Пропилен

Пропилен, пропен, СН₃-СН=СН₂ – СН₃-СН=СН₂ ― каныкпаган углеводород. Түссүз күйүүчү газ, б. эрүү t 185,25, кайноо t 47,70С. Өндүрүштө пропилен нефть фракциясын пиролиздөө жана пропанды жогорку температурада катализатордун таасири менен дегидрирлөөдөн алынат. Пропилен реакцияга жөндөмдүү бирикме. Ал негизинен кош байланышына кошуп алуу реакцияларына кирет. Жогорку температурада (500–600С) хлор менен орун алмашуу реакциясына кирип, хлордуу аллилди пайда кылат: СН₂=СН – СН₃ + Cl₂  СН₂=CH – СН₂ Cl + HCl. Пропиленди AlCl₃ түн катышуусунда полимерлөөдөн димер-изопрен, Н₃РО₄ менен тетрамер ж. б. катализаторлордун таасири астында полипропилен алынат. Пропилендин аммиак менен болгон аралашмасын кычкылдандыруудан акрилнитрил алынат. Катализатордун мүнөзүнө жана реакциянын шарттарына жараша пропиленден анын оксиди, акролеин, ацетальдегид ж. б. пайда болот. Химиялык өнөр жайда пропиленди кычкыл чөйрөдө гидратациялоодон изопропил спирти өндүрүлөт, пропилен менен бензолдон кумол (изопропил-бензол), аны кычкылдандыруу жолу менен ажыратуудан фенол жана ацетон алынат. Пропилен пластмассаларды, каучуктарды, кир кетирүүчү заттарды, мотор отундарын, эриткичтерди өндүрүүдө колдонулат.

Колдонулган адабияттар

• “Кыргызстан” улуттук энциклопедиясы: 6-том. Башкы редактору Асанов Ү. А. К 97. Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2014. 816 бет, илл. ISBN 978 9967-14-117 -9