Википедия

Назаркул Ишекеев

(«Ишекеев, Назаркул‎»‎ барагынан багытталды)

Назаркул Ишекеев (1955) – кыргыздын заманбап педагог, тилчи жана адабиятчы окумуштуусу. Педагогика илимдеринин доктору, Ж.Баласагын атындагы Кыргыз Улуттук университетинин педагогикалык ишмердүүлүк боюнча мурдагы проректору, профессор. 2017-жылдын 5-январынан тарта Мамлекеттик тил боюнча улуттук комиссиянын төрагасы болуп дайындалган.

Кыскача өмүр таржымалы

түзөтүү

Назаркул Ишекеев 1955-жылы 18-февралда Кыргызстандын Нарын облусуна караштуу Кочкор районундагы Кум-Дөбө айыл өкмөтүндө туулган (Кум-Дөбө айылы мурдагы Төрт-Күл айылы мурдагы Кочкор-Ата совхозуна караштуу болгон). Улуту - кыргыз. Бабалары сарыбагыш уруусунун черикчи уругуна кирген.

1971-жылы өз айылында Ленин атындагы орто мектепти аяктаган.

1976-ж. Кыргыз мамлекеттик университеттин филология факультетинин кыргыз тил жана адабият бөлүмүн бүтүргөн.

1976-77-ж. мектептин мугалими жана Республикалык «Ленинчил жаш» газетасынын адабий кызматкери.

1977-79-ж. Кыргыз мамлекеттик университеттин кыргыз тилин жана адабиятын окутуунун методикасы кафедрасынын окутуучусу.

1979-82-ж. күндүзгү окуу бөлүмүнүн аспиранты.

1984-ж. педагогика илимдеринин кандидаты. Темасы: «Кыргызстандагы жалпы орто мектептерде кыргыз жазуучуларынын прозалык чыгармаларын окутуунун методикасы» («Методика изучения прозаических произведений киргизских писателей в общеобразовательных школах республики»).

1993-ж. доцент наамын алды.

1994-ж. педагогика илимдеринин доктору болду. Темасы: “Кыргызстандын мектептеринде кыргыз адабиятын окутуунун тарыхы жана анын азыркы этаптагы актуалдуу маселелери” («История изучения кыргызской литерату в школах республики и ее актуальные проблемы на современном этапе»).

1996-ж. профессор наамын алган.

1997-ж.   Ч.Айтматов атындагы эл аралык коомдук академиянын академиги.

1995-2007-ж. Улуттук университеттин кыргыз филология факультетинин деканы, ошол эле мезгилде айкалыштыруу менен кафедра башчысы (1998-2000).

2008-2011-жылдары Улуттук университеттин кыргыз тилин жана адабиятын окутуунун методикасы кафедрасынын башчысы.

2011- жылдын сентябрынан баштап Ж.Баласагын атындагы Кыргыз Улуттук университеттин педагогикалык ишмердүүлүк боюнча проректору.

2013-2015-жылдары КРнын Билим берүү жана илим министринин орун басары.

2015-2017-жылдары Ж.Баласагын атындагы Кыргыз Улуттук университеттин мамлекеттик тил боюнча проректору.

2017-ж.   Абай атындагы Казак улуттук педагогикалык университетинин Ардактуу профессору.

2019-ж. К.Тыныстанов атындагы Ысык-көл мамлекеттик университетинин Ардактуу профессору.
2017-жылдын 5-январынан тарта Кр Президентине караштуу Мамлекеттик тил боюнча улуттук комиссиянын төрагасы болуп иштеп келет.

Үй-бүлөсү тууралуу маалымат

түзөтүү

Үй-бүлөлүү, үч балалуу (эки кыз, бир уулу бар). Жубайы - Светлана Топчиевна Батаканова. Ал дагы педагогика илимдеринин доктору, профессор. К.И.Скрябин атындагы Кыргыз улуттук агрардык университетинин мамлекеттик тил боюнча проректору.
Кыздары - Гүлзада, Нурзада жана уулу Элмурас.

