл Армиянын бөлүктөрүндө Минскти басып алышкан. БЭРдин өкмөтүн сүргүнгө жиберишкен. 1925-жылы октябрда Берлинде болгон Бүткүл беларусиялык саясий конференция БЭРдин жоюлгандыгын жарыялаган. БЭРдин көптөгөн көрүнүктүү ишмерлери ( А. Смолич, В. Ластовский А. Цвикевич, Я. Лесик жана башкалар. ) БССРге [1] кайтып келип, кийин репрессияланган.
Аталышы түзөтүү
Кээ бир тарыхый документтерде Ак-Рутения Демократиялык Республикасы деген сөз башында колдонулган. Учурдагы беларус окуу жайларында Беларусь Демократиялык Республикасы жана Беларусь Улуттук Республикасынын ысымдары басымдуулук кылат. БЭР радасында (кеңешинде) — Беларусь Демократиялык Республикасы атын колдонушкан. Ал Белоруссиядан чыккан басылмаларда да кездешет. Беларусь Эл Республикасы басылмаларда пайда болгон, бирок анын колдонулушу салыштырмалуу чектелген, мисалы ал илимий басылмалардын аталыштарында кездешпейт.
Аянты түзөтүү
БЭРдин Үчүнчү Уюштуруу Уставында БЭР үчүн төмөнкү аймактар талап кылынган: Могилев губернаторлугу (провинция), ошондой эле Минск губернаторлугунун беларустар жашаган бөлүктөрү, Гродно губернаторлугу (анын ичинде Белосток), Вильна губернаторлугу, Витебск губернаторлугу жана Смоленск губернаторлугу жана чек аранын бир бөлүгү, белорустар жашаган губернаторлуктар, ал кездеги белорус жерлеринин Германия империясы менен Орусия империясы ортосунда бөлүнүшүн четке кагышты. Бул аймактарга беларустардын басымдуу бөлүгү же чоң азчылыгы (Гродно жана Вильна губернаторлуктарундай) себепкер болгон, бирок литвалыктар, поляктар жана белорустар, литва жана поляк тилдеринин аралаш түрлөрүн сүйлөгөн адамдар, ошондой эле көптөгөн жөөттөр, негизинен шаарлар жана шаарлар (айрым шаарларда алар көпчүлүктү түзгөн). Жөөттөрдүн кээ бирлери орус тилин эне тили катары сүйлөшкөн, башкалары идишче сүйлөшкөн.
Колдонулган адабияттар түзөтүү
- ↑ Большая Российская Энциклопедия(жеткиликсиз шилтеме — 'тарыхы). Текшерилген күнү 5 -февраль (бирдин айы) 2023. Түп булактан архивделген күнү 21 -август (баш оона) 2017.