Ванадий

Ванадий (Vanadium) - V элементтердин мезгилдик системасынын V тобундагы химиялык элемент; ат. н. 23, ат. м. 50,942; табиятта эки изотоптон ⁵⁰V жана ⁵¹V турат, Жер кыртышында массасы боюнча 0,015%. Күмүш түстүү жумшак металл, эрүү t 1900±25°С, кайноо t 3400°С, тыгызд. 6,11 г/см³. Сууда, минерал туздардын, щелочтордун эритмелеринде, туз кислотасында туруктуу. Плавик кислотасында, концент. азот жана күкүрт кислоталарында, «падыша арагында» жакшы эрийт. 700°Сде азоттун агымында ысытканда ванадий нитриди (VN) пайда болот. Жер кыртышында темир менен бирге сейрек кездешет. Бирикмелеринде 2, 3, 4, 5 валенттүү. Кычкылтек менен ванадий оксиддерин VO, V₂0₃, V0₂, V₂0₅ пайда кылат. Булардын ичинен негизгиси V₂0₅. Ал кызыл-саргыч түстөгү кристалл. Диамагнетик жарым өткөргүч. Алар айнек, фарфор, феррованадий жана күкүрт кислотасын алууда колдонулат; Ванадий кислотасынын туздары ванадаттар деп аталатынча Хлор менен бир нече хлориддерди берет (маанилүүсү VCl₃); күкүрт менен сульфиддерди (VS, V₂S₃, V₂S₅), көмүртек менен карбиддерди пайда кылат. Ванадий карбиддери (VС жана V₂С) боз түстөгү өтө катуу заттар; монокарбиди (VС) жогорку температурада (2800°С) б. эрүүчү, бекем, металл сымал жалтырак кристалл. Ал авиация жана атом өнөр жайында колдонулатынча В. кенташынын концентратын к-та жана жегичтер менен иштетүү, ванадийлүү темир кенташын домнада эритүү, оксиддери менен галогениддерин калыбына келтирүү жана башка жолдор менен алынат. Ванадийдин бирикмелери уу заттар. Ал негизинен металлургияда аспап жана конструкциялык болотторду алууда, ядро техникасында колдонулат.

Колдонулган адабияттар

“Кыргызстан” улуттук энциклопедиясы: 2-том. Башкы редактору Асанов Ү. А. К 97. Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2007. 808 бет, илл. ISBN 978 9967-14-055-4