Өзү он бир туугандын бешинчиси. Назаркулдун инилеринин бири - белгилүү кыргыз тарыхчы окумуштуусу Темиркул Асанов.


Илимий ишмердиги

1984-жылы жактаган илимдин кандидаты диссертациясынын темасы: «Кыргызстандагы жалпы орто мектептерде кыргыз жазуучуларынын прозалык чыгармаларын окутуунун методикасы».

1994-жылы жактаган педагогика илимдеринин доктору даражасы боюнча диссертациясынын темасы: “Кыргызстандын мектептеринде кыргыз адабиятын окутуунун тарыхы жана анын азыркы таптагы көйгөйлүү маселелери”.

2010-ж. «Кыргыз тили жана адабияты» Республикалык илимий-усулдук журналдын башкы редактору.

Илимдин алты докторун, он бештен ашык кандидатын даярдаган.

200дөн ашык илимий эмгектерди жарыялаган. Анын ичинде монографиялар, ЖОЖдор үчүн окуу китептери жана окуу-методикалык куралдары бар. Кыргыз адабияты боюнча орто мектептин VI жана XI класстарынын окуу китептеринин авторлорунун бири.

Коомдук жана журналисттик ишмердиги

түзөтүү

1996-98-ж. Улуттук аттестациялык комиссиянын педагогика илимдери боюнча эксперттик комиссиянын мүчөсү.

1996-2012-жылдарда докторлук (кандидат) диссертацияларды жактоо боюнча кеңештердин мүчөсү (Кыргызстан жана Казакстан-2010-ж.).

1998-ж. тартып азыркы убакка чейин  “Эл Агартуу” журналынын  редакциялык тобунун мүчөсү.

2005-ж. тартып азыркы убакка чейин   “Мектеп- Школа”  журналынын редакциялык тобунун мүчөсү.

2007-2011-ж.  КРнын Президентине караштуу Мамлекеттик тил боюнча улуттук коммиссиянын  мүчөсү.

2012-2015-ж. докторлук (кандидат) диссертацияларды жактоо боюнча кеңештин төрагасынын орун басары.

2008-жылдан тартып азыркы убакытка чейин Билим берүү жана илим   министрлигиндеги Республикалык илимий-методикалык советтин кыргыз тили жана адабияты секциясынын башчысы.

2008-2011 ж.  КРнын Жогорку Кенешинин сессиясынын чечими  аркылуу КРнын Президентинин Указы менен   Улуттук  телекөрсөтүү жана радиоуктуруу корпорациясын  көзөмөлдөөчү кеңештин мүчөсү.

2013-2014-жылдары Кыргыз Республикасынын Президентинин   №155 Жарлыгына ылайык Кыргыз Республикасында 2014-2020-жылдары мамлекеттик тилди өнүктүрүүнүн жана тил саясатын өркүндөтүүнүн улуттук программасын иштеп чыгуу боюнча жумушчу топтун мүчөсү.

2014-жылдан бери “Баластан” балдар журналынын редакциялык тобунун мүчөсү.

2015-жылдан бери Кыргыз Республикасында 2014-2020-жылдары мамлекеттик тилди өнүктүрүүнүн жана тил саясатын өркүндөтүүнүн улуттук  программасын ишке ашырууну контролдоо боюнча жумушчу топтун мүчөсү.

2015-жылдын декабрынан 2020-жылдын декабрына чейин КРнын Жогорку Кенешинин сессиясынын чечими  аркылуу КРнын Президентинин Указы менен    Улуттук  телекөрсөтүү жана радиоуктуруу корпорациясынын  көзөмөлдөөчү кеңешинин мүчөсү

2015-жылдан бери Кыргыз Республикасынын  Жогорку аттестациялык коммиссиянын( ЖАК-ВАК) президиумунун мүчөсү.[1].

Ал изилдеген негизги илимий көйгөйлөр

түзөтүү

Көркөм чыгармаларды орто мектептерде окутуунун мазмуну жана формалары; мектептерде адабиятты окутуунун тарыхы жана азыркы учурдагы актуалдуу проблемалары; окуу пландарынын, окуу программаларынын жана окуу китептеринин мазмундук, структуралык табияты; окутуунун жана тарбиялоонун теориясы менен инновациялык технологиялары ж.б.

