Тыва гимниОрусия Федерациясынын курамындагы Тыва Республикасынын расмий гимни. Ал 2011-жылы кабыл алынган.[1][2] Гимндин тывача текстин жазган акын - Окей Шанагаш. Гимндин обонунун ээси - Кантомур Сарыглар[3]

Мен — тыва мен
Мен тывалыкмын
Сөзүнүн автору Окей Шанагаш
Композитору Кантомур Сарыглар
Өлкө  Тыва
Гимндин инструменталдык жазуусу

Гимндин тексти

түзөтүү

1993–2011-жж гимни

түзөтүү

«Кедр жаңгагына (тоорукка) толгон токоюм» (тывача «Тооруктуг долгай таңдым») деген элдик ыр 1993—2011-жылдары Тыва Республикасынын Гимни катары кызмат аткарган.[4][5][6]

Сөзү жана обону элдик болгон бул ырды Аяна Монгуш иштеп чыккан.

Тооруктуг долгай таңдым
Долганзымза тодар-ла мен
Тос-ла чүзүн малымайны
Доруктурза байыыр-ла мен.
Эзириктиг ээр-ле таңдым
Эргилзимзе тодар-ла мен
Эрээн-шокар малымайны
Азыраза байыыр-ла мен.

2011-жылы кабыл алынган тимни

түзөтүү
Тывача[3] Гимндин эркин котормосу[7]

Арт-арттың оваазынга
Дажын салып чалбарган
Таңды, Саян ыдыынга
Агын өргээн тыва мен.

Кожумаа:
Мен — тыва мен
Мөңге харлыг дагның оглу мен.
Мен — тыва мен,
Мөңгүн суглуг чурттуң төлу мен.

Өгбелерим чурттунда
Өлчей тарып иженген,
Өткүт хөөмей ырынга
Өөрүп таалан тыва мен.

Кожумаа

Аймак чоннар бүлези
Акы-дуңма найыралдыг,
Депшилгеже чүткүлдүг
Демниг чурттуг тыва мен.

Кожумаа

Ыйык артта үйүлгөн мазар таштарга
Ташын коюп Теңирге жалбарган,
Таңды, Саян чокуларына
Ак чачып табынган тывалык — мен.

Кайырма:
Мен — тывалыкмын,
Түбөлүк мөңгүлүү тоонун уулумун,
Мен — тывалыкмын,
Күмүш суулуу журттун кызымын.

Бабаларымдын журтунда,
Бакка жип байлап ишенген,
Көмөкөйдүн коңур ырына
Көңүлү түшкөн тыва – мен!

Кайырма

Аймактагы элдер бүлөсү
Ага-инидей байыр алдык.
Алга бирге жүткүндүк,
Бир ооз журттуу тыва – мен!

Кайырма

Кыскача адабият тизмеси

түзөтүү
  • Иллюстрированная этнография Тувы [Текст] / Ред., сост. В. Г. Чернышёва. - Абакан : ООО "Кооператив "Журналист", 2009. - 96 с. : цв.ил.
  • Кыргыз Совет Энциклопедиясы. – Фрунзе. – 6-том.
  • Қазақ Энциклопедиясы. Алматы. – 8-том.
  • Зову всех мыслить: (К 60-летию Каадыр-оола Алексеевича Бичелдея) / Редколлегия: М.М.Харунова, и др. – Кызыл: Журналист, 2010. – 42 с.
  • Урстанбеков Б.У., Чороев Т.К. Кыргыз тарыхы: Кыскача энциклопедиялык сөздүк. – Фрунзе: Кыргыз Совет Энциклопедиясынын Башкы редакциясы. 1990. – 288 бет. – (История Киргизии: Краткий энциклопедический словарь). – (ISBN 5-89750-028-2).
  • Вайнштейн С.И.,. Дьяконова В.П. Памятники в могильнике Кокэль конца I тыс. до н.э. — первых веков н.э. // Труды ТКАЭЭ. - Т. II. - М.-Л.: 1966. - С. 185-291.
  • Археологические открытия 1965 года. - М.: 1966. - 200 с. (Разделы Красноярской и Саяно-Тувинской экспедиций.)
  • Археология и не только... К 30-летию Сибирской археологической экспедиции ЛДП. - СПб: АОС, 2002. - 520 с.
  • Бичурин Н.Я. 1950, 1953 : Собрание сведений о народах, обитавших в Средней Азии в древние времена. - М.-Л.: Т. I. 1950. 382 с.; Т. II. 1950. 334 с. Т. III. 1953. 328 с. + вклейка и вкладка.
  • Бернштам А.Н. 1946 : Социально-экономический строй орхоно-енисейских тюрок VI-VIII вв. - М.-Л.: 1946. - 210 с.
  • Бутанаев В.Я., Худяков Ю.С. 2000 : История енисейских кыргызов. - Абакан: Изд-во ХГУ им. Н.Ф. Катанова, 2000. - 272 с.
  • Вадецкая Э.Б. 1999 : Таштыкская эпоха в древней истории Сибири. - СПб: Петербургское востоковедение. 1999. - 440 с. (Archaeologica Petropolitana, VII).
  • Грач А.Д. Древнетюркские изваяния Тувы. По материалам исследований 1953-1960 гг. - М.: 1961.
  • История Тувы. Т. I. В 2 т. — 2-е изд., перераб. и доп. / Под общ. ред. С.И. Вайнштейна, М.Х. Маннай-оола. - Новосибирск: 2001. - 367с.

Шилтемелер

түзөтүү
  1. http://gov.tuva.ru/page.aspx?id=40 Archived 2017-12-13 at the Wayback Machine
  2. Tuvan National Orchestra Archived 2017-10-07 at the Wayback Machine
  3. 3.0 3.1 Мен – тыва мен. Archived 2017-09-04 at the Wayback Machine
  4. Флаг и Герб Республика Тыва Archived 2024-05-26 at the Wayback Machine. Флаги и Гербы Российской Федерации.
  5. Гимн Тывы, гимн 1993—2011, на тувинском, перевод, оригинал, прозаический перевод Archived 2023-05-25 at the Wayback Machine. Cultin.ru.
  6. 오늘 같은 날 듣기 좋은 노래 - '숲은 나무로 가득차 있다(재즈버전)'. Arca.live.
  7. Т.Чоротегиндин кыргызча эркин котормосу.

Интернеттеги шилтемелер

түзөтүү