Кенесары Касымов: нускалардын айырмасы
Жок кылынган мазмун Кошулган мазмун
No edit summary |
кошумча |
||
1-сап:
[[File:Kenesary_Kasymov.jpg|250px|thumb|Астанадагы Кенесары хандын эстелиги]]
'''Кенесары Касымов''' (
Алгач Кенесары Орто жүздө чоң атасы Аблай хан түзгөн хандыкты калыбына келтирүүнү жана өзүнүн чексиз жеке бийлигин орнотууну эңсеген. Ошондой эле ал [[Казакстан]]да [[Россия]] империясынын таасиринин таралышына, үстөмдүгүнүн орношуна тоскоол болууну көздөп, чечкиндүү түрдө падыша аскерлеринин жолун торогон.
Хан Кененин дээрлик 10 жылга созулган кыймылы (1837–1847) кийинчерээк зордук-зомбулук, талап-тоноо, кан төгүү менен коштолгон.
40-жылдардын орто ченинде абалы начарлап, аскери азайган хан Кене Борбордук Казакстанды калтырып, Сары Аркадан Улуу Жүз казагынын мекендеген Жети-Сууга конуш которот. Ал Улуу жүз казагы менен алатоолук [[кыргыз]]дарды багындырууну жана аларга таянып, падыша аскерлерине, [[Кокон хандыгы]]на каршы күрөштү улантууну көздөгөн. Бирок ою ордунан чыкпай, анын акыркы жылдарда күч алган талоончул согуштары калктын кыйла бөлүгүн, султан, бийлердин бир тобун кыймылдан алыстоого түрткөн. <br>▼
1846-жылы Кенесары кыргыздарга бүлгүн салганда, Орто жүздүн Аягуз, Каркаралы, Көкбекди округдарынын айрым султандары хандан четтеп кетишкен. <br>▼
▲40-жылдардын орто ченинде абалы начарлап, аскери азайган хан Кене Борбордук Казакстанды калтырып, Сары Аркадан Улуу Жүз казагынын мекендеген Жети-Сууга конуш которот. Ал Улуу жүз казагы менен алатоолук [[кыргыз]]дарды багындырууну жана аларга таянып, падыша аскерлерине, [[Кокон хандыгы]]на каршы күрөштү улантууну көздөгөн. Бирок ою ордунан чыкпай, анын акыркы жылдарда күч алган талоончул согуштары калктын кыйла бөлүгүн, султан, бийлердин бир тобун кыймылдан алыстоого түрткөн.
1846-жылы Улуу жүз казак султандары менен бийлеринин көбү Россия тарапка оогон. Бирок абалынын начарлагандыгына карабастан, Кенесары 1847-жылы кыргыз жерине кол салып чапкын баштоого камынат. Орус аскерине каршы кармашта алдан тайып, түштүктү көздөй сүрүлгөн хан Кене кыргыздарды каратып, алардан салык, аскер алууга үмүттөнгөн. [[Кыргызстан]] жоого каршы күрөштү улантуу үчүн эң оңтойлуу оорукка айланмак. Бул айыгышкан 107 салгылашууда хан Кенесарынын кошууну жеңилүүгө учурап, Кенесарынын өзүн кыргыздар туткунга түшүргөн. <br>▼
▲1846-жылы Кенесары кыргыздарга бүлгүн салганда, Орто жүздүн Аягуз, Каркаралы, Көкбекди округдарынын айрым султандары хандан четтеп кетишкен.
▲1846-жылы Улуу жүз казак султандары менен бийлеринин көбү Россия тарапка оогон. Бирок абалынын начарлагандыгына карабастан, Кенесары 1847-жылы кыргыз жерине кол салып чапкын баштоого камынат. Орус аскерине каршы кармашта алдан тайып, түштүктү көздөй сүрүлгөн хан Кене кыргыздарды каратып, алардан салык, аскер алууга үмүттөнгөн. [[Кыргызстан]] жоого каршы күрөштү улантуу үчүн эң оңтойлуу оорукка айланмак. Бул айыгышкан 107 салгылашууда хан Кенесарынын кошууну жеңилүүгө учурап, Кенесарынын өзүн кыргыздар туткунга түшүргөн.
== Колдонулган адабияттар ==
* [http://www.madenimura.kz/ru/culture-legacy/books/book/kazahstan-nacionalnaa-enciklopedia-3-tom?category=all&page=207 Кенесары Касымов] // Казахстан. Национальная энциклопедия. — Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2004. — ISBN 9965-9389-9-7.
* [http://bizdin.kg/books/item/24-short_hist_enscl Кыргыз тарыхы боюнча кыскача энциклопедия. Бишкек. 2003]
| |||