Негизги илимий–методикалык эмгектери

түзөтүү
  • Жалпы билим берүүчү кыргыз орто мектептеринде эпикалык чыгармаларды окутуу боюнча методикалык колдонмо.  - Фрунзе, 1987.
  • Жалпы билим берүүчү кыргыз орто мектептеринде прозалык чыгармаларды окутуунун  кээ  бир маселелери.   -Фрунзе, 1989.
  • Мектептерде кыргыз адабиятын окутуунун тарыхынан.- Фрунзе, 1991.
  • Кыргыз  адабиятын мектептерде окутуунун тарыхы. - Бишкек, 1994.
  • Мектептерде прозалык чыгармаларды окутуу. - Бишкек, 1997.
  • Кыргыз адабиятынын окуу программаларынын мазмуну жана проблемалары. - Бишкек, 2010.
  • Кыргыз адабиятынын окуу китептери: өткөнү, бүгүнкүсү жана келечеги. -Бишкек, 2011.
  • Кыргыз адабияты: 6-класс үчүн окуу китеби. - Бишкек, 2000 (1- чыгарылышы), 2004 (2- чыгарылышы), 2007 (3- чыгарылышы).- А.Сманбаев менен авторлош.
  • Кыргыз адабияты:11-класс үчүн окуу китеби. - Бишкек, 2000.   (1-чыгарылышы), 2004-ж (2-чыгарылышы), 2007-ж (3-  чыгарылышы).К.Асаналиев, К.Иманалиев, К.Артыкбаев,  С.Байгазиев, А.Муратов менен авторлош.
  • Адабият: Өзбек мектептеринин 11-классы үчүн. -  Ташкент,2005, (авторлош).
  • Көркөм чыгармаларды окутуунун методикасы. – Бишкек,   2014.
  • Чыгармаларды жанрдык өзгөчөлүгүнө ылайык окутуу. – Бишкек, 2015.
  • Адабиятты окутуунун мазмуну жана проблемалар. – Бишкек, 2017.

Аталган эмгектерден тышкары 200дөн ашык эмгектери менен макалалары жарыяланган.

  • Сыйлыктары. Наамдары

1993-ж.         КРнын элге билим берүүсүнүн отличниги

1999-ж.         Ж.Баласагын атындагы сыйлыктын  лауреаты

2005-ж.         Кыргыз Республикасынын Президентине караштуу  Мамлекеттик тил боюнча улуттук комиссиянын    “Кыргыз тил” төш белгиси.

2011-ж.         Кыргыз Республикасынын Президентинин Ардак  грамотасы менен сыйланган.

2017-ж.        КР нын Билим берүүсүнө эмгек сиңирген кызматкер.


Проф.Н.Ишекеевдин илимий кеңешчилиги жана жетекчилиги менен корголгон диссертациялар.

түзөтүү

Илимдин доктору илимий даражасы үчүн жазылган диссертациялар.

түзөтүү
  • Ахметова Нурлан Алымкуловна. «Теория и практика модульно-рейтинговой технологии обучения в вузе». - Бишкек, 2002.
  • Исамидинов Искендер Чоңмурунович. «Кыргыз орто мектептеринде адабият теориясын окутуу». - Бишкек, 2005.
  • Сакиева Саипжамал. «Башталгыч мектепте адабий окууга үйрөтүүнүн педагогикалык негиздери». - Бишкек, 2010.
  • Момуналиев Сатканбай. «Кыргыз орто мектептеринде лириканы окутуунун психологиялык-педагогикалык жана методикалык технологиялары». - Бишкек, 2011.
  • Укуева Бушарипа Кожояровна «Жогорку  окуу жайларында  студенттердин  чыгармачылык активдүүлүгүн  жогорулатуунун  илимий-методикалык негиздери (кыргыз адабиятынын  мисалында)».-Бишкек, 2014.
  • Акматов Болот Мекенович “Кыргыз адабиятын жогорку окуу жайларында компетенттүүлүккө негиздеп окутуунун технологиясы” –Бишкек, 2016.

