Википедия

Аллах: нускалардын айырмасы

Browse history interactively
← мурунку түзөтмөКийинки айырма →
Жок кылынган мазмун Кошулган мазмун
ВизуалдыкВикитекст
No edit summary
No edit summary
1-сап:
[[File:Allah.svg|200px|thumb|"Аллах" сөзүнүн араб көркөм жазуусу менен жазылышы]]
'''Аллах''' - бардык болгон анык болмуштардын жаратуучусу жана башкаруучусу, б.а. '''Кудай''', '''Жараткан'''. Андан башка эч ким мындай сапатка ээ эмес. Аллахтын болушу ааламдар үчүн абдан зарыл, ал эми жок болушу мүмкүн эмес. Ал эч нерсеге муктаж эмес. Аллахтын тең келүүчүсү жок жана бул Анын абсолюттук жалгыз экендигин түшүндүрөт.
{{Ислам}}
 
Line 5 ⟶ 6:
 
== "Аллах" сөзүнүн тарыхы ==
"Аллах" (Аль-Илях) сөзү азыркы арабдар менен еврейлердин түпкү теги болгон байыркы семиттерге эле белгилүү болгон. Байыркы семиттер Кудайды Элох (Элоах) деп аташкан. Бул сөз - Кудайдин ысымдарынын бири Элох деп - "Бытие" Ветхозаветтик китебинде жолугат. Ошол убакта жалгыз Кудайды ар кайсы элдер өз тилинде ар кандай аташкан. Бул аттардын (ысымдардын) бардыгы Ага гана тиешелүү.
 
=== Куранда сүрөттөлүшү"Аллах" жөнүндө ===▼
== Аллахтын сүрөттөлүшү ==
Аллах түбөлүк жана башталышы да, аягы да жок. Аны адамдын акылы менен аңдап билүү, элестетүү мүмкүн эмес. Бирок, Анын кээ бир атрибуттук сапаттары адамдын түшүнүгүндөгү окшоштуруу аркылуу сыпатталат. Б.а., мисалы, Анын бар экендигин жана укмуштуулугун айтса болот.
 
[[Куран|Курандан]] бул дүйнөнүн феномендерине байкоо салуу, алардын үстүнөн ой жүгүртүү сыяктуу көптөгөн чакырыктарды жолуктурсак болот: ▼
▲=== Куранда сүрөттөлүшү ===
:«Акыйкатта, асманда жана жерде ишенгендер үчүн белгилер бар! <br/> Силердин жаралышыңарда да, <br/> Ал тарабынан жаныбарлардын таралышында да ишенген адамдар үчүн белгилер бар, <br/> күн менен түндүн алмашып туруусунда да, <br/> анан да, Аллахтын (что ниспослал Аллах с неба из пропитания <br/> и оживил им землю после ее смерти), <br/> жана шамаалдардын багытында да акылга ээ адамдар үчүн белгилер бар». (45:3-5). ▼
▲Курандан бул дүйнөнүн феномендерине байкоо салуу, алардын үстүнөн ой жүгүртүү сыяктуу көптөгөн чакырыктарды жолуктурсак болот:
▲ «Акыйкатта, асманда жана жерде ишенгендер үчүн белгилер бар! <br/> Силердин жаралышыңарда да, <br/> Ал тарабынан жаныбарлардын таралышында да ишенген адамдар үчүн белгилер бар, <br/> күн менен түндүн алмашып туруусунда да, <br/> анан да, Аллахтын (что ниспослал Аллах с неба из пропитания <br/> и оживил им землю после ее смерти), <br/> жана шамаалдардын багытында да акылга ээ адамдар үчүн белгилер бар». (45:3-5).
 
