Олуяата трихантемиси

Олуяата трихантемиси (лат. Trichanthemis aulieatensis (B. Fedtsch.) Krasch, syn. Pseudoglossanthis aulieatensis (B. Fedtsch.) Poljak) - Көп жылдык, чачыранды түктүү, бийиктиги 20-40 см ге чейин жеткен, жоон, көп өзөктүү, жыгачтанган тамырлуу өсүмдүк. Көпчүлүк сабагы начар жалбырактанган, сабагынын түбү жыгачтанган, бутактуу, жогору бөлүгүндө жөнөкөй, тик же түбүнөн чыгып, начар жалбырактанган. Жалбырактары түксүз же билинер-билинбес түктүү, топуракка жакындарынын узундугу 10 см, туурасы 2 см ге чейин, канаттай же кош канаттай бөлүктүү, жалбырак сапсыз. Гүл чанактары жалгыздан, ороочторунун узундугу – 6-8 мм, туурасы – 14-23 мм, желекчелери терилүү, четтери кеңири күрөң-буурул жаргак сымал сызмалуу, сырткылары жазы ланцеттей, ичкилери узунча сызыкчадай; гүлдөрү ар түрдүү, четкилери- энеликтери тил сымал кызыл-ак гүл коргондуу; ортоңкулары эки жыныстуу, түтүкчөдөй жыш түктүү гүл коргондуу. Урукчаларынын узундугу 2,5-3,2 мм, кырдуу, жыш түктүү, паппусу – таажы сымал, чел кабыктай түрпүлүү.

Биологиялык өзгөчөлүктөрү

Май-июнда гүлдөп, июлда уруктайт. Уругу аркылуу көбөйөт.

Жалпы жана өлкөдө таралышы

Түштүк Казакстан (Кыргыз тоо кыркасынын түндүк бетинин батыш бөлүгү, Алмасай капчыгайы, Сырдарыя Каратоо кыркасы) жана Кыргызстан (Эчкилүүтоо тоо кыркасы, Кыргыз тоо кыркасынын түштүк бетинин батыш бөлүгү, Карарча капчыгайы).

Өсүү шарттары

Жылгалуу жана арча токойлорунун таштактуу беттеринде 1400-1800 м абсалюттук бийиктиктер.

Саны

Түрдүн саны аз, ал бир нече гана жерлердеги чогултуудан улам белгилүү жана акыркы 15 жылда табылган эмес.

Чектөөчү факторлор

Антропогендик. Жогору декоративдүү өсүмдүк катары гүлдөрүн калк массалык түрдө чогултуп, жайыттарда мал көп жайылат. Уругу аркылуу калыбына келүүсү жокко эсе.

Өстүрүү

Маалымат жок.

Уюштурулган коргоо аракеттери

СССРдин Кызыл китебине 1975-жылы киргизилген, Казак ССРинин Кызыл китебине 1978-жылы киргизилген, Кыргыз ССРинин Кызыл китебине 1985 жылы киргизилген.

Коргоо үчүн зарыл аракеттер

Түрдүн популяциясына көзөмөлдүк кылып, ал өскөн аймактарын корукка алып, жогору декоративдүү өсүмдүк катары өстүрүү зарыл.

Cтатусу

EN. Монотиптүү секциянын өкүлү, сейрек ( кууш) кездешкен эндем, жогору декоративдүү өсүмдүк.

Колдонулган адабияттар

• Кыргыз Республикасынын Кызыл китеби 2-басылышы – Бишкек: 2006. – 544 б. – ISBN 9967-23-367-2
• “Кыргызстан” улуттук энциклопедиясы: 5-том. Башкы редактору Асанов Ү. А. К 97. Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2014. илл. ISBN 978 9967-14-111 -7