Ада Блэкжек
Ада Блэкжек (туулганда берилген аты Делутук; 1898-жылы 10-майда – 1983-жылы 29-майда) эскимос аял, инупиат элинин өкүлү, ошол кезде адам жашабаган Врангель аралынын биринчи тургуну болгон. Вильялмур Стефанссондун Арктикалык экспедициясынын катаал шарттарда аман калган жалгыз мүчөсү.
| Ада Блэкжек | |
| англ. Ada Delutuk | |
 | |
| Ишмердүүлүк тармагы: |
саякатчы, Врангель аралынын кыштоочусу |
|---|---|
| Туулган датасы: | |
| Туулган жери: | |
| Жарандыгы: | |
| Өлгөн датасы: | |
| Өлгөн жери: | |
Өмүр баяны түзөтүү
Ада Делутук Алясканын Соломон кыштагынан сегиз чакырым алыстыкта жайгашкан Спрус-Крик айылында төрөлгөн. Аданын атасы сегиз жашында каза болуп, апасы аны эжеси Рита менен Аляскадагы миссионердик мектепке жиберет. Ал миссионерлердин колунда чоңойгон; алардын мектебинде Ада англисче окуганды жана тигүүчүлүктү үйрөнгөн. 16 жашында Ада мергенчи жана ит чана айдаган Джек Блэкжекке турмушка чыгып, Сьюард жарым аралына көчүп барган. Алардын үч баласы бар болчу, алардын экөө ымыркай кезинде чарчап калган. Джек Аданы кордоп, акыры аны кургак учук менен ооруган уулу менен таштап кеткен. Ада үйлөрдү тазалап, шахтерлор үчүн кийим, бирок баласын кургак учуктан дарылаганга акчасы дагы эле жетишсиз болчу. Баласын убактылуу балдар үйүнө жайгаштырууга туура келген. Ада баласын балдар үйүнөн алып, аны менен Сиэтлге көчүп кетүү үчүн акча табууну чечкен. Ал Врангель аралындагы Чукча деңизине Арктикалык экспедицияга жумушка орношкон.
Экспедиция түзөтүү
1921-жылдын 15-сентябрында экспедиция аралды Канаданын же Улуу Британиянын аймагы деп жарыялоо үчүн Врангель аралында кыштоо үчүн калган. Командада ашпозчу, тигүүчү Ададан башка дагы төрт киши бар эле. Бир жылдан кийин тамак-аш түгөнө баштады. Экспедициянын үч мүчөсү жардам жана азык-түлүк алуу үмүтү менен тоңуп калган Лонга кысыктан өтүүгө аракет кылышкан. Ошондон бери аларды эч ким көргөн жок. Алар дайынсыз жоголду. Оорулуу экспедиция мүчөсү Аданын камкордугунда аралга калтырылган. Ада ал көз жумганга чейин ага кам көргөн. Ада Блэкжек өтө оор шарттарда аман калган. Ал сегиз айдан кийин, 1923-жылы 19-августта куткарылган.
Экспедициядан кийинки жашоосу түзөтүү
Экспедициянын жалгыз аман калган мүчөсү куткарылгандан кийин, кээ бир гезиттер аны "Робинзон Крузо аял" деп аташкан.
Ада Блэкжек эки жылдан бери тапкан акчасына уулун Сиэтлге (Вашингтон штаты) кургак учуктан дарылоого алып барган. Кийин кайра турмушка чыгып, дагы бир уулду болгон. Акыры Аляскага кайтып келип, ал жерде 85 жашка чейин жашаган.
Ада Блэкжек Алясканын Палмер шаарындагы мамлекеттик карылар үйүндө каза болуп, Анкориджге коюлган.
Шилтемелер түзөтүү
- Ada Blackjack papers at Dartmouth College Library
- Schachar, Natalie (December 9, 2023). "Overlooked No More: Ada Blackjack, Survivor of a Harrowing Arctic Expedition" The New York Times. Retrieved December 11, 2023.