Бардык мезгилдерде адамдар Кудайдын, б.а. ааламдын Жаратканы бар экендиги тууралуу билимге ээ болгон. Байыркы ойчулдар ааламдын, адамдын пайда болушу, жаралышы жана анын орду жөнүндөгү суроолорго жооп издешип, көбүнчө интуиция (туюу) менен ушундай чечимге келишер эле. Бирок, байыркы ойчулдар башкы негиздин болгондугун моюнга алуу менен, көбүнчө Ага жекечелик атрибуттарды кошушчу эмес жана Аны ааламдан чексиз ыраакта деп элечтетишкен. Байыркы адамдардын примитивдүү (жөнөкөй), мифологиялык аң-сезими дагы алардын көпчүлүгүнө ар кандай проблемаларга туура суроо коюууга жана аларга туура жооп берүүүгө мүмкүндүк берген эмес. Куранда бардык эле адамдар, анын ичинен бутпарастар да Бир гана Жаратуучунун бар экендигин билишет, бирок, аны менен кошо жалган кудайчаларга да сыйынышары айтылган:
:- «Ал - силерди кургак жерде да жана деңизде да жүргүзгөн зат; <br/> a кемеде болгон кезиңерде ... жана алар менен бирге жакшы жел менен агып жүрүшөт, <br/> жана алар буга кубанышат; дүркүрөгөн бороон болот, <br/> жана аларга карай ар тараптан толкун барат, <br/> жана алар эми аларды курчап калды деп ойлошот, - ошондо алар Аллахка жалбарышат, <br/> Анын алдында өзүнүн күнөөсүнөн тазаланып: <br/> "эгер Сен бизди мындан куткарсаң, биз сага ыраазы болобуз" дешет. <br/> Aндан кийин, Ал аларды куткаргандан кийин, <br/> мына, - алар жерде укуксуз эле жамандык кылышат. <br/> Oо адамдар, силердин жамандыгыңар - өзүңөргө каршы, жакынкы жашооңорго колдонуу катары; <br/> анан силeрдин кайрылууңар Бизге, <br/> анан Биз силердин эмне кылганыңарды билдиребиз». (10: 22-23);
:- «”Биз аларга (б.а. бут кудайчаларга) бизди Аллахка жакындатсын деп гана сыйынабыз”. <br/> Aллax алардын эмнеси менен айырмаланганына калыс болот!» (39: 3).
 
== Тарыхта "Кудай" түшүнүгү ==
=== Байыркы грек жана инди философторундафилософтору боюнча ===
Бир жагынан жаратылышка жана жаралуунун маңызына байкоо салуу, башка жагынан болмуштун маңызына ой жүгүртүү байыркы философторго тиешелүү болгон. Буга мисал катары [[Фалес]], [[Анаксимандр]], [[Анаксимен]] ж.б. ойчулдарды келтирүүгө боллот. Бардыгы кайдан пайда болот, анан бардыгы эмнеге айланып кетет деген суроолорду коюу менен, алар бүт нерселердин башталышын жана өзгөрүшүн издешкен. Байыркы дүйнөнүн дүйнөлүк көз караштагы доктринасы болгондой бир гана жекелик үстөмдүк негизине моюн сунуудан баштартуу [[Аристотель]] айткандай жыйынтыкка алып келген: «Алгачкы философтордун көбүнчөсү бардыгынын башталышы бир гана материалдык негиздер болгон деп эсептешкен, атап айтканда, бардык нерселер эмнеден турат, эмнеден чыгат жана өлүп эмнеге кайтат…». Мисалы «[[Фалес]] бардыгынын башталышы [[суу]] болгон деп эле айткан… [[Анаксимен]] менен [[Диоген]] болсо [[аба]] суудан мурдараак болгон деп эсептешкен жана жөнөкөй заттарды башталышка коюшкан». Ал эми Аристотельдин өзү болсо, болмуштун негизинде кандайдыр бир башматерия жатат жана ал 4 материальдык стихиядан: [[от]], [[аба]], [[суу]] жана [[жер]]ден түзүлөт деп эсептеген.
29-сап:
Ошентип, ааламдын баш себептери тууралуу суроого келгенде, байыркы коомдордун көз караштары көбүнчө учурларда материя менен кошумча кудайдын дуализмине такалышкан. Бир мезгилде эле материалдык образдардын персофикацияланышы жолу менен бул түшүнүктөрдүн аралашуу процесси жүргөн. Бардык материалдык обьекттер жана процесстер сөлөкөттөндүрүлүп (кишиге окшоштуруп көрсөтүлүп), аларга кудайга таандык (негизинен антропоморфтук) атрибуттар кошумчаланган.
 
