Радий

Радий (лат. radium), – Д. И. Менделеев мезгилдик системасы IIА группа элементи; к.н. 88; ат. м. 226,025. Массалык сандары ²¹³Ra, ²¹⁵Ra, ²¹⁹Ra, ²³⁰Ra болгон изотоптору бар. Алардын ичинен a-радиоактивдүү ²²⁶Ra эң туруктуусу (Т_½ =1620 жылга жакын). Р. элементин 1898-ж. Мария жана Пьер Кюрилер ачышкан. Ал өтө сейрек жана чачыранды элемент. Уран тоо тектеринин 1 т-сынан 0,34 г. Р. алынат. Жер кыртышында радий 10^-10 % болот. Р. абада тез карарган күмүш сымал, ак жалтырак металл; эрүү температурасы 969 °С; кайноо температурасы 1500 °С жакын; тыгызд. 5,5 – 6 г/см³. Окистенүү даражасы +2. химимялык касиеттери боюнча барийге окшош, бирок андан активдүү. Азот менен Ra₃N₂, кычкылтек менен RaO; суу менен суутекти бөлүп чыгарып күчтүү негизди; галогендер менен хлорид, бромид, йодидди пайда кылат. О. эле к-талар менен реакцияга кирет. Анын хлориди, бромиди, йодиди, нитриди, сульфиди сууда жакшы эрийт. Ал эми карбонаты, сульфаты, хроматы сууда эрибейт. Р. уран тоотектерин кайра иштетүүдө экстракция, хроматография, чөктүрүү ыкмалары жана RaC_l2 эритмесин электролиздөөдөн алынат. Р. мед-да нейтрон булактарын алууда колдонулат. Ал организмге тамак менен келет да, анын 80 % сөөк ткандарында чогулат. Р. латын сөзү кыргызча «нур чыгарамын» дегенди билдирет. Радий элементинин ачылышы радиометриялык жана спектралдык анализ ыкмалары менен далилденген.

Колдонулган адабияттар

Химия: Энциклопедиялык окуу куралы/Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2004. - 422 б. ISBN 9967-14-021-6