Малайзия: нускалардын айырмасы
Жок кылынган мазмун Кошулган мазмун
No edit summary |
No edit summary |
||
41-сап:
}}
== Аталышынын этимологиясы ==
== Мамлекеттик түзүлүшү ==
=== Малайзиянын Премьер-министрлери ===
* [[1963]]—[[1970]] — [[Абдул Рахман]]
* [[1970]]—[[1976]] — [[Абдул Разак, Хусейн|Абдул Разак]]
* [[1976]]—[[1981]] — [[Хуссейн Онн]]
* [[1981]]—[[2003]] — [[Махатхир Мохамад]]
* [[2003]]—[[2009]] — [[Абдулла Ахмад Бадави]]
* [[2009]] — [[Наджиб Тун Разак|Мохд Наджиб бин Тун Хаджи Абдул Разак]]
=== Конституциясы ===
=== Сот бийлиги ===
== Административдик-территориялык бөлүнүүсү ==
{{main|Малайзиянын административдик-территориялык бөлүнүүсү}}
[[Файл:штаты Малайзии.png|thumb|600px|штаты Малайзии|
{|-
|{{легенда|#b28efe|монархиялар}}
|-
|{{легенда|#feea8e|губернаторлук}}
|-
|{{легенда|#42fd7e|федералдык аймак}}
|}]]
=== [[Батыш Малайзия]] ===
* [[Джохор]] Султанаты (борбору [[Джохор-Бару]]), коду: '''JH'''
* [[Кедах]] Султанаты (борбору [[Алор-Сетар]]), коду:'''KH'''
* [[Келантан]] Султанаты (борбору [[Кота-Бару]]), коду:'''KN'''
* [[Малакка (штаты)|Малакка]] Губернаторлугу (борбору [[Малакка (шаары)|Малакка]]), коду: '''MK'''
* [[Негри-Сембилан]] штаты (борбору [[Серембан]]), коду: '''NS'''
* [[Паханг]] Султанаты (борбору [[Куантан]]), коду:'''PH'''
* [[Перак]] Султанаты (борбору [[Ипо]]), коду:'''PK'''
* [[Перлис (штат)|Перлис]] Раджанаты (борбору [[Кангар]]), коду:'''PS'''
* [[Пинанг]] Губернаторлугу (борбору [[Джорджтаун (Пинанг)|Джорджтаун]]), коду:'''PP''' или '''PN'''
* [[Селангор]] Султанаты (борбору [[Шах-Алам]]), коду: '''SL'''
* [[Тренгану]] Султанаты (борбору [[Куала-Тренгану]]), коду:'''TR'''
[[1963-жылдын]][[16-сентябрынан]] [[1965-жыл]]дын [[9-август]]уна чейин[[Сингапур]] Батыш Малайзиянын бир штаты болгон.
* Федералдык аймак:
** [[Путраджай]] (жаңы административдик борбор), коду:'''PTJ'''
** [[Куала-Лумпур]] (федерациянын борбору жана экономикалык борбор), коду: '''KL'''
=== [[Чыгыш Малайзия]] ===
* [[Сабах]] Губернаторлугу, мурдакы [[Түндүк Борнео|Британ Түндүк Борнеосу]] (борбору [[Кота-Кинабалу]], мурдакы Джесселтон), коду:'''SBH'''
* [[Саравак]] Губернаторлугу (борбору [[Кучинг]]), коду:'''SWK'''
* Федеральная территория:
** [[Лабуан]] (столица [[Лабуан|город Лабуан]]), код:'''LB'''
== Тарыхы ==
Малайзиянын территориясы VII — XIV кылымдарда Шриваджай империясынын курамына кирип турган. 1511-жылы португалиялыктар тарабынан колонияга алынып, 1641-жылы Голландиянын, кийин бара-бара Англиянын колуна өткөн. Бир нече кылым бою Англиянын колониясы болуп турган Малайзия 1957-жылы эгемендүүлүктү алды. Эгемендүүлүктү алганда, Куала-Лумпурдун борборундагы Англиянын туусу түшүрүлүп, ордуна ай жана 14 жылдыздын сүрөтү бар туу көтөрүлдү. 14 жылдыз Малайзиянын 14 штатын билдирет. Ай болсо өлкөдө басымдуулук кылган мусулманчылыкты түшүндүрөт. Бир нече кылым бою эгемендүүлүктү көксөп келген малайзиялыктар үчүн мындай окуя чоң мааниге ээ. Айрыкча улуттук салт-санаасын сырттан келген баскынчыларга тебелетпей, ардактап сактап келгени да таң калыштуу. Айрыкча мамлекеттик тилине, улуттук салт-санааларына, динине катуу көңүл бөлүнөт. Малай тили бардык мамлекеттик мекемелерде, эларалык сүйлөшүүлөрдө колдонулат жана ар бир мамлекеттик кызматкер малайча билүүсү керек. Таза малайча сүйлөгөн элдердин саны 16 миллиондон ашуун. Ошондой эле, англис, кытай тилдери жана мандарин, хакка, кантонес, тамиль диалектилери кеңири жайылган.
