Кээ бир булгоочу заттардын касиеттери

Винилхлорид Булактары:
Винилхлориддин (ВХ) эмиссияларын атмосферага чыгаруучу негизги булактар болуп винилхлоридди өндүрүү, поливинилхлоридди (ПВХ) жана андан жасалган буюмдарды өндүрүү болуп эсептелет. АКШ да катталган кээ бир винилхлорид эмиссиялардын булактары муниципалдык таштандыларды чогултуучу жерлер болгон.
Атмосфера: Батыш Европада винилхлориддин фондук концентрациялары орточо 0,1-0,5 мкг/м3 деп алынат. Ал колдонулуп жаткан эң жакшы методдордун (хромато-масс-спектрометрия) аныктоо чегинен (0,8 мкг/м3) төмөн болуп эсептелет. ВХ жана ПВХ өндүрүүчү заводдордун жанында ВХдин абадагы орточо суткалык концентрациясы 100 мкг/м3дан жогору болушу мүмкүн, бирок заводдон 1 км аралыкта ал көрсөткүч 10 мкг/м3дан да төмөндөп кетет.

Суу: Винилхлорид жогорку учуу жана реакция жөндөмдөрүнө ээ болгондуктан, ал сууда аз концентрацияда кармалат. Ичүү суудагы өлчөнүп аныкталган винилхлориддин эң жогорку концентрациясы (1,7 мкг/дм3), мономердин поливинилхлорид суу түтүктөрүнөн суунун курамына кошулуусу менен түшүндүрүлөт.

Концентрацияларды эсептөө коэффициенттери:
1млн-1 (1 ppm) = 2,589 мг/м3
1 мг/м3 = 0,386 млн-1 (ppm)
Организмге келип түшүү жолдору: ВХ организмге негизинен ингаляциялык жол менен келип түшөт. Ал эми булактардан негизгилерден болуп өнөр-жай булактары эсептелет. ВХ же ПВХ өндүрүүчү өнөр-жайлардын айланасындагы 5 километрдик зонада жашаган адамдарга ВХ концентрациясы башка калкка караганда 10-100 эсе көп таасир этет.

Ден-соолукка тийгизген таасири: ВХдин жогорку концентрацияларынын токсикалык эффекттери анын профессионалдык контакт шарттарында таасир этүүсүндө байкалат. ПВХ өндүргөн заводдордун жанында жашагандар үчүн жаңы төрөлгөн жана жаш балдардын туура эмес өрчүү коркунучу жогору болот. Борбордук нерв системасы өзгөчө сезгич келет. ВХдин адам үчүн канцерогендүү экендиги аныкталган.

Алюминий

Булактары:
Электро техника, авиациялык, химиялык, нефти иштетүү өнөр-жайлары, машина куруу, курулуш, оптика, ракеталык жана атомдук техника.

Жаратылышта кездешүүсү: Алюминий, жер кыртышынын курамында кармалышы боюнча кычкылтек менен кремнийден кийин үчүнчү орунду ээлейт, жана анын 8,8%ын түзөт. Топуракта алюминий 150-600 мг/кг өлчөмдө, шаарлардын абасында 10 мкг/м3га жакын өлчөмдө, айыл жергесинде болсо, 0,5 мкг/м3 өлчөмдө кезигет. Ал топуракта кычкылдануу жолу менен чогулат. Агым сууларда алюминийдин өлчөмү 2,5-121 мкг/дм3ду түзөт. Көлмөлөр кычкылданганда алюминийдин эрибеген формалары эриген формаларга өтөт, ошондуктан анын суудагы концентрациясы кескин жогорулайт.

Организмге келип түшүү жолдору: Алюминийдин организмге келип түшүүсүнүн негизги булактары: тамак-аш, суу, аба, дары-дармектер, алюминий идиш (термикалык иштетүүдөн кийин алюминий идиштеги тамакта алюминийдин өлчөмү эки эсе жогорулайт), дезодоранттар ж.б. Чоң кишинин алюминийди бир суткалык керектөөсү – 35-49 мг түзөт. Алюминийдин суткалык аралаш рациондогу жалпы кармалышы 80 мг түзөт.
Ден-соолукка тийгизген таасири: Алюминийдин токсикалуулугу анын зат алмашууга тийгизген таасиринде байкалат. Өзгөчө минералдык алюминий нерв системасынын клеткаларынын өсүү жана көбөйүү функциясына тийгизген таасиринде байкалат. Алюминий туздарынын көбөйүшү кальцийдин организмде топтолуусун, фосфордун адсорбциясын азайтат. Ошол эле убакта сөөктөрдө, боордо, уруктуктарда, мээде жана калкан безде алюминийдин кармалышы 10-20 эсе жогорулайт. Алюминийдин нейротоксикалык таасиринин эң маанилүү клиникалык көрүнүштөрү: Кыймыл-аракет активдүүлүгүнүн бузулуусу, булчуңдардын түйүлүп калышы, эсти жоготуу жана унутчаактык, психопаттык реакциялар.