|
[[Файл:Diffusion animation.gif|thumb|Газ.]]
'''Газдар''' – зат бөлүкчөлөрү өз ара аракеттенүү күчтөру менен байланышпаган же өтө начар байланышкан жана эркин кыймылдап, берилген көлөмдү толук ээлеген агрегаттык абалы. Табиятта газ абалындагы заттар кеңири таралган Г. жер шарын курчап турган атм-ны түзөт, океандар, деңиздер ж. б. сууларда ка-ныккан эритме катарында учурайт. Атм. негизинен O2O<sub>2</sub>, N2N<sub>2</sub>, Не, СO2СO<sub>2</sub> турат. Калган Г. аз санда кездешет. Жаратылыш газы биохим. жанар тоолук (вулкандык), метаморфтук, аба жана хим. радиоактивдүү, термоядролук болуп бөлүнөт. Биохим. Г. микроорганизмден орг. бактериянын ажыроосунан сульфаттар жана мине-ралдык туздун калыбына келишинен пайда болот (С2Н4С<sub>2</sub>Н<sub>4</sub>, Н2Н<sub>2</sub>, Н2SН<sub>2</sub>S, СО2СО<sub>2</sub>, N2N<sub>2</sub>).
Жанар тоо Г. жердин терең катмарынан бөлүнөт: Н2Н<sub>2</sub>, O2O<sub>2</sub>, N2N<sub>2</sub>. СО, СО2СО<sub>2</sub>, Н2SН<sub>2</sub>S, SО2SО<sub>2</sub>, СН4СН<sub>4</sub>, Сl2Сl<sub>2</sub>, НСl. Метаморфтук Г. — казып алынуучу ''көмүртек жана ''тоо кендеринде пайда болот (басым, жылуулуктун таасири м-нменен): СН4СН<sub>4</sub>, СО2СО<sub>2</sub>, Н2Н<sub>2</sub>, Н2SН<sub>2</sub>S, СО терең катмарына чейин таралган. Аба газы — жер атм-сында жана терең катмарына таралган: О2О<sub>2</sub>, N2N<sub>2</sub> жана ''инерттүү газдар (а-гон, криптон жана ксенон). ''Хим. Г. (угле-водород, азот, көмүртек оксиди) хим. реакциянын негизинде пайда болот (t°, Р — таасири асгында жердин ар кан-дай тереңдигинде): Н2Н<sub>2</sub>, СО2СО<sub>2</sub>, СО, Н2SН<sub>2</sub>S, N2N<sub>2</sub>, СН4СН<sub>4</sub> ж. б. Радиоактивдүү жана термояд-ролук реакциянын негизинде пайда бол-гон Г. — Не, Аr, Хе ж. б. Нефть менен кошо чыккан Г. —СН4—СН<sub>4</sub>, С2Н6С<sub>2</sub>Н<sub>6</sub>, С3С<sub>3</sub>,H8 H<sub>8</sub>, С4Н10С<sub>4</sub>Н<sub>10</sub>, H2H<sub>2</sub>, N2N<sub>2</sub>, СО2СО<sub>2</sub>, Не, Аr, оор углеводороддор. Күйүүчү жаратылыш Г. негизикен чектүү углеводороддон турат. Алардын курамында ароматтык углеводороддор, Н2SН<sub>2</sub>S СО2СО<sub>2</sub>, Не, Аг аз санда кездешет. Г. көлөмү басым жана темп-рага көз ка-ранды. Басым м-и темп-ранын маанисин белгилүү бир чоңдукка өзгөртүү менен ар кандай заттар газ абалына келтирүүгө болот. Тескерисинче, газды белгилүү t°, Р, башка агрегаттык абалга—суюктукка же катуу затка айландырууга мүмкүн. Эгерде газ бирикмелерин өз ара аракеттенүү күчү дээрлик жок болсо, анда ал идеалдуу Г. деп аталат.
==Колдонулган адабияттар==
|
