Википедия

Аллах: нускалардын айырмасы

Browse history interactively
← мурунку түзөтмөКийинки айырма →
Жок кылынган мазмун Кошулган мазмун
ВизуалдыкВикитекст
No edit summary
No edit summary
1-сап:
'''Аллах''' - бардык болгон анык болмуштардын жаратуучусу жана башкаруучусу. Андан башка эч ким мындай сапатка ээ эмес. Аллахтын болушу ааламдар үчүн абдан зарыл, ал эми жок болушу мүмкүн эмес. Ал эч нерсеге муктаж эмес. Аллахтын тең келүүчүсү жок жана бул Анын абсолюттук жалгыз экендигин түшүндүрөт.
{{Ислам}}
 
Аллах - чыныгы Кудайга, Жаратканга жана бардык эң сонун ысымдар менен сапаттар ээси, Бир гана, Жалгыз гана болгон, бардык нерселердин Эгесине ылайык аталган ат, өздүк ысым. "Аллах" ысмы "Аль" артиклинен жана "Илях" сөзүнөн түзүлүп, "бардыгы ага сыйынган зат", "сыйынууга татыктуу" деген маанини камтыйт. "Аль" артикли сыйынууга татыктуу болгон Жападан жалгыз чыныгы Кудай дегенди түшүндүрөт. Белгилей кетүүчү нерсе; Аллах сөзүнүн көптүк сандагы формасы жок жана ар дайым жекелик санда гана айтылат.
 
== Сөздүн"Аллах" сөзүнүн тарыхы ==
Аль-Илях сөзү азыркы арабдар менен еврейлердин түпкү теги болгон байыркы семиттерге эле белгилүү болгон. Байыркы семиттер Кудайды Элох (Элоах) деп аташкан. Бул сөз - Кудайдин ысымдарынын бири Элох деп - "Бытие" Ветхозаветтик китебинде жолугат. Ошол убакта жалгыз Кудайды ар кайсы элдер өз тилинде ар кандай аташкан. Бул аттардын (ысымдардын) бардыгы Ага гана тиешелүү.
 
Line 11 ⟶ 12:
=== Куранда сүрөттөлүшү ===
Курандан бул дүйнөнүн феномендерине байкоо салуу, алардын үстүнөн ой жүгүртүү сыяктуу көптөгөн чакырыктарды жолуктурсак болот:
«Акыйкатта, асманда жана жерде ишенгендер үчүн белгилер бар! <br/> Силердин жаралышыңарда да, <br/> Ал тарабынан жаныбарлардын таралышында да ишенген адамдар үчүн белгилер бар, <br/> күн менен түндүн алмашып туруусунда да, <br/> анан да, Аллахтын (что ниспослал Аллах с неба из пропитания <br/> и оживил им землю после ее смерти), <br/> жана шамаалдардын багытында да акылга ээ адамдар үчүн белгилер бар». (45:3-5).
 
Бардык мезгилдерде адамдар Кудайдын, б.а. ааламдын Жаратканы бар экендиги тууралуу билимге ээ болгон. Байыркы ойчулдар ааламдын, адамдын пайда болушу, жаралышы жана анын орду жөнүндөгү суроолорго жооп издешип, көбүнчө интуиция (туюу) менен ушундай чечимге келишер эле. Бирок, байыркы ойчулдар башкы негиздин болгондугун моюнга алуу менен, көбүнчө Ага жекечелик атрибуттарды кошушчу эмес жана Аны ааламдан чексиз ыраакта деп элечтетишкен. Байыркы адамдардын примитивдүү (жөнөкөй), мифологиялык аң-сезими дагы алардын көпчүлүгүнө ар кандай проблемаларга туура суроо коюууга жана аларга туура жооп берүүүгө мүмкүндүк берген эмес. Куранда бардык эле адамдар, анын ичинен бутпарастар да Бир гана Жаратуучунун бар экендигин билишет, бирок, аны менен кошо жалган кудайчаларга да сыйынышары айтылган:
- «Ал - силерди кургак жерде да жана деңизде да жүргүзгөн зат; <br/> a кемеде болгон кезиңерде ... жана алар менен бирге жакшы жел менен агып жүрүшөт, <br/> жана алар буга кубанышат; дүркүрөгөн бороон болот, <br/> жана аларга карай ар тараптан толкун барат, <br/> жана алар эми аларды курчап калды деп ойлошот, - ошондо алар Аллахка жалбарышат, <br/> Анын алдында өзүнүн күнөөсүнөн тазаланып: <br/> "эгер Сен бизди мындан куткарсаң, биз сага ыраазы болобуз" дешет. <br/> Aндан кийин, Ал аларды куткаргандан кийин, <br/> мына, - алар жерде укуксуз эле жамандык кылышат. <br/> Oо адамдар, силердин жамандыгыңар - өзүңөргө каршы, жакынкы жашооңорго колдонуу катары; <br/> анан силeрдин кайрылууңар Бизге, <br/> анан Биз силердин эмне кылганыңарды билдиребиз». (10: 22-23);
- «”Биз аларга (б.а. бут кудайчаларга) бизди Аллахка жакындатсын деп гана сыйынабыз”. <br/> Aллax алардын эмнеси менен айырмаланганына калыс болот!» (39: 3).
 
