Австрия империясы

Австрия империясы (нем. Kaiserthum Österreich) - 1806-67-ж. Габсбургдар династиясына караган аймактарда өкүм сүргөн мамлекет. «Ыйык Рим империясы» кыйраган соң (1806), анын императору Франц II өзүн Австриянын императору Франц I деп жарыялоо менен Австриялык үйгө жана Габсбургдарга таандык жерлерди Богемия, Венгрия, Хорватия, Трансильвания, Галиция жана Түндүк Италиянын көп бөлүгүн башкарып калган. Анын ичинде 19-кылымдын башынан Франция менен согуштарга, 1815-ж. Ыйык Союзду түзүүгө катышат. Франц I мураскери Фердинанд I башкарган мезгилинде көп улуттуу империянын курамындагы элдердин улуттук аң-сезиминин өсүшү жана өз алдынчалык үчүн күрөшү башталат. 1848-ж. өлкөдөгү оор экономикалык кризис элдик толкундоолордун жүрүшүндө канцлер Меттерних отставкага кетүүгө мажбур болот. Император өлкөдө цензураны жоюуга жана жаңы конституцияны кабыл алууга убада берген. Бирок, апрелде жарыяланган конституция оппозициянын лидерлерин канааттандырган эмес. Натыйжада, Австрияда революция башталган. Император Инсбургга качып кетип, тактыдан баш тарткан. Анын ордуна 18 жаштагы жээни Франц Иосиф такка отурган. Революциянын жүрүшүндө империянын курамында жашаган венгрлер, чехтер, словактар, румындар, италиялыктар өзалдынчалык үчүн күрөш башташкан. Бирок оппозициянын катарындагы пикир келишпестиктерди пайдалануу менен император Франц Иосиф жана канцлер Шварценберг кырдаалды көзөмөлгө алууга жетишип, Прагадагы жана Венадагы элдик кыймылдар армиянын жардамы менен басылган. 1866-ж. Италия жана Пруссия менен болгон согуштардагы жеңилүүдөн кийин Австрия менен Венгриянын ортосунда кол коюлган макулдашуу боюнча 1867-ж. Анын ичинде дуалисттик Австрия-Венгрия империясы болуп кайра түзүлгөн.

Колдонулган адабияттар

“Кыргызстан”. Улуттук энциклопедия: 1-том. Башкы ред. Асанов Ү. А., Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2006. ISBN 9967—14—046—1