=== ИбрагимИбрахимдин ою ===
Бирок, байыркыБайыркы ойчулдардын ой жүгүртүүгө негизделген байкоолору жогоруда көрсөтүлгөн натыйжалар менен гана чектелген эмес. Кээ бир адамдар грек жана инди философтору кызыккан бардык суроолорго башкача көз карашта жооп беришкен. Мунун ачык мисалы катары, Куранда баяндалган Ибрагим[[Ибрахим пайгамбар|Ибрахим пайгамбардын]] ой жорткон окуясы болуп саналат. Анда анын ой жүгүртүүгө негизделген жыйынтыктары аркылуу бир гана Жараткан-Кудай бар экендиги тууралуу ойго келгендиги айтылат. Бул жөнүндө Курандын төмөнкү аяттарында эскертилет:
«Качан аны (ИбрагимдиИбрахимди) түн каптаганда, ал жылдыздарды көрүп айтты: «Бул менин Кудайым!». Качан ал өчкөндө, ал айтты: «Мен өчүп калуучуларды жакшы көрбөйм». Качан ал (ИбрагимИбрахим) ай чыкканын көргөндө, ал айтты: «Мына менин Кудайым!» Качан ал батып кеткенде, ал айтты: «Эгер менин Кудайым мени туура жолго салбаса, мен адашкан адамдардын катарында калам. Качан ал күн чыкканын көргөндө айтты: «Мына менин Кудайым, ал чоң!». Качан ал батып кеткенде, ал айтты: «Оо элим! Мен силер Ага шерик кылып атканыңарга кошулбайм. Мен асман менен жерди жаратканга жүзүмдү бурдум, Ага таза сыйынып, жана мен көп кудайларга ишенгендерден эмесмин» (6: 76-79).
Бул аятта көрүнгөндөй, ИбрагимдинИбрахимдин ой жүгүртүүсүнүн айрып кароого мүнөздүү болгон өзгөчөлүгү, анын Жараткандын үстөмдүк жана кудуреттүүлүк маңызынын зарылдыгына негизделгени болгон. Анын пикирлеринин бардык жүрүшү жаратылыштын тигил же бул обьектинин ааламга болгон үстөмдүгү барбы деген тыянакка такалган. Феноменалдуу ааламдын материалдык негиздери персонифициялоого жана кудай кылууга татыктуубу? Бир бириктиргич негиз болбосо, ааламдын бар болушу мүмкүн эмес, материалдык болмуштун ар кандай көрүнүштөрү арасында гармония болмок эмес эле. Ушуга окшош ой жүгүртүүнүн жүрүшү Курандын көбүнчө сүрөөлөрүндө лейтмотив катары өтөт.
 
Курандагы ИбрагимдинИбрахимдин ой жорткону тууралуу окуясы байыркы Греция менен Индиянын ойчулдарынын болмуштун маңызына болгон ой жүгүртүү ыкмасынан жана мамилесинен кыйла айырмаланат. Ибрагим материалдык обьекттер ааламдын башсебеби болушу мүмкүн деп ойлогон эмес. Анын ой жортуусунун бардык ыкмалары бүт материалдыктардын аягы бар дегенде турган. Бирок албетте, Кудайга таандык атрибуттарга ээ эместеринин гана. Мунун алдында Ибрагим материалдык дүйнөнүн Жаратуучусу ким деген суроого такалат, муну менен кошо, ааламды ким башкарат деген суроо келип чыгат. Башкача айтканда, ИбрагимдинИбрахимдин ой жортуусунун маанилүү аспекти болуп, Кудайдын бийлиги тууралуу суроо болгон. Ушунусу менен, анын ыкмасы ой жүгүртүүдө бийлик маселесин койбогон байыркы грек жана инди ойчулдарынын ыкмалары менен чукул карама каршы турат. Ааламды ким башкарат деген суроосу ИбрагимдинИбрахимдин ичинде ишеничке батып кубануусуна, бир Кудайды таануусуна себеп болду. Б.а., кудайга таандык бардык укмуштуу атрибуттарга ээ болгон жана байыркы философиядагыдай өзүнө таандык касиеттери жок абсолютту эмес, конкреттүү жеке Жаратканды тааныган. Ибрахим философиялык кыйын системаларды түзгөн эмес, бирок, антсе да анын ааламдын башсебеби тууралуу суроосуна болгон ыкмасынын жөнөкөйлүгү аны улуу ойго (идеяга) алып келди. Ал ой кийинчерээк жалпы адам баласынын монотеисттик дүйнө-көзкарашынын негизине жаткан. Дал ушул көз карашка, бардык ой жортмолорду жана байыркы философтордун теорияларын ашып өтүп, дүйнөнүн көпчүлүк элдеринин эң кең массасынын энчиси болууга буюрулган эле.
 