==Географиясы==
=== Жалпы мүнөздөмө ===
Малайзия Федерациясы Азиянын түштүк-чыгыш тарабындагы Малакка жана Борнео жарым аралдарында жайгашкан. Аралдардын ортосун Түштүк-Кытай деңизи бөлүп турат. Аралдын курамына, ошондой эле, Лангкави, Пинанг, Тиоман аралдары да кирет. Жээктик чектин узундугу – 4830 чакырым. Кургактыктагы чегарасы Тайланд, Индонезия жана Бруней менен чектешип турат.
=== Ички суулары ===
[[Файл:Kenyir Lake 2.JPG|200px|right|thumb|Кенир жасалма көлү]]
=== Топурагы ===
=== Геологиясы жана пайдалуу кен-байлыктары ===
=== Климаты ===
=== Табигый кырсыктар ===
=== Жаратылышы ===
[[Файл:Proboscis Monkey in Borneo.jpg|200px|right|thumb|[[Носач]]]]
[[Файл:Rafflesia 80 cm.jpg|200px|right|thumb|[[Раффлезия]]]]
=== Экологиялык көйгөйлөр ===
== Калкы ==
{{main|Малайзиянын калкы}}
[[Файл:Malaysia population density 2010b.png|300px|right|thumb|Калктын жыштыгы]]
===Улуттук курамы===
Жергиликтүү элдердин катмары болгон малайлыктар калктын 59 пайызын түзөт (конституцияга ылайык өзгөчө укуктарга ээ), кытайлар 32,1 пайызды, Түштүк Азиянын калктары 8,2 пайызды түзөт. Калктын 72 пайызы сабаттуу. Бардык деңгээлдеги мектеп билим берүүсү акысыз.
===
=== Дини ===
=== Билим берүү ===
=== Саламаттыкты сактоо ===
=== Шаарлар ===
{{Ири шаарлар
<!--- Table title --->
| title = Малайзиянын ири шаарлары
<!--- List header --->
| city_type = Шаар
| subdivision_type = Штаты
<!--- Central images --->
| image1 = KL-Skyline Night HDR.JPG
| image1 caption = Куала-Лумпур
| image2 = Subang-night-view.jpg
| image2 caption = Субанг-Жай
<!--- List --->
| city1 = Куала-Лумпур
| city1_div = Федералдык аймак
| city1_pop = 1,809,699
| city2 = Субанг-Жай
| city2_div = Селангор
| city2_pop = 1,321,672
| city3 = Кланг
| city3_div = Селангор
| city3_pop = 1,055,207
| city4 = Джохор-Бару
| city4_div = Джохор
| city4_pop = 895 509
| city5 = Ампанг-Жай
| city5_div = Селангор
| city5_pop = 756,309
| city6 = Ипо
| city6_div = Перак
| city6_pop = 710,798
| city7 = Кучинг
| city7_div = Саравак
| city7_pop = 658,562
| city8 = Шах-Алам
| city8_div = Селангор
| city8_pop = 617,149
| city9 = Кота-Кинабалу
| city9_div = Сабах
| city9_pop = 579,304
| city10 = Кота-Бару
| city10_div = Келантан
| city10_pop = 577,301
| city11 = Петалинг-Жай
| city11_div = Селангор
| city11_pop = 543,415
| city12 = Тебрау
| city12_div = Джохор
| city12_pop = 525,351
| city13 = Черас
| city13_div = Селангор
| city13_pop = 515,961
| city14 = Сандакан
| city14_div = Сабах
| city14_pop = 479,121
}}
== Экономикасы ==
{{main|Малайзиянын экономикасы}}
=== Туризм тармагы ===
== Транспорт ==
== Маданияты ==
=== Адабияты ===
=== Искусствосу ===
=== Архитектурасы ===
=== Музыкасы ===
