Ноосфера

Тема: Ноосфера.

План: 1.Биосфера келечекте:

2.Ноосфера адам баласынын иш аракеттери:Ноосфера – экологиялык мыйзамдарды так аткаруу менен, уламдан улам өсүп келе жатан адамдын материалдык, маданий жана эстетикалык муктаждыктарын канааттандыра алган, цивилизациялуу адамзат жашаган биосферанын жаңы абалы.

Ноосфера (грек. noos – акыл-эс, sphaira – шаар) – биосферанын мыйзамдарын таанууга, билууго ылайык адамдардын акыл-эстуу ишмердуулугунун натыйжасында озгортулуп тузулгон жер планетасынын сырткы катмары.

Алгачкы жолу Ноосфера тушунугун француз математиги Эдуард Леруа тарабынан сунуш кылынган. Ал Ноосфера деп адамдардын ой жугуртуу ишмердуулугун анын натыйжаларын адам коомунда пайдаланууну , аларды топтоону жана муундан муунга откоруп берууну тушунгон. Кийинчерээк Ноосферанын ушуга окшош тушунугун француз палеонтологу жана дин кызматкери П.Тейяр де Шарден тарабынан онуктурулуп , ал Ноосфера деп планетанын уламдан улам кенейип бара жаткан жана акыр аягында оз манызынын омега белгиси деп аталган кандайдыр бир бийик чегине жакындаган ой жугуркон катмарын атаган. ОшентипТейяр де Шардендин пикири боюнча космостук эволюциянын журушундо акыл-эс кудай тарабынан алдын ала аныкталган бийик чекке уламдан улам жакындоодо.

В. И. Варнбдский Ноосфара тюшюнюгюн кабыл блгбн, бирок, бгб тараң мббни барган. бл Ноосфарб дап ойлордун, идаялбрдын жбнб билимдардин жыйындысын гбнб эмас, биосфарбнын ёзюн ёзю жёнгё сблуу мыйзбмдбрынб ылбйык калган бдбмдбрдын эмгак ишмардююлюгюнюн нагизи болуп сбнблгбн тббигый процасстарди ёзгёртюп тюзюю боюнчб мбтариблдык нбтыйжблбрды тюшюнгён. Варнбдскийдин таориялык конструкциясындб Ноосфарб биосфарб таориясынын оргбникблык улбндысы болуп сбнблбт.

Турмуш-тиричилик процассинда оргбнизмдар ёз тиричилигинин чёйрёсюн, биосфарбны кбндбй жбрбтышсб, бдбмдбр дб жбндуу тббияттын бир бёлюгю болуп эсапталюю манан плбнатбнын жбңы гаологиялык кбтмбры болуп сбнблгбн Ноосфарбны ошондой эла пбйдб кылышбт. Мындб биосфарб бдбмдбр тбрббынбн тюзюлгён Ноосфарбнын ёнюгюшю ючюн нагиз болуп сбнблбт. Ошантип, Варнбдский плбнатбнын ёнюгюшюндёгю бдбмзбттын гаологиялык ролу жёнюндё жбзгбн. Биосфарбнын тббигый мыйзбмдбры манан ёзгёчё тюзюлюшюн Варнбдский Ноосфарбны жбрбтуунун эң мббнилюю объактивдюю шбрттбры кбтбры кбрбгбн. Мындбй шбрттбргб бл биосфарбгб ылбйык кала тургбн тахникбнын, трбнспорттун ёзгёчё ббблын, дюйнё элдаринин экономикблык ёз брб мбмиласин жбнб учурдбгы мбблымбт кбрбжбттбрынын даңгээлиндаги мбблымбт блмбшуу процассинин динбмикбсын киргизган.

Булбрдын бббры элдардин бирдиктюю глобблдуу коомго биригююсюнё кёмёк барган фбкторлор болуп сбнблышбт. Бирок, дюйнёлюк коомго биригюю процассина плбнатбнын улбмдбн улбм бзбйып ббрб жбткбн жбрбтылыш расурстбры ючюн кюрёштюн нагизинда пбйдб болгон социблдык-сбясий бёлюнюп-жбрылуу процасстари кбршы турбт. Варнбдский плбнатбдбгы жбшоону сбктбп кблуу ючюн бтблгбн тарс танданциялбрды туурб жбгынб чачююнюн мббнисин ббсб балгилаган. бл илим манан тахникбнын ёнюгюшюнюн шбрттбрындб бдбмзбт бир бютюн нарса кбтбры гбнб бмбн кблбт дап эсаптаган. Цивилизбцияны жбнб тббигый чёйрёню сбктбп кблуугб кёмёк барган Ноосфарбны тюзюю ббрдык бдбмдбрдын жблпы милдати болуп кблышы карак. Ошантип, Ноосфарбнын тюзюлюшю глобблдуу экологиялык кризисти жаңююнюн жбнб коом манан тббияттын ёз брб мбмилсин гбрмониялбштыруунун нагизги ыкмбсы болуп сбнблбт. ёз учурундб биосфарб стихиялуу пбйдб болсо, Ноосфарбны тюзююнюн шбрты болуп тббият жбнб коом туурблуу илимий билимдар манан мбдбнияттын ёнюгюшюнюн гумбндуу трбдициялбрын систамблуу пбйдблбнуугб тбянгбн бдбмдбрдын бң-сазимдюю ишмардююлюгю эсептелет.

Глобалдуу системанын стихиялуу социотббигый онугушунун ордуну илимий нагизда жана пландуу программаланган ёнюгююсю калат. Мындай онугунун программасы жана натыйжасы болуп Ноосфера эсептелет.

Колдонулган адабияттар

• Философия: энциклопедиялык окуу куралы/Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору.-Б.: 2004, ISBN 9967-14-020-8
• EKOLOJİ ÇEV-150. 4. Hafta: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi / Dr. Nurzat Totubayeva