Ысык-Көл облусу: нускалардын айырмасы
Жок кылынган мазмун Кошулган мазмун
No edit summary |
Emil Döölös (талкуу | салымы) No edit summary |
||
68-сап:
}}
'''Ысык-Көл облусу''' Кыргыз Республикасынын аймактарынын бири болуп эсептелет. Анын борбору [[Каракол]] болуп саналат. Ал [[Алматы облусу|Алма-Ата облусу]] ([[Казакстан|Казакжер]] (түндүктө)), [[Шинжаң-Уйгур автоном району|ШУАР]] ([[Кытай]] (түштүк-чыгышта)), [[Чүй облусу]] (батышта) жана [[Нарын облусу]] (түштүктө) менен курчалып турат. Ал өзүнүн аталышын [[Ысык-Көл|Ысык көлдөн]] алган, [[Теңир-Тоо|Теңир тоолорунун]] бийиктигине карабастан, тоңбогон дүйнөдөгү экинчи туздуу көл.
== Географиясы ==
[[image:Issyk Kul at sundown.jpg|left|thumb|250px|Ысык көл күн батканда]]
[[File:AlaKol.jpg|thumb|[[Ала-Көл]], Тескей Ала тоодо]]
Түндүктө көз-түспөл [[Ысык-Көл|Ысык көл]], [[Теңир-Тоо|Теңир тоо]] кыркаларынын арасында, жатат: түндүктө [[Күнгөй Ала-Тоо|Күнгөй Ала тоолор]] жана түштүктө [[Тескей Ала-Тоо|Тескей Ала тоолор]] менен курчалып турат ("күн" жана "шектүү" Ала тоо, тиешелүүлүгүнө жараша). Түштүктө тоолор жана жайлоолор. Аймактын көпчүлүк чыгыш бөлүгүндө жайгашкан, [[Теңир-Тоо|Теңир тоолорунда]], анын ичинде [[Хан-Теңири]], бийик тоолор көрүнүп турат.
Аймактагы калктын көпчүлүгү көлдүн тегерегинде жашайт, айрыкча, көлдүн анын чыгыш учундагы [[Каракол]] жана батыш аягындагы [[Балыкчы шаары|Балыкчы]] шаарларында.
== Негизги коомдук-экономикалык көрсөткүчтөрү ==
* Калкы: 463,900 (1 Үчтүн айы 2015 баасында) анын ичинде: 130,800 шаардык жана 333.100 айылдык калк
* Иштеген калк: 180,300 (2008)
* Катталган жумушсуздардын саны: 4,902 (2008)
* Экспорт: 18,8 млн АКШ доллары (2008)
* Import: 221.7 млн АКШ доллары (2008)
* Чет өлкөлүк түз инвестициялар: 1,1 млн.долл. АКШ доллары (2008-жылы)
== Демографиясы ==
2009-жылга карата Ысык-Көл облусу боюнча үч шаар, беш шаарча жана 175 айыл кирген. Анын анык жана туруктуу калкы 2009-жылы Эл жана турак жай фондун каттоо маалыматтары боюнча тиешелүү түрдө 425 116 жана 438 389 адамды түзгөн.