Кандидаттык диссертациялар:

түзөтүү
  • Уразова Жамыйла Таштемировна. «Элдик оозеки чыгармалардын сюжеттеринин негизинде жазылган драмаларды окутуунун илимий-методикалык негиздери». - Бишкек, 2000.
  • Кенжешев Каныбек Дүйшөналиевич. «Жогорку класстарда 20-жылдардагы кыргыз профессионал жазма адабиятын окутуу». - Бишкек, 2001.
  • Шаимкулов Олжобай Акматович. «Адабияттык окуу курсунда повесть жанрын окутуунун методикасы». - Бишкек, 2004.
  • Жапаралиева Назира Жакыповна. «Түгөлбай Сыдыкбековдун чыгармаларын окуу процессинде окуучулардын адабий билимин өркүндөтүүнүн методикасы». - Бишкек, 2006.
  • Эшиев Жаркул Абдимиталипович. «Мектептерде поэмаларды окутуунун илимий-методикалык негиздери». - Бишкек, 2007.
  • Абдырасулова Элмира Кырмаевна. «Чыңгыз Айтматовдун чыгармаларын 5-7 класстарда окутуунун илимий-методикалык негиздери». – Бишкек, 2007.
  • Аман кызы Бакыткүл. «Мектепте адабиятты окутууда жазуу жумуштарын жүргүзүүнүн илимий-методикалык негиздери». - Бишкек, 2008.
  • Ибраева Мира Эсенбековна. «Жогорку класстарда романдарды окутуунун методикасы». - Бишкек, 2009.
  • Абдымомунова Гүльжамыш Асековна. «Манас» эпосунун негизинде жаштарды атуулдукка тарбиялоо». - Бишкек, 2009.
  • Тешебаев Манас. «Кыргыз адабиятын интеграциялап окутуунун илимий-методикалык негиздери (5-7-кл)». -Бишкек, 2010.
  • Абдыкадырова Мая Байсаловна. «Окутуу орус тилинде жүргүзүлгөн мектептерде эл акындарынын чыгармаларын окутуу (5-8-класстар)». - Бишкек, 2012.
  • Сураналиева Канымгүл Калыбековна. «Кыргыз орто мектептеринде Т.Сатылгановдун  өмүрү, чыгармачылыгын  окутуунун  интерактивдүү негиздер».-Бишкек,2013.
  • Кулмаматова Шаткүл Океновна .«Кыргыз адабияты  сабактарында XIX  кылымдагы акындардын  чыгармаларын  окутуунун илимий-методикалык  негиздери (К.Бай  уулу, А.Буйлаш  уулунун чыгармаларынын  мисалында )».-Бишкек 2014.
  • Максүтова Айша Бактыбековна. «Орус  тилдүү мектептерде  кыргыз  адабиятын этномаданий  негизде  үйрөтүүнүн методикасы».- Бишкек, 2015.
  • Дөөлөтбакова Ракыя Жумакадыровна. «Кыргыз адабиятындагы  майдан  темасындагы поэмаларды  окутуу».-Бишкек, 2016.
  • Абдыкадырова Гүлсаада Кочконбаевна. “Адабиятык окуу курсунда эпосторду окутуунун методикасы ( “Эр Төштүк”, “Эр Табылды”)”.-Бишкек, 2018.

Ал расмий биринчи оппонент болгон кыргыз жана казак окумуштуулары:

