Регел тамыр күчаласы

Регел тамыр күчаласы (лат. Eminium regelii, Vved.) - Бийиктиги 20-40 см ге чейин жеткен, көп жылдык, түймөктүү өсүмдүк. Түймөгү жалпайган шар сымал келип, жоондугу 3 см ге чейин. Жан тамыр жалбырактары ачык жашыл, узунча ланцеттүү же узунча, жалбырак саптуу. Гүл сабы жер бетине жакын жайгашып, бийиктиги 10-30 см. Гүлдөрү бир жыныстуу, сото топ гүлүнө чогулган, гүл коргонсуз, сотонун төмөнкүлөрү – энелик, жогору жагындагысы – аталык гүлдөр. Аталык гүлдөрдүн эң жогорку жагында сотодо кээде шибеге-жиптей гүлдөрдүн рудименти болот. Сотосу чокмор сымал узундугу 5-9 см келген көмөкчүсү менен аяктайт. Жабуусу сотосунан 2 эсе узун – 8-18 см, ички жагы баркыттай кара- кызгылт көк, төмөн жагы түтүкчөгө өтүп кетет да, сотонун ылдыйкы бөлүгүн камтыйт.

Биологиялык өзгөчөлүктөрү

Апрелң-май айларында гүлдөйт, мөмөлөөсү боюнча маалымат жок. Уругу аркылуу көбөйөт.

Жалпы жана өлкөдө таралышы

Батыш Тянңшанң (Фергана, Чаткал жана Атойнок тоо кыркаларынын төмөнкү жана ортоңку алкактары) жана Түндүк Памир-Алай.

Өсүү шарттары

Лесс сымал, сейрегирээк майда топурактуу жана шагыл топурактуу тоолордун төмөнкү жана ортоңку алкактарында кездешет.

Саны

Жаратылышта өтө чектелген. Түр жоголуп кетүү коркунуч алдында турат. Ареалынын чегинде бирин-серин учурайт.

Чектөөчү факторлор

Жайыттарды эрте жазда чексиз колдонуп, тоо этектериндеги жерлерди интенсивдүү түрдө иштетип, кайракта өсүүчү өсүмдүктөрдү өстүрүү залал келтирет.

Өстүрүү

Эч кандай маалымат жок.

Уюштурулган коргоо аракеттери

Кыргыз ССРинин Кызыл китебине (1985) киргизилген.

Коргоо үчүн зарыл аракеттер

Түр жайгашкан жерлерин коргоп, популяциясынын абалына иликтөө жүргүзүп, ботаникалык бактарга интродукциялоо керек.

Статусу

VU . Батыш Тянңшандын сейрек кездешкен эндем түрү.

Колдонулган адабияттар

• Кыргыз Республикасынын Кызыл китеби 2-басылышы – Бишкек: 2006. – 544 б. – ISBN 9967-23-367-2