=== Этникалык курамы ===
2009-жылдагы эл каттоонун маалыматтары боюнча Ысык-Көл облусунун этностук курамы (туруктуу калкы):
{| class="wikitable sortable"
!Этникалык топ
!Калк
!Ысык-Көл облусунун калкынын үлүшү
|-
|[[Кыргыздар]]
|337,994
|86.2 %
|-
|[[Орустар]]
|35,275
|8.0 %
|-
|[[Казактар (калкы)|Казактар]]
|6,464
|1.5 %
|-
|[[Уйгурлар]]
|3,897
|0.9 %
|-
|[[Калмактар]] (сарт-калмактар)
|3,801
|0.9 %
|-
|[[Дунгандар]]
|3,124
|0.7 %
|-
|[[Өзбек|Өзбектер]]
|2,982
|0.7 %
|-
|[[Татарлар]]
|2,098
|0.5 %
|-
|[[Украиндер]]
|1,170
|0.3 %
|-
|башка топтор
|1,584
|0.3 %
|}
== Ташуу ==
Түндүк-батыштан ([[Бишкек|Бишкектен]]) бара жаткан темир жол Балыкчы шаарына бүтөт. Негизги унаа жолу (А365) [[Бишкек|Бишкектен]] Балыкчы жана Нарын облусу аркылуу [[Торугарт, ашуу|Торугарт ашуусуна]] карай жол ачат. А362 унаа жолу көлдү курчап турат жана А363 унаа жолу көлдөн чыгыш жагынан Казакжерге өтөт. [[Ысык-Көл эл аралык аба майданы|Ысык-Көл эл аралык ааба майданы]] жана [[Каракол эл аралык ааба майданы]] Казакжердеги Алматы менен байланыштырышат. Чолпон-Ата аба майданда жана Тамга аба майданда үзгүлтүксүз учуулар жок.
== Туризм ==
[[File:E8211-Tamchy-lonely-tree.jpg|thumb|left|Ысык көлдүн түндүк жээгинин жана Күнгөй Ала тоонун кыркасынын ортосундагы бөксө ([[Тамчы, Ысык-Көл району|Тамчынын]] жанында)]]
Эң оболу санаторий-курорт, ден соолук чыңдоочу, тарыхий, рекреациялык жана тоо туризми менен кеңири белгилүү. Көлдүн жээгинде, бир мезгилде 30 миң эс алуучу адамды кабыл алууга мүмкүнчүлүгү бар 128 санаторий-ден соолук чыңдоочу мекемелер жайгашкан.
[[Ысык-Көл]] туристтик аймагы маданий-тарыхый эстеликтерге өзгөчө бай. Бул жерде бир нече миң эстелик катталган, анын ичинен 320 объектиси мамлекет тарабынан коргоого алынып, 1 500 археологиялык эстелик расмий каттодон өткөн. Алардын арасында таш, коло жана темир доорлорунун эстеликтери (жатактар, үңкүрлөр, аскадагы жазуулар), орто кылымдагы таш скульптуралары, байыркы түрктөрдүн жазуулары, шаарчалар жана чакан шаарчалар бар.
== Аймактыры ==
[[File:E8286-Tamchy-mosque.jpg|[[Тамчы, Ысык-Көл району|Тамчы]] айылындагы [[мечит]], Ысык-Көл облусу|thumb|right]]
{| class="wikitable"
|+
!Аймак
!Борбор
!Карта
|-
|[[Ак-Суу району|Ак-Суу аймагы]]
|[[Ак-Суу, Ак-Суу району|Ак-Суу]]
|[[File:Kyrgyzstan_Ak-Suu_Raion.png|100px]]
|-
|[[Жети-Өгүз району|Жети-Өгуз аймагы]]
|[[Кызыл-Суу (айыл)|Кызыл-Суу]]
|[[File:Kyrgyzstan_Jeti-Ögüz_Raion.png|100px]]
|-
|[[Тоң району|Тоң аймагы]]
|[[Бөкөнбаев кыштагы|Бөкөнбаев]]
|[[File:Kyrgyzstan_Tong_Raion.png|100px]]
|-
|[[Түп району|Түп аймагы]]
|[[Түп, Түп району|Түп]]
|[[File:Kyrgyzstan_Tüp_Raion.png|100px]]
|-
|[[Ысык-Көл району|Ысык-Көл аймагы]]
|[[Чолпон-Ата]]
|[[File:Kyrgyzstan_Ysyk-Köl_Raion.png|100px]]
|}
== Тарыхы ==
Б. з. ч. II миң – б. э. VIII кылымдардын аралыгында деп болжолдонгон Чолпон-Ата капчыгайындагы жана башка жерлердеги аскалардагы жазуу-петроглифтер эсепке алуу дээрлик мүмкүн болбогон байыркы эстеликтердин чакан тобун түзөт.
| |||