түзөтүү
  • Култаева Үмүт Баймуратовна. «Кыргыз адабияты сабагында жогорку класстын окуучуларынын билимин тереңдетүү үчүн предмет аралык байланышты пайдалануу». - Ташкент, 1989.
  • Жумажанова Токен Конысбаевна. «Научно-методические основы внеклассной работы по казахской литературе». - Алматы, 1996. Докторлук диссертация.
  • Рысбаев Сулайман Казыбаевич. «Кыргыз башталгыч мектептеринде адабиятты окутууну этнопедагогикалык негизде өркүндөтүү». – Бишкек, 2006. Докторлук диссертация.
  • Муратов Абдыкерим Жаркынбаевич. «Көркөм адабий тексттердеги элдик педагогикалык ойлор жана аларды окутуу процессинде интерпритациялоонун илимий-методикалык негиздери (Ч.Айтматовдун чыгармаларынын мисалында)». - Бишкек, 2010. Докторлук диссертация.
  • Абжаков Талгатбек Дуйсенбекович. «Особенности изучения казахской литературы в русскоязычных школах (10-11кл)». - Алматы, 2001.
  • Молдахметова Зулкия Нурушкызы. «Изучение казахского фольклора в 5-7 классах школ с русским языком обучения». - Алматы, 2002.
  • Мухтарова Энипа. «Орто мектепте чыгарма жаздыруунун методикасы». - Алматы, 2002.
  • Жумакаева Береке Даулетханкызы. «Методика изучения произведений Атай Кунанбаева в 5-8 классах школ с казахским языком обучения». - Алматы, 2003.
  • Аңсабаев Дуйсен Сандыбайулы. «Изучение лирических произведений в 5-9 классах средней школы». - Алматы, 2003.
  • Демеуова Фарида Гановна. «Методика изучения литературного творчества С.Сейфуллина в школах с русским языком обучения». - Алматы, 2003.
  • Каламбаева Гүлжан Алибековна. «Изучение поэзии жырау в школах с русским языком обучения (8-класс)». - Алматы,2005.
  • Мустафина Майгүл Эдилбеккызы. «Научно-методические основы обучения айтыса в школе». - Алматы, 2005.
  • Бараш Рыскул Байдылдакызы. «Обучение драматических произведений».- Алматы, 2006.
  • Копбаева Зейнегүл Жанабеккызы. «Орус мектебинде казак адабиятын окутуунун методикасы (5-класс)». - Алматы, 2004.
  • Кунекова Турсын Мырзабековна. «Формирование читательского интереса к произведениям казахской литературы в школах с русским языком обучения. (10-11 классы)». - Алматы, 2006.
  • Сманов Бактияр Урисбайуулу. «Мектепте көркөм чыгарманы талдоонун илимий-методикалык негиздери». - Алматы, 2010. Докторлук диссертация. Бир жолку коргоого мүчө.
  • Медеубаева Кенжехан Турапбековна. «Ортомектепте С. Торайгыровдун чыгармаларын окутуунун методикасы». - Алматы, 2010.
  • Тлебалдина Нургүль Казанбаевна. «Жусупбек Аймауытовдун чыгармаларын орто мектепте окутуу маселелери». - Алматы, 2010.