=== Ашканасы ===
=== Майрамдары ===
== Массалык маалымат каражаттары ==
==Борбору==
Куала-Лумпур шаары – Азиянын мактана турган эң кооз шаарларынын бири. Ал малай тилинен «кир ооз» деп которулганы менен, азыркы тапта экономикасы өтө ылдам темпте өнүгүп жаткан Малайзиянын сыймыгы жана таптаза калаасы болуп саналат. Шаар 1857-жылы олово өндүргөн өтө бай адам Раджа Абдуллах тарабынан түптөлгөн. Шаардын борборунда өлкө туусу орнотулган дүйнөдөгү эң бийик (100 метр) фонтан бар. Андан тышкары, кооз темиржол бекеттери, кытай шаарчасы, искусство базары жана көптөгөн бизнес борборлору бар. Ошондой эле, Куала-Лумпур бийиктиги 452 метрден турган “Петронас Твин Тауэрз” аттуу эгиз мунаралары менен да белгилүү.
== Кошумча караңыз ==
* [[Проект:Индонезия/Списки/Список русскоязычных исследователей Малайзии|Список русскоязычных исследователей Малайзии]]
* [[Ноттингемский университет в Малайзии]]
* [[Университет Санвей]]
== Адабияттар ==
# Малайзия. Справочник. М.: Наука, 1987, 368 с.
# [[Погадаев, Виктор Александрович|Погадаев, В. А.]] Малайзия. Карманная энциклопедия. М.: Муравей-гайд, 2000, 352 с.
# Погадаев, В. А. Малайский мир (Бруней, Индонезия, Малайзия, Сингапур). Лингвострановедческий словарь. Cвыше 9000 словарных статей / Pogadaev, V.A. Dunia Melayu (Brunei, Indonesia, Malaysia, Singapura). Kamus Lingua-Budaya / Pogadaev, V.A. Malay World (Brunei, Indonesia, Malaysia, Singapore). Lingua-Cultural Dictionary). М.: Восточная книга, 2012 ISBN 978-5-7873-0658-3
# Травников А. И. Социально-политическая роль армии в Малайзии (1930—1987). — Краснодар: M&D production, 2004. — 120 с. — ISBN 5-902830-01-X
== Шилтемелер ==
{{Навигация
|Тема = Малайзия
|Портал = Малайзия
|Викисловарь =
|Викиучебник =
|Викицитатник =
|Викитека =
|Викивиды =
|Викиновости =
|Викисклад = Category:Malaysia
|Метавики =
|Проект =
}}
* [http://www.gov.my/ Портал правительства Малайзии]
* {{dmoz|World/Russian/Страны_и_регионы/Азия/Малайзия}}
* [http://tourismmalaysia.ru Туристическое представительство Малайзии]
* [http://www.worldislamlaw.ru/archives/244 Конституция Малайзии]
* [http://go-malaysia.ru/2013/02/20-dostoprimechatelnostej-malajzii-kotorye-stoit-posmotret-turistu.html 20 мест Мазайзии, которые стоит посетить туристам]
{{Малайзия в темах}}
{{Малайская федерация}}
{{Юго-Восточная Азия}}
{{Содружество Наций}}
{{ОИК}}
{{Азия}}
{{Страны у Андаманского моря}}
{{Страны у Сиамского залива}}
{{Страны у Южно-Китайского моря}}
{{Страны полуострова Индокитай}}
{{Члены АСЕАН}}
{{DEFAULTSORT:Малайзия}}
[[Категория:Малайзия| ]]
[[Категория:Конституционные монархии]]
[[Категория:Федеративные государства]]
{{Link FA|ms}}
{{Link GA|en}}
{{Link GA|tt}}
| |||