Ипотекалык насыя
Ипотекалык насыя ― кыймылсыз мүлктү жерди, өндүрүштүк курулманы жана турак жайды күрөөгө коюу менен берилүүчү узак мөөнөттүү ссудандан ичкери к. Байыркы Грекияда биздин заманга чейинки VI кылымда пайда болгон жана XIX кылымдын ортосунан адистештирилген институттар ипотека банктары, айрым өлкөлөрдө коммерциялык, айыл чарба жана башка банктар тарабынан берилүүчү банк ипотекалык насыясы тараган. Алардын ссудалары боюнча пайыздык чендер карызкордун каржылык абалына жараша жиктелет. Адаттагы ипотекалык насыя бар кыймылсыз мүлктү күрөөгө коюуну билгизет. Кыргызстанда кыймылсыз мүлк сатып алуу үчүн, ошол мүлктүн өзүн күрөөгө коюп, насыя алуу көбүрөөк учурайт.
Ар кайсы өлкөлөрдө түзөтүү
Европа өлкөлөрүндө насыялоонун мөөнөтү 10 жылдан 30 жылга чейин түзөт, бирок 15 жылга ипотекалык насыларды берүү басымдуулук кылат. 30 жылга чейинки мөөнөткө ипотекалык насыялоо Австрия, Германия, Дания, Нидерланды, Швеция сыяктуу өлкөлөрдө иш жүзүнө ашат. Колдонулган пайыздык ченге карата жакындоодо жана мамиледе биримдик болбойт. Ошол менен катар, Улуу Британияда жалпысынан өзгөрүлмө чен колдонулат; Германияда жана Испанияда - туруктуу; Данияда жана Францияда туруктуу да, өзгөрүлмө да бар. Ипотекалык кредиттерди депозиттердин эсебинен каржылаган өлкөлөрдө өзгөрүлмө чен менен насыяларды төлөөнүн алмашылма графиктери бар. Данияда эрте төлөө үчүн 25—30 жылдык мөөнөткө туруктуу чен менен комиссиясыз ипотекалык насыялар кеңири тараган. Португалияда, Испанияда, Грецияда жана Кипрде ипотекалык насыянын минималдуу суммасы 100 000 еврону түзөт.
Россиядагы ипотека каржы рыногунда эң маанилүү звено.[1] Россияда ипотеканы колдонуунун эң кеңири тараган варианты — бул жеке адамдын насыяга батир сатып алуусу. Эреже катары, кайра сатылып алынуучу турак жай күрөөгө коюлат, же болбосо учурда колунда болгон батирди дагы коюуга болот. Жашы жете элек адам дагы менчик ээси боло берет. Эгер сатып алуучу 14 жашка жетсе, ал документтерди тариздөөгө катышыш керек.[2] Банктардан тышкары, колдо турган турак жайды күрөөгө алуу насыяларынын рыногунда чакан каржы компаниялар умтулушат. Алардын айрымдары микрофинансылык уюмдардын лицензиясы боюнча иштешет жана Россия Федерациясынын Борбордук банкы тарабынан жөнгө салынат.
АКШда кененирээк тараган болуп 15 же 30 жылдык амортизациялык мөөнөтү 3—5% көлөмдөгү туруктуу чен менен ипотекалык кредиттер саналат. Баштапкы төлөмдүн минималдуу көлөмү 3% түзөт, 20% же андан көп салым кошкондо ипотекалык камсыздандыруу талап кылынбайт. Ошол менен бирге, АКШда ипотекалык насыялоого мүнөздүү өзгөчөлүк, ипотекалык секторго субсидиялар жана өзүнчө ипотекалык программаларды кошумча каржылоо аркылуу мамлекет тарабынан олуттуу колдоо көрсөтүү болуп саналат.[3]
Ипотекалык насыялоонун негиздери түзөтүү
Ипотекалык насыялоо көптөгөн өлкөлөрдө турак-жай жана коммерциялык мүлккө жеке менчиктин каржылоосу үчүн колдонулган негизги механизм болуп саналат.[4][5][6][7]
Ипотекалык андеррайтинг түзөтүү
Ипотекалык насыяны бекитүү процессинде ипотекалык насыялар боюнча андеррайтер өтүнүч берүүчүнүн кирешеси, иш орду, кредиттик тарыхы жана алынып жаткан үйдүн баасы тууралуу каржылык маалыматты текшерет.[8][9][10] Баалоо заказдалышы мүмкүн. Андеррайтинг процесси бир нече күндөн бир нече жумага чейин созулушу мүмкүн.[11] Кээде андеррайтинг процесси ошончолук узакка созулуп, берилген каржылык отчетторду кайра жиберүү зарыл болуп калат, алар актуалдуу бойдон калуу үчүн.[12][13]
Кредиттин сапатын баалоого жардам берүү үчүн банктар жана кредиторлор кеңештерди жана ипотеканын ар кандай аспекттерин анализдеп, байланышкан коркунучтар боюнча сунуштарды берген компьютердик моделдерди түзүшөт.