== Тарыхта "Кудай" түшүнүгү ==
Бир жагынан жаратылышка жана жаралуунун маңызына байкоо салуу, башка жагынан болмуштун маңызына ой жүгүртүү байыркы философторго тиешелүү болгон. Буга мисал катары [[Фалес]], [[Анаксимандр]], [[Анаксимен]] ж.б. ойчулдарды келтирүүгө боллот. Бардыгы кайдан пайда болот, анан бардыгы эмнеге айланып кетет деген суроолорду коюу менен, алар бүт нерселердин башталышын жана өзгөрүшүн издешкен. Байыркы дүйнөнүн дүйнөлүк көз караштагы доктринасы болгондой бир гана жекелик үстөмдүк негизине моюн сунуудан баштартуу [[Аристотель]] айткандай жыйынтыкка алып келген: «Алгачкы философтордун көбүнчөсү бардыгынын башталышы бир гана материалдык негиздер болгон деп эсептешкен, атап айтканда, бардык нерселер эмнеден турат, эмнеден чыгат жана өлүп эмнеге кайтат…». Мисалы «[[Фалес]] бардыгынын башталышы [[суу]] болгон деп эле айткан… [[Анаксимен]] менен [[Диоген]] болсо [[аба]] суудан мурдараак болгон деп эсептешкен жана жөнөкөй заттарды башталышка коюшкан». Ал эми Аристотельдин өзү болсо, болмуштун негизинде кандайдыр бир башматерия жатат жана ал 4 материальдык стихиядан: [[от]], [[аба]], [[суу]] жана [[жер]]ден түзүлөт деп эсептеген.
Окшош көз карашты байыркы инди коомунан да байкасак болот. Байыркы гректер сыяктууу эле алардын ой-пикирлери да материалдык түшүнүктөн өткөн. Башта асман менен жерге "чексиздик, мейкиндик, жемиш бергичтик" сыяктуу физикалык касиеттерди гана жармаштырышкан. Жерге болсо «бал бергич», «толо сүт» деген касиеттерди ыйгарышкан. Башында көз карандысыз нерсе катары каралган асман менен жерге, кийинчерээк аны жакындаштырып салышкан. Жерди асман тарабынан уруктандырылган төрөөчү эне катары карап калышкан.
 
Бирок, ошол эле байыркы гректер жана индилер болмуштун жаралыш маселеси материя менен гана түшүндүрүлө алгыс экендигин түшүнүшкөн. Себеби, ааламдагы феномендердин ар түрдүүлүгүн ушул себеп менен гана айтуу мүмкүн эмес эле. Ошондуктан алар экинчи башсебепти - кудайды келтиришкен. Бирок бул кудайы монотеисттик (бир гана Кудайга сыйынуучулук) түшүнүктөгү Кудайдын үлгүсү эмес эле. Алардын кудайы жекечелик эмес жаңы формага айланып туруучу негиз болгон. Материянын жана кудайдын мамилеси, кээ бир античтик философтордо кол өнөрчүнүн сырьену (чийки затты) жууруп бир нерсе жасоосу сыяктуу мүнөздөлөт. Башкалары (мисалы, [[Аристотель]]) кудайды кыймылга салыштырышкан, анын функциясы бардык дүйнөлүк процесстерди кыймылга келтирген кыймылдаткычтын ролунда деп эсептешкен.
 