Ал тууралуу адабият

түзөтүү
  • Айтматов академиясынын академиктери / Түзүүчү: филология илим. канд. Дилдебек Андашев; жооптуу ред. Четин Жумагулов. – Бишкек: “Кыргыз энциклопедиясы” Башкы ред., 2011. – 104 бет.
  • Асанов У.А., Жуманазарова А.З., Чоротегин Т.К. Кто есть кто в кыргызской науке: Краткий биобиблиогр. справочник докторов наук Кыргызстана / Под ред. акад. У.А.Асанова. — Бишкек: Гл. ред. Кыргызск. энциклопедии, 1997. — 672 с.
  • Асанов У.А., Жуманазарова А.З., Чоротегин Т.К. Кыргызская наука в лицах: Краткий исторический и био-библиографический свод / Отв. ред. У.Асанов. – Бишкек: Центр госязыка и энциклопедии, 2002. – 544 с.,
  • Коллективдүү авторлор түзгөн китеп (Р.Сулайманова, К.Абдраимов ж.б.)-Мугалимдик ыйык жол (Н.Ишекеев жөнүндө) –Бишкек. 2013-жыл.
  • "Кут билим" гезитинин редакциясы № 44. "Атактуу акындын мектебине белек (А.Осмонов атын. №68 мектептин сүрөт көргөзмөсүн КРнын билим берүү жана илим минстринин орун басары Н.Ишекеев ачты. ) 2013-жыл, 6-декабрь.
  • "Кут билим" гезитинин редакциясы №48. "Токторов Майрамбек Ч.Айтматов миң жылдыктардын залкар манасчысы бойдон кала берет. (Н.Ишекеевдин Түркия мамлекетине Ч.Айтматовдун эл аралык симпозиумунда сүйлөгөн докладынан). 2013-жыл, 27-декабрь,
  • "Кут билим " гезитинин редакциясы №4. "Белгилүү манасчы Талантаалы Бакчиевге министрдин орун басары Н.Ишекеев билим берүүнүн отличниги төш белгисин тапшырды."- 2014-жыл, 31-январь.
  • "Эл агартуу" журналы №3-4. А.Муратов "Н.Ишекеев – окумуштуу-педагог, чебер устат жана мыкты илимпоз". -2014-жыл.
  • "Кут билим" гезитинин редакциясы № 35. Б.Үкүева, С.Сакиева "Проблемалык окутуу деген эмне? Образдарды кантип талдайбыз." -2014-жыл, 12-сентябрь.
  • "Эркин Тоо" гезитинин редакциясы № 2(2727). "Ишекеев Назаркул Кыргыз Республикасынын Президентине караштуу Мамлекеттик тил боюнча улуттук комиссиянын төрагасы болуп дайындалсын". 2017-жыл,10-январь.
  • "Кыргыз тили" гезитинин редакциясы. "Назаркул Ишекеев- Улуттук комиссиянын төрагасы". 2017-жыл,10-январь.
  • ММ Кызмат (Мамлекеттик жана муниципалдык кызмат), №3-4. "Ишекеев Назаркул Кыргыз Республикасынын Президентине караштуу Мамлекеттик тил боюнча улуттук комиссиянын төрагасы болуп дайындалды".2017- жыл, 17-январь.
  • "Кыргыз туусу" гезитинин редакциясы №(24103) "Жаңы төрага күйөрман болууга чакырды". 2017-жыл, 27-январь.
  • "Тил жана маданият" гезитинин редакциясы "Сыйлыгыңыз кут болсун!",2017-жыл, 31-январь.
  • "Ачык сөз" гезитинин редакциясы № 03. "Назаркул  Ишекеев Казахстан Республикасынын Абай атындагы Казак улуттук  педагогикалык университетинин Ардактуу  профессору болду." 2017-жыл,2-февраль.
  • "Кыргыз тили" гезитинин редакциясы . "Тил – элдин көөнөрбөс кенчи".2017-жыл, 21-февраль.
  • "Кыргыз тили" гезитинин редакциясы . "Кыргыз тили -  биримдик менен достуктун тили" .2017-жыл,21-февраль.
  • "Эркин Тоо" гезитинин редакциясы .№.№86(2811) "Максат мамлекеттик тилди өнүктүрүү. Президенттикке талапкерлер эне тилден экзамен беришет." 2017-жыл,28-июль.
  • Ишекеев Назаркул-Токтогул энциклопедиясы. –Б,: “Турар”, 2014, 128-б.
  • Ишекеев Назаркул-Алыкул Осмонов энциклопедиясы.-Б,: “Бийиктик плюс”, 2015, 297-б.
  • Назаркул Ишекеев-Айтматов энциклопедиясы 2-том. -Б.; “Турар” , 2017, 50-б.
  • Ишекеев Назаркул-Адабият энциклопедиясы: Окуу куралы, 2-том.-Б.: 2018, 384-386-б.
  • "Тил жана маданият" гезитинин редакциясы №18(245) "Тилим-дилим, өмүрүм" 2019-жыл, 27-сентябрь.
  • "Эркин Тоо" гезитинин редакциясы №83(3047)"Кыргыз тили майрамын сонун уюштурушту". 2019-жыл, 4-октябрь.
  • "Эркин Тоо " гезитинин редакциясы № 103 (3067) "Тил жоголсо, улут жоголот" .2019-жылдын, 13-декабры.

Интернеттеги шилтемелер

түзөтүү
  1. ↑ http://sputnik.kg/reference/20170105/1031123175/nazarkul-ishekeev-omur-bayany.html
"https://ky.wikipedia.org/w/index.php?title=Назаркул_Ишекеев&oldid=407752" булагынан алынды