Ипотекалык насыялардын түрлөрү түзөтүү
Дүйнө жүзү боюнча көптөгөн түрдөгү ипотекалык насыялар колдонулат, бирок ипотеканын жалпы мүнөздөмөлөрү бир нече факторлор менен аныкталат.[14][15]
- Пайыздар: Пайыздар насыянын бүтүндөй мөөнөтүнө карата туруктуу болушу мүмкүн же өзгөрүлмөлүү болуп, алдын ала аныкталган мезгилдерде өзгөрүшү мүмкүн.
- Мөөнөт: Ипотекалык насыялар көбүнчө максималдуу мөөнөткө ээ, башкача айтканда, кайтарым насыя канча жылдын ичинде төлөнө турганы.
- Сумма жана төлөөлөрдүн мезгилдүүлүгү: мезгил-мезгили менен төлөнүүчү сумма жана төлөмдөрдүн мезгилдүүлүгү; кээ бир учурларда мезгил-мезгили менен төлөнүүчү сумма өзгөрүшү мүмкүн же карыз алуучу төлөнүүчү сумманы көбөйтүү же азайтуу мүмкүнчүлүгүнө ээ болушу мүмкүн.
- Алдын ала төлөм: Кээ бир түрдөгү ипотекалык насыялар бүт насыяны же анын бир бөлүгүн алдын ала төлөп кетүүнү чектешет же алдын ала төлөп кетүү үчүн кредиторго айып пул төлөөнү талап кылышы мүмкүн.
Шилтемелер түзөтүү
- ↑ Проблемы и перспективы развития рынка ипотечного кредитования в России. cyberleninka.ru. Текшерилген күнү 5 -январь (үчтүн айы) 2023.
- ↑ Можно ли купить квартиру ребенку?. gorodkvadratov.ru. Текшерилген күнү 5 -январь (үчтүн айы) 2023.
- ↑ Subsidized home mortgages. localhousingsolutions.org. Текшерилген күнү 5 -январь (үчтүн айы) 2023.
- ↑ Basic concepts of Mortgage loan. assignmentpoint.com. Текшерилген күнү 8 Апрель 2024.
- ↑ Mortgage Loan. justsysteminfo.blogspot.com. Текшерилген күнү 8 Апрель 2024.
- ↑ Mortgages and Loans. banks-on.com. Текшерилген күнү 8 Апрель 2024.
- ↑ Mortgage Loan. www.proeducate.com. Текшерилген күнү 8 Апрель 2024.
- ↑ How The Mortgage Underwriting Process Works. www.forbes.com. Текшерилген күнү 8 Апрель 2024.
- ↑ What Is Mortgage Preapproval?. www.findhomeincolumbus.com. Текшерилген күнү 8 Апрель 2024.
- ↑ How Long Does Mortgage Underwriting Take?. www.weekand.com. Текшерилген күнү 8 Апрель 2024.
- ↑ Mortgage underwriting process — how does it work?. www.foxbusiness.com. Текшерилген күнү 8 Апрель 2024.
- ↑ How long does underwriting take?. www.consumeraffairs.com. Текшерилген күнү 8 Апрель 2024.
- ↑ What Is the Mortgage Underwriting Process?. www.ramseysolutions.com. Текшерилген күнү 8 Апрель 2024.
- ↑ What Is A Mortgage?. www.forbes.com. Текшерилген күнү 8 Апрель 2024.
- ↑ What is a Mortgage?. corporatefinanceinstitute.com. Текшерилген күнү 8 Апрель 2024.
Булактар түзөтүү
- “Кыргызстан” улуттук энциклопедиясы: 3-том. Башкы редактору Асанов Ү. А. К 97. Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2011. 784 бет, илл. ISBN 978 9967-14-074 -5