Бардык мезгилдерде адамдар Во все времена люди обладали знанием о существовании Творца и Создателя мира. Часто к такому выводу приходили интуитивно, так как древние мыслители пытались объяснить вопросы о происхождении и существовании мира, человека и его места в нем. Однако, признавая существование единого начала, древние мыслители часто не придавали Ему личностных атрибутов и представляли Его бесконечно удаленным от мира. Примитивное, мифологическое сознание древних людей также не давало возможности многим из них правильно поставить вопросы по различным проблемам и правильно ответить на них. В Коране говорится о том, что все люди, в том числе и язычники, знают о существовании Единого Творца, однако наряду с ним они поклоняются и лжебогам:
- «Oн - тoт, ктo пycкaeт вac в пyть пo cyшe и пo мopю; a кoгдa вы бывaeтe нa кopaбляx ... и oни тeкyт c ними пpи xopoшeм вeтpe, и paдyютcя oни eмy; пoйдeт бypный вeтep, и пoдoйдeт к ним вoлнa co вcex cтopoн, и пoдyмaют oни, чтo иx yжe oкpyжилo, - тoгдa oни взывaют к Aллaxy, oчищaя пpeд Hим cвoю вepy: "еcли cпaceшь Tы нac oт этoгo, мы бyдeм блaгoдapными". A пocлe тoгo, кaк Oн иx cпac, вoт, - oни злoчинcтвyют нa зeмлe бeз пpaвa. O люди, вaшe злoчинcтвo - пpoтив вac caмиx, кaк пoльзoвaниe ближaйшeй жизнью; пoтoм к Haм вaшe oбpaщeниe, и Mы cooбщим вaм тo, чтo вы дeлaли». (10: 22-23);
- «”Mы пoклoняeмcя им (т.е. языческим богам) тoлькo, чтoбы oни пpиблизили нac к Aллaxy близocтью”. Aллax paccyдит мeждy ними в тoм, в чeм oни pacxoдятcя!» (39: 3).
Наблюдения над природой и смыслом существования с одной стороны, и размышления о сущности бытия с другой, были присущи древним философам. Как пример этого можно привести Фалеса, Анаксимандра, Анаксимена и других мыслителей. Задавшись вопросом, откуда все возникает и во что все превращается, они искали начало и изменения всех вещей. Отказ от признания в мировоззренческой доктрине древнего мира единого личностного властного начала привел к тому, что, по словам Аристотеля: «Большинство первых философов считало началом всего одни лишь материальные начала, а именно то, из чего состоят все вещи, из чего они возникают и во что как в последнее они, погибая, возвращаются…». Например «Фалес утверждал, что началом всего является вода… Анаксимен же и Диоген считают, что воздух первее воды и из простых тел принимают его за начало». Сам же Аристотель считал, что в основе бытия лежит некая первоматерия, в основе которой лежат 4 материальные стихии: огонь, воздух, вода и земля.
Аналогичное мировоззрение можно наблюдать в древнеиндийском обществе. Как и у древних греков, цепь их умозрительных рассуждений проходила в плоскости материального. Небу и земле вначале приписывались лишь физические свойства - необъятность, ширь, плодоносность. Земле приписывают такие качества, как «дающая мед», «полная молока». Земля и небо вначале рассматриваемые как независимые существа, вскоре вступили в тесные отношения. На Землю стали смотреть как на родящую мать, оплодотворяемую небом.
Однако те же древние греки и индийцы понимали, что проблема возникновения сущего бытия не может быть объяснена только материей, так как объяснить многообразие феноменов в мироздании только этой причиной невозможно. Поэтому они ввели понятие второй первопричины - бога. Однако этот бог не является аналогом монотеистического понимания Бога. Он является лишь неличностным формообразующим началом. Отношение материи и бога характеризуются у некоторых античных философов как отношения ремесленника и сырья, из которого он собирается вылепить формы. Другие (например, Аристотель) отождествляли безличного бога с движением, считая, что его функция заключается лишь в роли двигателя, приводящего в движение все мировые процессы.
Таким образом, в мировоззрении древних обществ в вопросе о первопричинах мироздания, в большинстве случаев имел место дуализм материи и безличного бога. Одновременно шел процесс слияния этих понятий путем персонификации материальных образов. Все материальные объекты и процессы персонифицировались и им придавались Божественные (в основном антропоморфные) атрибуты.
Однако умозрительные наблюдения древних мыслителей не ограничивалось только указанными выше результатами. Некоторые люди, отвечали на все интересующие греческих или индийских философов вопросы с других позиций. Ярким примером этого является описанная в Коране история размышлений пророка Ибрахима, который путем умозрительных заключений пришел к идее существования единого Бога-Творца. Об этом в частности упоминается в следующих аятах Корана: «И когда его (Ибрахима) покрала ночь, он увидел звезду и сказал: «Это Господь мой!». Когда же она закатилась, он сказал: «Не люблю я закатывающихся». Когда он (Ибрахим) увидел месяц восходящим, он сказал: «Это Господь мой!» Когда уже тот зашел, он сказал: «Если Господь мой меня не поведет на прямой путь, я буду из людей заблудившихся. Когда же он увидел солнце восходящим, то сказал: «Это Господь мой, он больший!». Когда же оно зашло, он сказал: «О народ мой! Я не причастен к тому, что вы придаете Ему в сотоварищи. Я обратил лицо свое к тому, кто сотворил небеса и землю, поклоняясь Ему чисто и я не из многобожников» (6: 76-79).
"https://ky.wikipedia.org/wiki/Аллах" булагынан алынды