Маршалл Аралдары: нускалардын айырмасы

Калкынын негизинен маршаллдыктар түзөт, ошондой эле америкалыктар (6,2%), филиппиндер, япондор, кытайлар ж. б. жашайт. Христиан (негизинен протестанттар), мусулман, иудей динин тутат. Расмий тилдери – маршалл жана англис тилдери. Элдин орточо жыштыгы 1 км2 жерге 370 ки­ши. КалкынынОрто жашынын орточожашоо узактыгы: эркектер – 69,8 жаш , аялдар – 73,9 жаш. Төрөлүүнүн деңгээли 1000 кишиге 29,1 бала. 100 аялга 104 эркек туура келет.

СырткыЕвропалыктарга дүйнөгө АралдыАралдарды 1529-жылы испан деңиз саякатчысы А. Сааведра ачкан. 1788-жылы англичан Маршалл изилдеген. 19-кылымдын башында орус деңиз саякатчылары да бир нече майда аралдарды ачып, картага түшүрүшкөн. 17-кылымдан 19-кылымга чейин Испаниянын ээлиги болгон. 1885-жылы Германия, 1914-жылы Япония басып алган. 1920-жылы Улуттук лига аралды башкарууга Японияга мандат берген. 1945-жылы АКШга өткөн. 1947-жылы БУУнун чечими менен АКШнын опекага алынган аймагы болгон. Америка өкмөтү аралды аскер полигонуна айландырышкан. 1946-жылдан 1962-жылга чейин ядролук куралдарды сынашкан (Бикини жана Энивиток атоллдорунда). 1982-жылы Кважалейн а. ракета полигону болгон. Арал 1991-жылы көз каранды эместикке ээ болгон.

Экономика жагынан караганда, Маршалл аралдарыАралдары – өнүгүп келе жаткан, калкынын кирешеси төмөн өлкө. ИДПнын көлөмү 180 млн АКШ доллар (2016), аны киши башына бөлүштүргөндө 3,300 долларын түзөт. Анын 32%и айыл чарба, 15%и өнөр жай, 53%и тейлөө чөйрөсүнөн өндүрүлөт. Экономикасы АКШнын жардамына муктаж (бюджетинин 60% туура келет). Мамлекеттик бюджеттин 30%и Кважалейн атоллунун ижарасынан, ошондой эле чет өлкөлүк соода кемелерине «ыңгайлуу желекти» бергендиги жана каттоого алгандан түшөт. Балык кармоо жана жасалма жол менен көбөйтүү копраны иштетүү (кокос майы, жмых) ишканалары иштейт. Кол өнөрчүлүк менен (жасалма үлүлдөн, жыгачтан буюмдар жасашат) алектенет. Аралдын аймагынын 10%и иштетилет. Негизги товар өсүмдүгү – кокос пальмасы жана нан дарагы. Томат, коон, тропика жемиштери өстүрүлөт. Бодо мал, чочко асыралып, тоок багылат. Автомобиль жолунун уз. 2000 км (анын ичинде асфальтталганы 75 км). Жалгыз деңиз порту – Мажуро. Маршалл аралдарынынАралдарынын желеги менен 1381 кеме (анын ичинде 1284ү чет өлкөлүктөргө таандык) кирет. Экономикасынын негизин фосфат казып алуу, айыл чарба жана балыкчылык түзөт. Сыртка фосфат, кокос майы, копра, балык, белек-бечкектер чыгарылат. Сырттан азык-түлүк, тамеки, курулуш материалдары, машина жана анын жабдуулары, минералдык отун, химикаттарды алат. Негизги сырткы соо­да шериктештери: АКШ, Япония, Австралия.

Билим берүү системасы – мектепке чейинки (3 төн 5 жашка чейин), милдеттүү 8 жылдык башталгыч (6дан 14кө чейин; мамлекеттик жана мамлекеттик эмес мектептер), орто (15тен 18ге чейин) жана атайын орто билим алуудан турат. Жогорку билимди МаджуродогуМажуродогу Түштүк Тынч океан университетинин кампусунан (1993) алышат. Калк китепканасы, улуттук архив, «Алеле» музейи бар. Мажуро атоллунда 1982-жылдан бери күн сайын гезит чыгат. Радио берүүлөрү жана теле көрсөтүүлөрү англис жана маршалл тилинде көрсөтүлүп, уктурулат.