Вопрос о том, кто владеет вселенной, привел Ибрахима к внутреннему озарению, осознанию им единого Бога, который владел всеми Божественными атрибутами и был конкретным личностным Творцом, а не безличным абсолютом древних философий. Ибрахим не строил сложных философских систем, но простота его подхода к вопросу о первопричине вселенной привела его к великой идее, которая позднее легла в основу монотеистического мировоззрения всего человечества. Именно этому мировоззрению было суждено пережить все умозрительные наблюдения и теории древних философов и стать достоянием самых широких масс многих народов мира.
== Аллах жана пайгамбарлык ==
Необходимо отметить, что согласно исламским первоисточникам, осознание существования Аллаха и знания о нем приходили к человечеству не только путем умозрительных заключений и размышлений над сущностью мироздания. Творец в различные времена посылал к различным народам мира Своих посланников (пророков), которые проповедовали идеи единобожия и приносили различным обществам более конкретные знания об Аллахе и Его атрибутах. Пророкам Бог посылал эти сведения путем откровений (вахй).
Белгилей кетүү керек, исламдык алгачкы булактарга таянсак, Аллахтын бар болушун түшүнүү жана ага байланыштуу билимдер адам баласына ааламдын жаралышына карата ой жүгүртүүлөр жана ой жорттуруучу жыйынтыктар аркылуу гана келген эмес. Жараткан өзү ар кандай доорлордо дүйнөнүн ар кайсы элине Өзүнүн элчилерин ([[Пайгамбарлар|пайгамбарларын]]) жөнөтүп турган жана алар бир гана кудай бар деген ойго үгүттөп, ар кайсы коомдорго Аллах тууралуу жана Анын атрибуттары жөнүндөгү дагы конкреттүүрөөк билимдерди алып келип турган. Бул билдирүүлөрдү Кудай аян (вахй) аркылуу жиберген.
Ортодоксальная мусульманская доктрина называет первым пророком человечества Адама, а последним Мухаммада. Общее же количество Божьих посланников было довольно значительным, но в Коране называются имена только 25 пророков. Ими являются Адам, Идрис, Нух, Худ, Салих, Лут, Ибрахим, Исмаил, Исхак, Йакуб, Йусуф, Шуайб, Муса, Харун, Давуд, Сулейман, Аййуб, Зулькифл, Йусуф, Ильяс, Аль-Йаса, Закария, Йахйа, Иса, Мухаммад. Относительно пророчества Узайра, Локмана и Зулькарнайна, имена которых также называются в Коране, однозначных утверждений в среде мусульманских ученых нет.
 
Божьи посланники не были наделены даром знания сокровенного. Однако им было дано Откровение от Аллаха. Ошибка в передаче ими Божественного руководства исключена. Но они могли ошибаться в случае самостоятельного принятия решения, не санкционированного Божественным откровением. Но в этом случае Аллах поправлял их ошибки.
Ортодокстуу мусулман доктринасы адамзаттын биринчи пайгамбары катары Адамды (а.с.), ал эми акыркысы катары [[Мухаммед пайгамбар|Мухаммедди (с.а.в.)]] атайт. Кудайдан келген пайгамбарлардын жалпы саны бир топко чейин барат, бирок Куранда 25 гана пайгамбардын аты аталат. Ал пайгамбарлар [[Адам|Адам (а.с.)]], Идрис (а.с.), [[Нух пайгамбар|Нух (а.с.)]], Худ (а.с.), Салих (а.с.), Лут (а.с.), [[Ибрахим пайгамбар|Ибрахим (а.с.)]], Исмаил (а.с.), Исхак (а.с.), Йакуб (а.с.), [[Йусуф пайгамбар|Йусуф (а.с.)]], Шуайб (а.с.), [[Муса пайгамбар|Муса (а.с.)]], Харун (а.с.), Давуд (а.с.), Сулайман (а.с.), Аййуб (а.с.), Зулькифл (а.с.), Йусуф (а.с.), Ильяс (а.с.), Аль-Йаса (а.с.), Закария (а.с.), Йахйа (а.с.), [[Иса пайгамбар|Иса (а.с.)]] жана [[Мухаммед пайгамбар|Мухаммад (с.а.в.)]]. Ошондой эле, Куранда аты аталган Узайр, Локман жана Зулкарнайндын пайгамбарлыгы тууралуу мусулман окумуштууларынын арасында бирдиктүү ой жок.
В соответствии с аятом Корана: "Не различаем мы между кем бы то ни было из Его посланников" (2: 285), мусульманам предписывается не ставить различий между Божьими посланниками. Однако миссии пророков были различными. Все они были отправлены к своим народам, и только последний пророк Мухаммад выступил с миссией ко всему человечеству и принес последнее Божественное руководство - Коран. В связи с этим ему отводится особое место в исламской религии, которая имеет мировой статус.
Кудайдан келген пайгамбарлар (жүрөккө) көңүлгө сакталуучу билим жөндөмүнө энчи болгон эмес. Бирок, аларга Аллах тарабынан аян алуу (кайып-байланыш, откровение) жөндөмү берилген. Кудайдын буйруктарын жаюуда алардын жаңылышы эч мүмкүн эмес. Бирок алар Кудайдын аяндарынан тышкары өз алдынча чечим чыгарганда жаңылышы мүмкүн эле. Бирок мындай учурларда Аллах алардын каталарын түздөп турган.
Именно в пророческих Откровениях имеются все сведения о личностных качествах и атрибутах Аллаха.
 
Сущность, атрибуты и имена Аллаха
Куран аятына ылайык: "Анын пайгамбарларын кимиси болбосун ажыратып карабайбыз" (2: 285), мусулмандар үчүн Кудайдан келген пайгамбарларды айырмалабоого буюрулган. Ошентсе да, пайгамбарлардын миссиялары ар башка болгон. Алардын бардыгы өздөрүнүн коомуна жөнөтүлүп, бир гана акыркы пайгамбар болгон Мухаммад жалпы адам баласына атайын миссиясы менен жөнөгөн жана Кудайдан келген эң акыркы мыйзамды, б.а. [[Куран|Куранды]] алып келген. Ушуга байланыштуу, ислам дининде ага дүйнөлүк статуска ээ болуучу өзгөчө орун берилет. Дал ушул пайгамбарлык аяндарда Аллахтын атрибуттары жана жекелик сапаттары тууралуу маалыматтар камтылган.
 
== Аллахтын негизи, атрибуттары жана ысымдары ==
Бытие Аллаха непостижимо для человеческого разума. В отличие от сотворенной Им природы, Он сам не сотворен никем. Его бытие происходит из Него самого, и не существует ничего подобного Ему. Аллах создал все сущее бытие из ничего и привел все это в упорядоченное состояние. То есть, все мироздание и все формы бытия находятся между собой в состоянии неразрывной связи и гармонии. Он также управляет всеми процессами и событиями в сотворенном мире. Аллах также является творцом всех форм жизни и поддерживает их жизнедеятельность. В то же время, Аллах установил для всех людей, животных, растений определенный срок жизни. Конечными во времени являются также все объекты неживой природы.
Все в мироздании совершается только по воле Аллаха, который способен сделать абсолютно все. Только Он обладает абсолютной волей и могуществом. Ничто не происходит без Его ведома. Аллах видит и слышит абсолютно все непостижимым для человека образом, и ничто невозможно скрыть от Его взора. Он является единственным истинным Хозяином всего сущего.
"https://ky.wikipedia.org/wiki/Аллах" булагынан алынды